Voor het eerst overtreed ik mijn eigen regels voor deze artikelenreeks. Want ook al barst het internet van de informatie, ik heb me voorgenomen om elk boek dat de basis vormt voor een Lees dit lied! eerst te 

Samen lezen!?

Maar daar heb ik wel een goeie reden voor. De vernuftige edelman Don Quichot van La Mancha van Miguel de Cervantes Saavedra (vertaald door Barber van de Pol) staat op de planning van het Klassieker-Genootschap en iedereen die er zin in heeft, kan meelezen - ik doe natuurlijk heel graag mee. Omdat het een dikke klepper is van ruim 1000 bladzijden, wordt de nodige tijd genomen: de bespreking, onder deskundige begeleiding van Tea en Jan Haas, loopt van half september tot en met november. 

Don wie?

De vernuftige edelman Don Quichot van La Mancha werd geschreven door Cervantes. Hij begon rond zijn vijftigste aan zijn boek in een gevangenis in Sevilla. Het werd gepubliceerd in 1605. Het werd zo’n succes in Spanje dat een andere schrijver in 1614 zomaar een tweede deel schreef. Dat boek was veel oppervlakkiger dan dat van Cervantes, en vooral plat, boers en komisch. Cervantes kon er niet mee lachen en kroop meteen weer in de pen. Ook hij schreef een vervolg op zijn eerste boek. Dat kwam uit in 1615, een jaar voor de schrijver stierf. De twee delen van Cervantes vormen samen het boek zoals wij het gaan lezen. 

De  hoofdpersoon is een hidalgo, een lagere edelman, en heet eigenlijk Alonso Quijano el Bueno. Op basis van de vele ridderromans die hij leest, neemt hij op een mooie dag het besluit om zelf tegen het onrecht te gaan vechten. Hij noemt zichzelf Don Quichot van La Mancha – maar wij mogen ook Don Q zeggen. Een behulpzame herbergier slaat hem tot ridder.

En ook wie het boek nog niet las, kent hem al wel een beetje. Sinds de 17e eeuw is Don Quichot een erg populair figuur, alomtegenwoordig in ons culturele leven. We zien zo de beelden voor ons van de slungelige, magere, dolende ridder, aangekleed met een verroest harnas en een scheerkom als helm, zittend op zijn oude knol, met naast hem zijn goed in het vlees zittende helper Sancho Panza op een ezeltje. Die oude knol is voor hem een prachtig paard dat hij de naam Rocinante gaf. We kennen ook allen het verhaal van het gevecht tegen de windmolens, die voor hem reuzen zijn. Don Q is een idealist die tegen het onrecht tekeergaat. Ook weten we dat hij in de war is, niet altijd de grens kan trekken tussen werkelijkheid en fantasie. En we weten dat hij tot over zijn oren verliefd is op zijn edele dame Dulcinea – eigenlijk een eenvoudig boerenmeisje.  

Don wat?

Dit boek kan op een eenvoudig niveau worden beschouwd als een avonturenroman. We kunnen in het spoor van deze vreemde ridder zijn hilarische, maar tegelijk ook tragische avonturen meebeleven. Maar dit boek is zo veel meer. Het wordt ook wel eens de eerste moderne roman genoemd. En ook de mooiste roman aller tijden! Een boek vol kritiek op de bestaande literatuur, de ridderromans, inclusief de verhalen over de hoofse liefde bijvoorbeeld. Want daarop is het een heel geestige, maar ook diepgaande parodie. Het is een raamvertelling. Het is een boek waarin literatuur werkelijkheid wordt. En Cervantes zou de eerste auteur ooit zijn geweest die een spel speelt met werkelijkheid en fictie. De lezer is gewaarschuwd…

Wordt er nog gezongen?

Cervantes heeft met zijn Don Quichot niet alleen andere schrijvers, beeldend kunstenaars, theater- en filmmensen… geïnspireerd, maar ook heel wat muzikanten. Tal van balletten, opera’s, liederen en musicals zijn op het boek gebaseerd.  Het zijn er veel te veel om allemaal vermeld te worden, dus ook dit keer volgt een eigenzinnige selectie.

Niemand minder dan Jacques Brel kroop in de huid van Don Quichot. In 1965 pakte hij de musical Man from La Mancha met muziek van Mitch Leigh aan. Hij maakte er een knappe Franse versie van en speelde zelf de hoofdrol in zijn L’ homme de la Mancha. De première vond plaats in 1968 in De Munt in Brussel. Het werd een groot succes en nog steeds wordt het stuk met regelmaat hernomen.  De musical van Mitch Leigh werd trouwens ook verfilmd in 1972, met Peter O’Toole in de hoofdrol. En er werden Nederlandstalige versies van gemaakt. 

Helemaal anders zijn de Don Quichotte-suite van Telemann, het symfonische gedicht Don Quixote van Richard Strauss, de drie liederen Don Quichotte à Dulcinée van Maurice Ravel of de opera voor een poppenkast van Manuel Da Falla El retablo de maese Pedro. Dit is maar een kleine greep uit de vele muziekstukken die hun inspiratie vonden bij Don Q.

Ik wil jullie graag laten kennismaken met het werk van Jordi Savall Romances y Músicas uit 2005, een ‘libro-disco’. Het is niet alleen een cd-box met twee cd’s, er zit ook een begeleidend boek bij dat niet alleen de teksten bevat, maar ook een aantal essays.  De luisteraar kan de gebeurtenissen in het boek van Cervantes volgen aan de hand van een voorgedragen tekst van de hoofdlijnen, begeleid met muziek. Het werd uitgebracht naar aanleiding van de 400e verjaardag van de publicatie van het tweede boek van Cervantes.

Het boek is ook een bron van muzikale inspiratie voor tal van pop- en rockartiesten. Eentje nog? Kennen jullie deze van Coldplay? Zing gerust mee met Don Quixote (Spanish Rain).

So we left La Mancha
Headed out for higher plains
Me and Sancho Panza
Looking for adventure
Rosinante at the reins
To the windmills answer
You’ll never be lonely
You’ll never be lonely ever again
You’ll never be lonely
You’ll never be lonely again
I heard you never get wet in Spanish rain
So they sent the doctor, for examining my brain

[...]

De rest van de songtekst vind je hier. 

Uitsmijter

Hopelijk is het niet alweer achterhaald, maar volgens mij is het meest recente werk dat geënt is op  De vernuftige edelman Don Quichot van La Mancha, het nieuwste boek van Salman Rushdie Quichotte, dat eind deze maand in het Engels verschijnt. Het is een modern eerbetoon aan Cervantes. Maar laten we eerst samen met het Klassieker-Genootschap het origineel lezen!

En jij?

Las je dit boek al? Of een ander Don Q-boek? En vooral: lees je met ons mee? 

Tot een volgend lied!

Zoek je eerdere liedjes? Kijk dan in onze inhoudstafels van 2018 en 2019.

Tekst: Ine

Banner: Natalie van den Dobbelsteen

Bronnen:

• https://www.youtube.com/ (muziek en filmpjes)
• https://klara.be/miguel-de-cervantes-saavedra-don-quijote-en-de-muziek
• https://nl.wikipedia.org/wiki/Don_Quichot_(boek)
• https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2018/07/25/don-quichot-eeuwige-inspiratie-voor-de-kunst/
• https://www.dbnl.org/tekst/stap019vana01_01/stap019vana01_01_0016.php#a015
• https://klara.be/miguel-de-cervantes-don-quijote-de-la-mancha-jordi-savall
• https://nl.qwerty.wiki/wiki/List_of_works_influenced_by_Don_Quixote
• https://www.lyricsbox.com/coldplay-spanish-rain-lyrics-mkrtvt6.html