Meer dan 5,3 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×

Peter Mulhuijzen: “Vaak weten mensen niet welke geheimen in henzelf verborgen liggen”

op 27 januari 2021 door

Er zijn zo van die boeken die je doen opveren, omdat ze anders zijn dan je gewend bent te lezen. Een verhaal waarbij je de tijd moet nemen om de betekenis echt te doorgronden is Onderweg naar Ewa, de debuutroman van Peter Mulhuijzen. Het is een verhaal dat je aanzet tot verder lezen, tot opzoekwerk, dat je tot nieuwe inzichten brengt, maar zeker ook ontroert. In het verhaal verweeft de auteur psychologie, wetenschap, spiritualiteit, filosofie, (cultuur)geschiedenis met elkaar. Fictie is het voertuig voor zijn verhaal. De kernwaarden van het leven, het maken van keuzes, het mens-zijn staan centraal in deze roman. Zo citeert de auteur Epictetus, een Griekse filosoof uit de eerste eeuw na Christus  met deze uitspraak. “De waarheid weten is slechts de helft van het geheim van het leven. De andere helft heeft te maken met wat je met die waarheid doet.” En andere sleutelzin is “Elke verandering begint in ons zelf.” Dit zien we terug bij de belangrijkste personages in het verhaal: Rick en zijn kleindochter Hope, door Rick Nicky genoemd. Rick gaat op zoek naar wie hij echt is en de veertienjarige Hope ontdekt wie ze wil worden. In dit interview laten we u kennis maken met Peter Mulhuijzen.

Over de auteur: Peter Mulhuijzen (1941) is opgegroeid in een gezin dat was getekend door de rol van de vader voor en tijdens de oorlog. De Tweede Wereldoorlog werd zijn levenslange fascinatie. Het zijn vooral de kind-slachtoffers van het oorlogsgeweld die zijn interesse hebben. Hij is getrouwd en vader van drie kinderen, waarvan twee uit een eerder huwelijk. Na een avontuurlijk leven dat hem in Australië deed belanden waar hij elf jaar in de outback heeft doorgebracht, woont hij nu met zijn vrouw Maja in het Bayerischer Wald.

Inhoud van de roman: Het feit dat de Tweede Wereldoorlog en de gevolgen ervan nog zo weinig een rol spelen bij de jeugd, is voor Hope/Nicky’s grootvader aanleiding met zijn kleindochter een avontuurlijke reis door Europa te maken. Samen bezoeken ze historische steden die de verschrikkingen van de oorlog hebben gezien – een levendige confrontatie met het verleden. Maar ook met het heden door de geschiedenis van hun eigen familie. Tijdens de reis vertelt grootvader een bijzonder verhaal over een meisje van Hope/Nicky’s leeftijd en haar onzichtbare vriend, een mysterieuze wijze man. Samen met hem ontmoet zij het Tapijtvolk, die haar helpen een donker geheim te ontrafelen en haar de weg wijzen naar wat het geheim van het leven is. Gedurende hun tocht door Europa ontdekt Hope/Nicky dat het haar grootvader zelf is die een donker geheim bij zich draagt. Twee verhalen waarin fantasie en werkelijkheid door elkaar lopen, tot zij samenkomen in een verrassende ontknoping. Een indrukwekkende vertelling over de zoektocht van een man naar zijn eigen verleden en naar de vrouw die zijn eerste liefde was.

Interview: Jan Stoel

Fotomateriaal: Archief Peter Mulhuijzen

4e9fd8b231c34a8bba7d3b9ccd64fbeb.jpg

Op het internet is niet veel over je te vinden. Ik kwam dit tegen. Peter Mulhuijzen (1941), GZ psycholoog (RUU 1980), auteur van ‘Eenzijn of Eenzaam?‘ Noemt zichzelf ‘Weg-wijzer’. Wandelt al 30 jaar met mensen om hen de weg te wijzen hoe zij de balans in zichzelf blijvend kunnen herstellen. Omschrijft zichzelf als: ‘Een voorbeeld van een tweede-kans-benutter’. Ik ben wel benieuwd naar nadere uitleg over die laatste zin. Kansen gemist?

Ik zie mezelf als een laatbloeier, maar laatbloeiers bloeien het langst, zeggen ze. Herkansing en de geboden kansen vol benutten is een belangrijk thema in mijn leven. Twee voorbeelden: na mijn echtscheiding had ik vrouwen voorgoed afgezworen. Tot ik Maja tegenkwam en mijn leven radicaal veranderde. Hoewel een eerdere studie aan de universiteit op een fiasco was uitgelopen en ik de dertig al ruim gepasseerd was, moedigde zij mij aan de dagstudie psychologie te doen en mijn eigen praktijk te starten.

Je bent niet de allerjongste debutant. Waar komt de drive vandaan om dit boek te schrijven?

De droom schrijver te worden had ik op de lagere school al. Behalve het door jou genoemde zelfhulpboek heb ik mij er heel lang niet aan gewaagd omdat ik vond dat ik niet het talent heb literaire romans te schrijven (ook niet de behoefte trouwens). Maja heeft mij er uiteindelijk van overtuigd dat ik een interessant verhaal kan vertellen, en toen we ons in de outback van Australië hadden gevestigd, heb ik het schrijven opgepakt. Opbrengsten van mijn schrijverij (en ik hoop dat het er vele zullen zijn) gaan volledig naar organisaties die hulp verlenen aan kind-slachtoffers van oorlogsgeweld en kinderen die anderszins gehandicapt in het leven staan. Dit is een belangrijk element van wat jij mijn drive noemt.

Dan moet je een uitgever vinden? Je kwam bij Elikser terecht. Waarom juist daar? En is er veel veranderd aan het manuscript?

Down Under heb ik een flink aantal manuscripten voltooid, alle in het Engels. Het is niet gelukt die aan de man te brengen. Terug in Europa, ben ik begonnen ze te vertalen in het Nederlands in de hoop een Nederlandse uitgever bereid te vinden. Voor haar eigen boek kwam Maja terecht bij Elikser, en heb ik Jitske Kingma Onderweg naar Ewa aangeboden. Het was heel fijn van haar een enthousiaste reactie te krijgen. Behalve wat taalkundige puntjes op de i door de correctrice van Elikser, is er aan het manuscript niets veranderd. Wel had ik al tijdens het vertalen/bewerken de tekst ingekort tot 2/3 van het originele manuscript.

In je biografie staat dat het gezin waarin je opgroeide getekend was door de rol van je vader voor en tijdens de Tweede Oorlog en dat het vooral de kind-slachtoffers van het oorlogsgeweld jouw interesse hebben. Kun je dat toelichten?

Ik heb dit genoemd om aan te geven waar mijn fascinatie met WOII vandaan komt. Het is ook een verwijzing dat er vele vormen zijn van kind-oorlogsslachtoffers. Wat de rol van mijn vader is geweest komt in mijn volgende boek uitgebreid aan bod.

ee71b2da61e3ffd1cf77a15e5da4aee0.jpg

In je roman speelt het verdrongen verleden van Rick Holliman, een van de hoofdpersonages, een belangrijke rol. Wat is fictie en werkelijkheid?

Misschien is het verborgen thema van het boek wel dat we eigenlijk weinig van de ander weten. Zelfs binnen intieme relaties. Vaak weten mensen niet welke geheimen in henzelf verborgen liggen. Als we ervan uitgaan dat veel agressie en geweld voortkomt uit pijn, wijst het boek ook de weg naar vrede. Vóór we iemand veroordelen ligt de vraag: wat weet ik van haar/zijn achtergrond? Daarbij kan het helpen te weten dat ieder mens rondloopt met een onzichtbaar bordje waarop drie vragen geschreven staan: zie je mij? ben je geïnteresseerd in mij? geef je om mij? Dit bij anderen te zien is de uitdaging waar we niet voor kunnen weglopen als duurzame vrede ons doel is.

Je brengt in je boek nogal wat ‘vakgebieden’ bijeen: filosofie, fysica/wetenschap, psychologie, (cultuur)geschiedenis, spiritualiteit. Het geeft enorm veel diepte aan je boek. Kun je iets vertellen over de manier waarop je te werk gegaan bent bij het voorbereiden en het schrijven van het boek?

Het zijn gebieden die al heel lang mijn interesse hebben en die ik niet zie als afzonderlijke vakgebieden maar als onderdelen van een groter geheel. Dit is voor mij het uitgangspunt van zoals ik het leven zie: alles is met elkaar verbonden. Alles is één. In mijn werk staat het begrip Eenzijn centraal. Daarnaast heb ik m’n leven lang veel gelezen over WOII. De enige voorbereiding voor het boek was het bedenken van de plot en verhaallijnen en keuzes maken welke ‘weetjes’ uit mijn eigen stand-by-databank te gebruiken bij het schrijven van wat ik noem het ‘invullen van de verhalen’. En in het geval van twijfel is het internet natuurlijk een ideale bron (Wikipedia) om dingen te checken.

 “Eenzijn is de waarheid van het leven: alles is met elkaar verbonden”

Ik kan me voorstellen dat het een proces van jaren is geweest om dit boek te schrijven. Wat was je vertrekpunt en waar wilde je uiteindelijk uitkomen? Kun je iets vertellen over dit proces?

De twee verhalen heb ik oorspronkelijk los van elkaar geschreven. Het Maja-verhaal is ontstaan nadat ik met ‘mijn’ Maja een aantal malen Polen bezocht heb. In Achates zit iets van mezelf, het werk dat ik al heel lang doe: één-op-één counselen van cliënten tijdens wandelingen. Het idee voor het Rick verhaal kreeg ik na het zien van de film The Search uit 1948. (Ik ben een grote fan van jaren ’40 films). Het was Maja’s idee om ze samen te voegen in één roman. Ik heb toen beide verhalen herschreven om ze in elkaar te laten overlopen waarna ze eindigen in een verlossende ontknoping. Het boek kent eigenlijk twee thema’s. Als eerste de verschrikkingen en dus slachtoffers van de oorlog, waarmee ik vooral vrouwen en kinderen bedoel. In het geval van de vrouwen wilde ik laten zien dat bevrijders ook geen lieverdjes zijn. De verkrachtingen illustreren dat bijna iedereen die wordt ingezet in de oorlog besmet raakt met het virus van onmenselijkheid. De kinderen zien we terug in de beide meisjes die ik als veertienjarigen opvoer om de tegenstelling te laten zien tussen wat Hope/Nicky van zichzelf vindt, namelijk dat zij een grote meid is en tot de wereld der volwassenen behoort en de leeftijdsgrens die de Nazi’s in de vernietigingskampen hanteerden. Jonger dan vijftien jaar betekende dat je niet volwassen was en dus geen recht had om (verder) te leven. Het tweede thema wat ik tegenover de oorlogsverschrikkingen heb gezet is de innerlijke kracht die in ieder van ons huist. Je kunt het noemen wat je wilt, de vraag waar het om gaat is echter: wat doe je ermee? Vandaar de opzet van de twee verhalen die eerst parallel lopen om dan in elkaar over te gaan om tot één helende uitkomst te komen. Grootvader Rick heeft de rol om zijn kleindochter de verschrikkingen van de oorlog te laten zien tegenover de goedheid waartoe mensen in staat zijn met gevaar voor eigen leven. De onzichtbare Achates verpersoonlijkt de innerlijke bron van wijsheid die in ons allen woont; hij moedigt zijn pupil aan op haar innerlijke kracht te vertrouwen.

Rick heeft een ‘handicap’: hij kan buitenzintuiglijk waarnemen en dan specifiek gericht op een paar maanden in 1945. Meteen is duidelijk dat dat komt omdat er iets met hem gebeurd is in die periode. Er zijn twee grote verhaallijnen. De eerste betreft de zoektocht van Hope/Nicky en Rick. De tweede verhaallijn is die van Maja, die evenals Hope veertien jaar is, en met haar raadselachtige, maar wijze vriend, op zoek gaat naar haar moeder Ewa. Rick vertelt dit verhaal aan Hope en het loopt parallel met de queeste van Rick en Hope. Die twee werelden komen op een gegeven moment bijeen. Waarom heb je die parallelle wereld gecreëerd?

De parallelle wereld van Maja (+ Achates) symboliseert voor mij de werkelijkheid die onzichtbaar is en waarvan ik geloof dat die bestaat. Sommige mensen noemen die realiteit God. Ik geloof ook dat wij mensen in staat zijn de grens met het onzichtbare over te gaan, een vermogen dat grotendeels ligt te sluimeren in onszelf, waardoor het contact hebben met die onzichtbare wereld veelal onbewust gebeurt. Invloeden vanuit die parallelle wereld hebben voortdurend hun uitwerking op onze realiteit van alledag zonder dat wij ons dat bewust zijn. Het zijn krachten die we kunnen gebruiken om te worden wie we willen zijn. Zoals Rick doet door zijn verbeeldingskracht in te schakelen in het creëren van het Maja verhaal om te kunnen ontdekken wie hij in werkelijkheid is.

In je roman heeft alles betekenis. Als ik kijk naar de namen. Hope heet niet voor niets zo: hoop voor de toekomst. Maar Rick noemt Hope Nicky “omdat die naam voor mij symboliseerde dat zij iemand was waar ik met heel mijn hart van hield. Maar altijd was er het stemmetje dat pesterig vroeg of ik mijn kleinkind niet gebruikte om mezelf te genezen. Nicky komt van het Griekse Nikè en betekent overwinning. Maja vond ik ook wel mooi. Het betekent moeder Maja is bezig met een zoektocht naar haar moeder, Rick zoekt ook zijn ‘moeder’, degene bij wie hij zich thuisvoelde. En Maja is toevallig ook de naam van jouw echtgenote. Dat kan toch allemaal geen toeval zijn?

Niets is toeval. Je geeft een mooie interpretatie van de namen. Ik vind Maja (met een j, geen y) een mooie naam. Niet alleen door wat het betekent, ik vind Maja vooral mooi klinken. Het heeft iets zachts en lieflijks, ook iets kwetsbaars. Ik vond de naam goed passen bij een meisje aan het begin van haar puberteit die haar weg zoekt in het leven naar volwassenheid. Daarnaast is Maja in Polen een populaire meisjesnaam, dus dat paste mooi in het verhaal. Ik had ook een associatie met Maja de bij, wat oorspronkelijk een Duits verhaal is uit 1912. De associatie was dat Duitsers in staat zijn tot het creëren van zoiets onschuldigs als het verhaal over een bijtje dat een groot succes wordt, en gelijktijdig een volk zijn dat in staat is tot onvoorstelbare wreedheden zoals zij tijdens de oorlog in de Europese landen hebben huisgehouden. Als laatste werd de keuze voor Maja ingegeven toen ik tijdens ons verblijf in Estland ontdekte dat in die taal Maja ‘huis’ betekent. Ik vond het leuk om Hope/Nicky’s ‘tegenhanger’ die naam te geven omdat Achates haar onderwijst hoe zij zich thuis kan voelen in zichzelf.

“In het leven moet je je angsten achter je laten. Dat is de essentie van het leven. Angst houdt je tegen zodat je niet vooruitkomt.”

(Hierboven en onder deze vraag drie filmpjes uit de 'Terezin, Children's Cantata' van Robert Covery, gecomponeerd ter herdenking van alle kinderen die zijn omgekomen in de Holocaust. Teksten en tekeningen zijn door kinderen achtergelaten in het Terezin concentratiekamp)

De roman is verdeeld in drie grote delen. Ieder deel wordt voorafgegaan door een citaat uit gedichten van kinderen die in  het concentratiekamp Theresienstadt verbleven en ze daar hebben verstopt/achtergelaten. Opvallend dat die kinderen in zo’n concentratiekamp eigenlijk schrijven over de schoonheid van het leven. Die citaten illustreren de transformatie van Rick en Hope: van geslotenheid via vraagstelling komen tot inzicht. Bij het eerste deel luidt het citaat “hij die in zijn nest blijft en er niet op uit gaat weet niets van deze wereld.” Dan volgt “waarom zoveel gemarcheerd hier met hun trommels? Waarom zoveel soldaten”. En bij het slotdeel met als titel ‘Terugkeer naar Auschwitz’ staat “dan, als jouw tranen jouw weg verduisteren, dan weet je hoe geweldig en wonderlijk het is om te leven.” Waarom heb je juist voor deze kinder’gedichten’ gekozen? Met welk doel? 

In die gedichten komt voor mij de kracht van leven, de levensenergie, voelbaar en onweerstaanbaar tot uiting. Die kinderen werden dagelijks indringend geconfronteerd met de dood en hielden zichzelf in leven door de hoop op een beter leven in woorden uit te drukken als een inspirerende boodschap voor hen die na hen kwamen. Die gedichten laten voor mij de onverwoestbare kracht van geloven zien. De teksten raken de mensen omdat zij de taal van het hart spreken: de liefde voor alles wat leeft. Ik was vooral ontroerd door de wijsheid van deze kinderen die in hun woorden verborgen ligt. Het was voor mij alsof zij tot mij spraken vanuit een andere wereld, wat natuurlijk ook zo was, een wereld die zij konden zien juist door de grimmige, verschrikkelijke realiteit om hen heen. Het is een wijsheid die onze wereld kan redden van de door volwassenen veroorzaakte ondergang. De jeugd heeft inderdaad de toekomst: die ligt in hun handen.

Hope en Rick gaan op Alfabet Avontuur. Je weeft allerlei raadsels in je roman. Waarom?

Ik heb raadsels ingebouwd omdat voor veel mensen het leven een raadsel is waarmee ze veel moeite hebben om de oplossing te vinden. Terwijl die in wezen zo simpel is. Het leven zit eigenlijk heel simpel in elkaar, het zijn de mensen zelf die het zo ingewikkeld maken. Ik ben ook wel benieuwd hoeveel lezers de moeite zullen nemen om de raadsels op te lossen en zodoende een aantal spirituele levenswijsheden te ontdekken die nuttig kunnen zijn op hun verdere levenspad. Jezelf letterlijk de moeite waard vinden is voor mij een belangrijk levensthema. Daarom zetten zowel Rick/Darcy als Achates hun pupillen aan het werk. De geheimen van een bevredigend leven blijven verborgen tot je de moeite neemt om erachter te komen en er echt voor te gaan. De volhouders die hindernissen zien als mogelijkheden tot groei en in zichzelf blijven geloven, worden door het leven beloond. Dit heb ik met het Maja verhaal willen illustreren. En ook dat je daarbij hulp nodig hebt. Durf die te vragen. Het leven laat je nooit in de steek, in tegenstelling tot (sommige) mensen. En dat is dan de uitdaging om vol te houden.

“Wat hebben de Universele Rechten van de mens voor zin als de meeste landen doen alsof ze er nog nooit van gehoord hebben.”

Er is ook aandacht voor spiritualiteit in het boek. Waarom vind je dat zo belangrijk?

In mijn ervaring is spiritualiteit het verwaarloosde stiefkindje van het viertal elementen waaruit de mens bestaat. (De andere drie zijn: het fysieke, emotionele en verstandelijke). Het is een onverbrekelijke kant van onszelf waar de meeste mensen bang voor zijn. Ik heb spiritualiteit ingevlochten om te proberen iets van die angst weg te nemen door te laten zien hoe alledaags en praktisch het is. Voor mij heeft spiritualiteit niets met zweverigheid te maken, eerder met beide benen op de grond in het leven staan. Spiritualiteit draait voor mij om het beantwoorden van deze kernvraag: wie wil ik zijn? Het is de vraag die stimuleert om te groeien, mee te durven gaan in het veranderingsproces dat het leven is door je angsten de baas te worden. Epictetus zou zeggen: jezelf bewust aansturen met de juiste overtuigingen, kortom de baas zijn in je eigen gedachtenwereld. George Bernard Shaw heeft ooit gezegd: zij die niet van gedachten kunnen veranderen, zijn niet in staat hun leven te veranderen.

Epictetus, een filosoof uit de eerste eeuw heeft een prominente plek in het boek. Hij zegt onder meer dat de waarheid weten slechts de helft van het geheim van het leven is. De andere helft heeft te maken met wat je met die waarheid doet. Waarom breng je juist Epictetus in?

Mijn basisopleiding tot psychotherapeut was de Rationeel-Emotieve Therapie, waarvan Albert Ellis de grondlegger was. Hij baseerde zijn aanpak op de visie van de Griekse filosoof Epictetus en ik ben me toen in zijn werk gaan verdiepen. Zijn no-nonsense benadering sprak mij zeer aan, en ik heb er in mijn werk als therapeut veel plezier van gehad. Er was een zekere herkenning met Epictetus: door zijn intellectuele aanleg wist hij zich te bevrijden van zijn slaaf zijn, ik wist te ontsnappen uit de ‘gevangenis’ van mijn milieu door het slimste jongetje van de klas te zijn. Een aandachtspunt van Epictetus was leren van je ervaringen en die omzetten in een gerichte actie die je dichter bij je doel brengt. Liefde denken is mooi, liefde doen is beter.

78bbc62c5c66c8f03552569261f1e4c4.jpg

Je weet door je taalgebruik te ontroeren met name in de passages waar het gaat om het diepmenselijke. De openingszinnen zijn prachtig: “Die dag kwamen ze. De eenzame kleine jongen kon ze eerst niet goed zien tegen de achtergrond van de sneeuw. Toen ze dichterbij kwamen dacht hij dat het engelen waren. Engelen waren ook altijd in het wit. Maar hadden engelen geweren?” Je schrijft ook beeldend. Ik denk bijvoorbeeld aan de associatie die je hebt n.a.v. het bombardement op Coventry: “ De torenspits van de kathedraal heeft “het Duitse kwaad overleefd. Als een beschuldigende vinger wees de overlevende van het bombardement naar de hemel.” Hoe kom je op dit soort passages?

Het schrijven kent bij mij twee fasen: het begint met het bedenken van de plot en verhaallijn. Dat is echt denkwerk waarbij ik mijn creatieve deel alle ruimte geef. Als de constructie van het verhaal staat,  komt het eigenlijke schrijfwerk, wat ik in eerste instantie met de hand doe, Ik zit met een blanco schrijfblok op schoot, stel me open en word als het ware ‘gedicteerd’. Zo mijn inspiratie te krijgen is voor mij het allerleukste: ik hoor de tekst in mijn hoofd en op die manier openbaart zich hoe het verhaal verder gaat lopen. Vaak kost het me moeite  om het bij te houden, zo snel komen de woorden in me op. Daarom typ ik niet meteen omdat ik sneller schrijf dan typ.  Die mooie vondsten zijn dus niet echt mijn verdienste: ze worden me aangereikt.

"Elke verandering begint in ons zelf."

Wat zijn je literaire plannen voor de toekomst?

Binnenkort verschijnt onder pseudoniem mijn volgende boek bij Elikser. Verder amuseer ik me met het vertalen en bewerken van de manuscripten die ik Down Under heb geschreven.

8d2d1a79c21f891af261defe4fedb7af.jpg

 

 



Reacties op: Peter Mulhuijzen: “Vaak weten mensen niet welke geheimen in henzelf verborgen liggen”

Meer informatie

Gerelateerd

Over