Gigi kwam met een interessante variant op de reguliere rubriek Parels. Of we herinneringen hebben aan ons pre-Hebban tijdperk en of we die willen delen? Zo gezegd, zo gedaan en aan mij deze keer de eer om ze in een artikel te zetten. 

Laat ons weten om welk boek het gaat, we zijn erg benieuwd! Hier komen onze pre-Hebban ‘confessies’.  

Idee en tekst: Gigi en de Loepjes
Samenstelling: Tea
Banner: Anne Oerlemans

Mijn leesera voor Hebban zat ook al vol parels, het was niet makkelijk kiezen. En daarom noem ik er drie. Nee, schrik maar niet, het is een trilogie en daar maar één van noemen, gaat niet, want wie van het eerste deel geniet, kan deel twee en drie niet ongelezen laten. Ik heb het over Tussen twee paleizen - Paleis van verlangen - De suikersteeg van Nagieb Mahfoez. 

De boeken hebben mij indertijd een prachtige reis gegeven: in de tijd, naar de eerste helft van de 20e eeuw; in de ruimte: naar Caïro; en in cultuur: naar de Noord-Afrikaanse. Het zijn prachtige klassieke boeken, chronologisch opgebouwd, waarin we het leven van een familie volgen. In het eerste deel staat de pater familias centraal, ik volgde deze traditionele moslimman binnen- en buitenshuis (en de grote verschillen daartussen), in het tweede deel bleef ik in de buurt van zijn zoon die zijn eigen weg zocht tussen traditie en het moderne leven, in deel drie bij de kleinkinderen, die heel verschillende wegen insloegen met keuzes die soms diametraal tegenover elkaar stonden. De achtergrond zat vol geur en kleur van de veranderende grootstad. De politiek was steeds aanwezig, het land werd immers nog bezet door de Engelsen. Maar het was vooral de cultuur, het gewone dagelijkse leven van deze familie die me aansprak. Ik volgde hen van heel nabij,  voelde hun pijn en plezier, begreep hun moeilijke keuzes. 

Raad ik het nog steeds aan? Ja, dat denk ik wel. Al is het meer dan 20 jaar geleden dat ik het drieluik las, ik vermoed dat Mahfoez niet voor niets de Nobelprijs kreeg en dat het niet alleen met het verhaal, maar ook met zijn schrijfstijl wel goed zit. Het was voor mij een openbaring om zo in de islamitische traditie en cultuur ondergedompeld te worden. En het is misschien nu nog belangrijker dan toen om te ontdekken hoe rijk, bijzonder, verschillend van en toch ook gelijklopend met de onze die is. Een ware blikverruimer. 

Graven in het verleden naar een favoriet boek is geen eenvoudige opgave, de tijd van voor Hebban is voor mij een lange periode met wisselende interesses op boekengebied. Ik pik er één zo’n voorbeeld uit. Er waren tijden dat ik helemaal weg was van Wilbur Smith en zijn boeken verslond, vooral de Courtney-trilogie. Wanneer ik ooit leestijd over heb ga die nog eens lezen. Er is ook nog een vervolg, zeker niet te versmaden.

Dat ik dit soort boeken zo heerlijk vind is de mix van ‘reisbeleving’ in je hoofd en de historische context, vreemde werelden die iets exotisch hebben, maar zo goed geschreven dat je moeiteloos meeleeft met de Zuid Afrikaanse families. De natuurbeschrijvingen zijn fenomenaal en de manier waarop Smith research deed blijkt duidelijk uit zijn messcherpe observaties. Naast de belevenissen van de Courtney’s, voor wie houdt van intriges valt op dit gebied veel te beleven, schreef Smith ook vele andere romans. De meeste spelen zich af in Afrika en hebben een hoog realistisch gehalte, soms ook gruwelijk. Politiek en maatschappij spelen een belangrijke rol in zijn boeken, vind ik ook fijn, je steekt er iets van op. 

Ik had al een behoorlijk gevulde boekenkast voordat ik bij Hebban actief werd. Veel van die boeken maakten indruk op mij. Ik herinner me dat we op onze middelbare school – ik spreek over eind jaren zestig, begin jaren zeventig van de vorige eeuw - een leesclub hadden en daar boeken als Siddhartha van Herman Hesse en Bonjour tristesse van Françoise Sagan bespraken. Ik las toen al tegen de klippen op. 

Een boek dat ook grote indruk op mij maakte was de novelle De trein der traagheid van Johan Daisne (pseudoniem van Herman Thiery, *1912 en †1978 te Gent). Het boek verscheen voor het eerst in oktober 1948 in het Nieuw Vlaams tijdschrift. Ik heb in de boekenkast een exemplaar staan dat uitgegeven werd door Manteau.

Dit verhaal was voor mij de kennismaking met het magisch realisme, waar ik een aantal jaren lang helemaal van in de ban was. Het is een dun boekje van 94 pagina’s, verdeeld in 33 hoofdstukken. Het is een verhaal dat gaat over leven en dood en het staat bol van de symboliek en bijbelse verwijzingen. Misschien verwijst het getal 33 (33 hoofdstukken en het feit dat Jezus 33 jaar geworden zou zijn) daarnaar. 

Een man dommelt weg in de trein en als hij zijn ogen opendoet is het pikkedonker en lijkt iedereen te slapen. Hij heeft zin een sigaret en vindt verderop in de trein een man die hem misschien een vuurtje kan geven. Het blijkt dat hun horloge op half zeven is stil blijven staan. Als de trein stilstaat zien ze een jongeman naar de locomotief rennen. Ze stappen uit en de trein rijdt zonder de drie personen weg. Ze lopen samen door de nacht en constateren dat ze voordat ze wegdommelden alle drie hebben gedacht aan het geluk op aarde. Een van hen professor Hernhutter heeft de theorie dat he leven nog even voortduurt in de dood. Zij zouden dus een treinongeluk hebben kunnen hebben en zich in het overgangsgebied van leven en dood bevinden. De wet van de traagheid (de eerste wet van Newton). En hoe het afloopt? Dat ga ik natuurlijk niet vertellen.

Juist dat magische, dat onbekende sprak me enorm aan. De boeken van Johan Daisne en Hubert Lampo heb ik verslonden. Die belangstelling kwam weer terug toen ik het boek Dromenvanger Dino en het verhaal van de Vespa las en recenseerde. Toen ik de auteur, Raf De Bie, interviewde herleefde de belangstelling. Ik pakte De trein der traagheid weer uit de kast en herlas het. Ik herkende het weer: de inchoatieve reflex. De taal was wat archaïsch vond ik, maar het verhaal staat nog steeds als een huis. Overigens heeft Jan Lampo, de zoon van Hubert Lampo, een quote geschreven t.b.v. de roman van Raf De Bie. Magisch, hè, of gewoon realistisch?

In 1968 werd het verfilmd de Belgische cineast André Delvaux, maar die film heb ik nooit gezien. Misschien moet ik daar nog eens op zoek naar gaan.

Een parel uit mijn pre-Hebban tijdperk, dat is toch al weer eventjes terug. Begin 2015 werd ik echt actief op Hebban, voor die tijd noteerde ik al de boeken die ik las ik een schrift. Het eerste schrift begon ik in 1994. Het was even zoeken maar toen ik de schriften weer gevonden had was het een beetje een “trip down memory lane” . Wat een hoop boeken had ik al gelezen en wat mooie pareltjes zaten er tussen, boeken die ik eigenlijk nog eens wil  herlezen.

Zo kwam ik ook Treindromen van Denis Johnson tegen. Een klein boekje, nauwelijks honderd pagina’s, eigenlijk een novelle. Achter die honderd pagina’s gaat een hele roman schuil. Zoveel lees je tussen de regels door, zoveel wordt er gesuggereerd. Het boek gaat over Robert Grainer, een dagloner aan het begin van de 20ste eeuw. Grainer is eenzaam, heeft zijn gezin verloren en heeft geen vrienden. Toch probeert hij zo goed en zo kwaad als het kan zijn bestaan weer op te bouwen in de bossen, tussen de wolven en coyotes. Hij wordt daarbij ook geconfronteerd met de vele veranderingen in de maatschappij. Ontzettend  mooi beschreven, zonder dat je echt veel te weten komt van de gedachten van Grainer, laat zijn gedrag veel zien van hoe hij zich voelt. Dit alles wordt afgewisseld met mooie natuurbeschrijvingen. Een boekje dat wel een tijdje in je hoofd blijft zitten.

Een van de boeken die op mij de meeste indruk heeft gemaakt en waarvan de indruk nog steeds doorwerkt in de lange leesperiode tussen mijn middelbare school (eind jaren tachtig) en het moment dat ik zo'n drie jaar geleden lid en actief werd op Hebban is Het leven en de opvattingen van de heer Tristram Shandy van Laurence Sterne uit 1767. Het was voor mij ook de eerste keer dat ik een klassieke roman las die heel erg grappig is. Meestal zijn klassieke romans serieus en niet geschreven met als doel om de lezer te laten lachen. Tristam Shandy heeft mij laten lachen en tegelijkertijd ook aan het denken gezet, omdat Sterne ook serieuze thema's aansnijdt en levensvragen stelt aan de lezer. 

In deze roman spot Sterne met alle literaire conventies wat betreft vorm en inhoud van de roman. Zonder overdrijven, Tristam Shandy is een postmoderne roman uit 1767, de moderne roman wordt pas ruim een eeuw later 'uitgevonden'. Het is een fictieve biografie van Tristam Shandy, maar pas na een kwart van de roman komt hij ter wereld, al bevat het eerste deel wel een hilarische beschrijving van zijn conceptie. Sterne zoekt niet alleen de grenzen op van wat toen de literaire conventies waren hij gaat er ook ruim over heen, door bijvoorbeeld gebruik te maken van 'stream of consciousness', iets wat wij met het literair modernisme uit de eerste helft van de twintigste eeuw associëren (James Joyce, Virginia Woolf).Het was voor mij toen een grote verrassing om in zo'n oud boek al deze moderne en postmoderne elementen tegen te komen. 

Vanaf het moment dat ik Tristam Shandy voor het eerst las halverwege de jaren negentig (tien jaar later nog eens gelezen) ben ik altijd op zoek naar impliciete en expliciete verwijzingen naar dit waanzinnige en humoristische boek in alles wat ik lees. Verwijzingen die ik niet alleen vind bij Joyce en Woolf, maar ook bij Stendhal (Het leven van Henry Brulard), Thomas Mann (Doctor Faustus) en vele anderen. 

Bij het schrijven van dit stukje krijg ik weer zin (en dus geen weerzin) om Tristam Shandy binnenkort weer te herlezen.

Als ik nadenk over hoe lang ik op Hebban zit, dan is dat helemaal nog niet zo heel lang, maar toch lijkt alles pre-Hebban één grote waas (ik ben net Het oneindige verhaal van Michael Ende aan het lezen en mijn pre-Hebban tijdperk lijkt op het Niets). Ik heb in mijn twintiger-jaren ook bijna niets gelezen (behalve studieboeken) en dat speelt ook mee. Maar goed, ik doe toch een poging om herinneringen op te halen.

Ik heb De verborgen geschiedenis van Donna Tartt en Phileine zegt sorry van Ronald Giphart gelezen 'vroeger' en vorig jaar opnieuw. Dus deze kan ik mooi vergelijken. Beide vond ik minder indrukwekkend dan de eerste keer dat ik ze las. Waarom vond ik ze vroeger wel pakkend? Het antwoord op die vraag blijft voor De verborgen geschiedenis open, want ik kan me dat niet meer zo goed herinneren. Ik veronderstel dat het te maken had met een stukje mysterie en psychologische diepgang. De getroubleerdheid van de personages is enorm en dit was één van de eerste boeken waar ik dat zo in ervaren heb, lijkt me. Voor Phileine zegt sorry was het overduidelijk de rode oortjes die ik er van kreeg tijdens het lezen én het feit dat we er met een groep een klein toneelstuk over hebben gemaakt waarbij we scènes uit het boek naspeelden. Als tiener is dat iets groots, maar nu las ik het boek opnieuw en dacht ik meteen dat dat dan ook het enige was waardoor het is blijven hangen. 

Ik heb als tiener De ontdekking van de hemel gelezen en die wil ik dit jaar opnieuw lezen. Ik vond het toen indrukwekkend omdat het zo ingewikkeld was, tegelijkertijd zorgde dat er voor dat ik niet alles begreep. Dus ik ben benieuwd als nu alle lagen wel aankomen waar ze horen te landen, of ik het echt goed ga vinden.
 

In de jaren voordat ik Hebban ontdekte las ik alleen maar Nederlandstalige literatuur. In die periode herlas ik veel boeken die ik als puber voor mijn leeslijst had gekozen. Daar zitten enkele topboeken bij die nu nog in mijn Top-50 staan. Die noem ik nu nog even niet. Ik probeer een keuze te maken uit de andere boeken die ik las VH (Voor Hebban).

Het blijft moeilijk om te kiezen maar zo kijkend door mijn lijst vond ik een boek dat ik uitlas op de avond van 31 januari 2014. Eigenlijk was het al ruim 1 februari toen ik het boek dichtsloeg. Pas toen ik de datum in mijn lijst noteerde drong tot me door hoe toevallig die datum was. Het gaat namelijk om De verdronkene van Margriet de Moor, een roman over de Watersnoodramp die begon op 31 januari en zijn hoogtepunt bereikte op 1 februari 1953. De storm in combinatie met de springvloed was fataal voor meer dan 1800 mensen. Het onderwerp raakte mij al enorm De manier waarop dit boek opgebouwd is maakte dat ik verknocht raakte aan aan romans met een bijzonder opbouw.

Kunnen we meer titels toevoegen aan deze zeer diverse lijst?