Bij Uitgeverij Historische Verhalen verscheen onlangs de vijfde verzamelbundel met korte verhalen die geïnspireerd zijn op gebeurtenissen, feiten of personages uit het verleden. In die vertellingen worden feiten met fictie ingekleurd, waardoor de geschiedenis tot leven komt. Rik van der Vlugt richtte in de herfst van 2015 de uitgeverij op en in januari 2016 verscheen het eerste verhaal op de website (schrijf je in voor de nieuwsbrief en regelmatig wordt u verrast met een nieuw verhaal). Een jaar later verscheen de eerste verzamelbundel op papier. Naast de vijf verzamelbundels heeft de uitgeverij, drie themabundels uitgegeven (over de Oudheid, de Middeleeuwen en De Gouden Eeuw), en twee historische novellen. Een goed moment om de uitgeverij eens in het zonnetje te zetten, te meer daar er grote plannen zijn. Ik sprak over verleden, heden en toekomst met uitgever Rik van der Vlugt. Rik van der Vlugt (1991) studeerde Geschiedenis aan de Universiteit Leiden, en specialiseerde zich in Europese economische integratie. Een interview over uitgeven van historische verhalen, een podcast, een schrijfwedstrijd én een eigen roman.

Door Jan Stoel

Illustraties: Uitgeverij Historische Verhalen

Eerst was er een website en een jaar later lag er een eerste verzamelbundel met historische verhalen. Je was vrij jong toen je met die website begon. Waar kwam die drang vandaan?

“In die herfst van 2015 was ik op zoek naar een nieuw project om me in vast te bijten. Mijn studie liep op zijn einde en ik had net een functie als hoofdredacteur neergelegd waarbij ik verantwoordelijk was voor de doorstart van de uitgeverij-tak van een stichting. Ik had dus wat tijd over en heel veel zin om weer aan de slag te gaan met iets nieuws, maar ik wist nog niet zo goed wat.

Op een gegeven moment bedacht ik Historische Verhalen – en dat voelde toch een beetje als het ei van Columbus. Ik speelde al jaren met het idee om een eigen onderneming te starten en wat is nou leuker dan een uitgeverij? Ik ben dol op taal, heb een passie voor geschiedenis en lees graag boeken. Het is bijna gek dat ik Historische Verhalen niet eerder heb gedacht, het lag zo voor de hand.”

Op zo’n website moeten mensen bereid zijn een verhaal te publiceren. Hoe ging dat in zijn werk? Waren er auteurs die zich spontaan aanboden, maakte je gebruik van je eigen netwerk?

“Dat ging eigenlijk eenvoudiger dan ik verwacht had. In eerste instantie heb ik wat rondgekeken in mijn eigen netwerk, daar zaten een aantal schrijvers in die enthousiast waren over Historische Verhalen en graag een bijdrage wilden leveren. Toen er eenmaal een paar vertellingen gepubliceerd waren, begonnen auteurs uit zichzelf verhalen in te sturen. Een aantal daarvan schrijft nu nog steeds op regelmatige basis voor Historische Verhalen, dus dat is erg leuk om te zien.”

Kun je iets vertellen over het eerste verhaal dat op de website kwam? Hoe ging dat in zijn werk? Ik las dat de auteur van die vertelling exact deed wat je voor ogen had. Hij creëerde een fictief personage, plaatste die in een historische context en maakte hem onderdeel van een opstand in Stockholm in het jaar 1810.

“Dat eerste verhaal, geschreven door Thomas Lindblad, voelde als een lakmoesproef: werkt het concept van Historische Verhalen? Ik weet nog goed dat het verhaal in de mailbox verscheen en dat ik direct begon met lezen. Dat was oprecht een spannend moment, want als zo’n eerste verhaal niet goed uit de verf komt, dan is dat geen lekkere start van je uitgeverij. Maar gelukkig was het een heel goed verhaal. Dat was trouwens ook het moment dat de uitgeverij echt concreet werd, dat het meer was dan een alleen een leuk idee. Er was nu werkelijk een verhaal, een stuk dat gepubliceerd kon worden.”

Een jaar later kwam de eerste ‘papieren’ bundel uit en inmiddels komen ze ook uit als e-book. Het lijkt me niet eenvoudig om een uitgeverij te beginnen, zeker niet in zo’n niche. Had je er ervaring mee? Je moet fondsen hebben, een redactie, een distributiesysteem. Hoe heb je dat aangepakt?

“Als je een nieuw project begint, dan is het vaak goed om een bord voor je kop te hebben. Het kost altijd meer tijd dan je denkt en er komt vaak meer bij kijken dan je verwacht had – en dat was bij Historische Verhalen ook zo. Enkel digitaal uitgeven is relatief makkelijk, maar op de stap naar papier had ik me wel een beetje verkeken.

Ik heb avondenlang nagedacht over welk lettertype het meest geschikt zou zijn, over de grootte van de bundel, de bladspiegel, de regelafstand – om dan nog maar de zwijgen over zaken als de vormgeving van de omslag, het uitdenken van de marketing, het vinden van een goede drukker en het regelen van de distributie. Uiteindelijk ga je knopen doorhakken en dan ligt er een format dat je jarenlang kan gebruiken.

Verder had ik ook toen al ervaring als redacteur en hoofdredacteur, dus ik wist wel hoe je redactieprocessen kon inrichten en dat soort zaken. Maar alsnog loop je altijd tegen een hoop dingen aan waarvan je niet weet hoe het moet, dus ik heb de afgelopen vijf jaar ook een hoop geleerd: van het maken van websites tot promotiefilmpjes en van de vormgeving van boeken tot het draaien van online campagnes.”

Inmiddels lijkt er een vaste schare aan verhalenvertellers te zijn die graag bij je publiceert. Wat zijn de criteria die je hanteert voor die auteurs of kan iedereen iets insturen? En hoe beoordeel je de teksten?

“Het staat iedereen vrij om een verhaal aan te bieden ter publicatie, maar er vindt wel een strenge selectie plaats aan de poort. Het leeuwendeel van de verhalen wordt helaas ook bij ons afgewezen, maar ik probeer dat wel altijd te doen op basis van inhoudelijke feedback.

Volgens mij is het beoordelen van een verhaal uiteindelijk toch een smaakkwestie: het is allemaal niet zo zwart-wit wat proza betreft. De ene persoon vindt een boek geweldig, terwijl de andere het afgrijselijk vond om te lezen. Ik vraag wel eens aan mensen wat ze de beste verhalen vonden in een bundel en ik krijg zelden dezelfde antwoorden.

Uiteindelijk moet alles kloppen aan een verhaal, maar ik kijk ook naar de potentie van een stuk. Ieder verhaal wordt voorzien van redactioneel commentaar, dus als bijvoorbeeld het plot een beetje wankel is, dan kunnen we dat wel rechttrekken met een paar penstreken. De vertel- en schrijfstijl verbeteren is dan weer veel lastiger, dus dat weegt zwaarder bij het beoordelen.”

De variëteit aan onderwerpen en de spreiding over de geschiedenis is enorm. Hoe ga je te werk bij het samenstellen van een bundel? Hoe bepaal je de volgorde? Kun je iets vertellen over het productieproces van een verhalenbundel?

“Het samenstellen van een verhalenbundel is altijd een enorme puzzel. Het doel is een evenwichtige bundel die representatief is voor het tijdvak. Je wil een goede verdeling van onderwerpen, maar ook van zaken als bekende versus onbekende stukjes geschiedenis, van koningen versus boeren, van mannen versus vrouwen. Daarnaast zijn er nog zaken als vertelvorm en verstelstijl waar je mee kan variëren.

Momenteel werken we aan de bundel met vroegmoderne verhalen (circa 1500 tot 1800) en daarbij is de puzzel nog lastiger om te leggen. Het is een tijdsperiode waar we heel erg veel van weten, waardoor er veel onderwerpen zijn die je eigenlijk wil toevoegen – maar tegelijkertijd heb je een duidelijk limiet aan hoe dik een bundel kan worden.

Als redacteur behoud ik het overzicht en stem ik op voorhand met auteurs af welke verhalen ze gaan schrijven. Zelf heb ik altijd een lijstje met onderwerpen die ik voorbij wil zien komen, maar vaak komen auteurs ook met goede suggesties. Uiteindelijk is het een kwestie van keuzes maken. Je kan wel tien bundels maken per tijdvak en ergens is dat eigenlijk ook wel een fijn idee, die onuitputtelijkheid van het verleden.”


Geef je auteurs ook opdrachten voor verhalen of ligt het altijd bij de auteur? Het is namelijk verleidelijk om te kiezen voor verhalen uit een periode waar weinig over bekend is. Dan kan de fictie echt zijn gang gaan. Hoewel dat ook niet altijd het geval hoeft te zijn. Ik denk bijvoorbeeld over het mysterie dat hangt om de toewijzing van de overwinning in de Tour de France van 1904 aan Henri Cornet, de jongste winnaar ooit met zijn negentien jaar.

“Soms lees ik wel eens over een historisch figuur of een bepaalde gebeurtenis waarvan ik denk dat het perfect is voor een verhaal en dan stuur ik dat door naar een auteur. Vaak wordt daar dan wel wat mee gedaan, maar negen van de tien keer zijn het de schrijvers zelf die met een idee komen.

Een stukjes geschiedenis dat zich heel goed leent voor een verhaal is inderdaad de Tour de France van 1904 – een idee van de auteur zelf, overigens, ik zelf heb weinig met de wielersport. Er zijn daar zoveel bizarre dingen gebeurd, waarbij een deel feit en een deel speculatie is. Als auteur kan je mooi gebruik maken van het gegeven dat die hele gebeurtenis zich bevindt in een schemergebied tussen feit en fictie.

Aan de andere kant is de geschiedenis soms van zichzelf al zo opmerkelijk dat je als auteur nauwelijks fictie hoeft te voegen om een goed verhaal te hebben. Ik denk bijvoorbeeld aan de vertellingen in de Middeleeuwenbundel van Paul Christiaan Smis over een dode paus die opgegraven werd en terecht werd gesteld voor de misdaden die hij geleegd had – en wat dus werkelijk gebeurd is.”

Wat ik altijd zo aantrekkelijk vind aan de uitgaven die je uitgeeft is dat je én het verhaal krijgt én de achtergronden bij het verhaal én daarbovenop nog eens tips om verder te lezen. Zijn het de auteurs die dat aandragen of komen die bijdragen vanuit de uitgeverij?

“De achtergronden schrijven de auteurs zelf, zij weten zelf het beste hoe ze met feit en fictie zijn omgegaan in verhaal.

Het viel mij op dat auteurs vaak hun verhalen baseren op hele interessante feiten of bepaalde bronnen, wat echt een toevoeging was voor de leeservaring. Maar het probleem was dat de gemiddelde lezer die informatie niet had – vaak wist ik het zelf ook alleen doordat de auteur het aan me vertelde. De historische achtergronden lossen dat probleem op en verankeren de verhalen in de geschiedenis, wat echt een meerwaarde heeft. Het verhaal gaat dan bijvoorbeeld niet meer over een willekeurige heerser, maar over een man die cruciaal was voor het voortbestaan van zijn rijk en daarmee direct een impact had op de wereldgeschiedenis.”

Het is niet altijd eenvoudig om van feiten een goed lopend verhaal te maken. Je moet je kunnen verplaatsen in de tijd, kunnen kijken door de ogen van de personages en historisch geen fouten maken. Controleer jij dat allemaal zelf?

“Ik lees de verhalen met een kritische blik en bij twijfel stel ik vragen of ga ik op onderzoek uit. Het komt niet zo vaak voor dat ik zaken tegenkom die historisch echt onjuist zijn, eigenlijk doen alle auteurs altijd heel grondig onderzoek – ook juist omdat een anachronisme toch een beetje wordt gezien als een doodszonde bij historische fictie.”

Ondersteun je auteurs bij het ‘scherper’ maken van de verhalen?

“Naar mijn idee is feedback krijgen en herschrijven een fundamenteel onderdeel van het schrijfproces. Vrijwel niemand schrijft in één keer een ijzersterke tekst. Je wordt blind voor je eigen werk doordat je zo intensief met een tekst bezig bent, je zit in je eigen denkkader en dat beperkt je. Dat is allemaal prima overigens, zo werken je hersenen nou eenmaal, maar dat betekent wel dat er een goed redactieproces moet zijn om zo het beste uit een verhaal te kunnen halen.

In het redactieproces deel ik mijn leeservaring, stel ik vragen en denk ik mee met de auteurs. Dat varieert van suggesties op woordniveau tot een conflict dat scherper mag. Soms stuur ik de auteur terug naar de tekentafel om een profielschets te maken van een personage, soms daag ik een auteur uit om een nieuwe invalshoek te kiezen. Het is maar net wat een verhaal nodig heeft.”

In je laatste bundel zag ik namen als Jan van Aken (bekend van De Ommegang, bekroond met de F. Bordewijkprijs en een van de boeken op de shortlist van de Libris Literatuurprijs 2019 ) en Jean-Marc van Tol (bekend van Musch, het eerste deel van een trilogie over de Johan de Witt). Niet de meest geringe auteurs van historische fictie. Op de website zag ik nu ook een verhaal van Jeroen Windmeijer staan, die landelijk steeds bekender wordt met zijn spannende historische romans. Hoe zijn die bij jou terecht gekomen?

“Historische Verhalen bestaat inmiddels vijf jaar en in die tijd hebben we toch een goede naam opgebouwd – en dat wordt naar mijn idee bevestigd doordat auteurs als Jan van Aken, Jeroen Windmeijer en Jean-Marc van der Tol een bijdrage hebben willen leveren.

Persoonlijk denk ik ook dat Historische Verhalen een fijn concept is voor schrijvers van historische romans. Korte verhalen kan je relatief gemakkelijk op papier zetten en vormen daarmee een uitlaatklep voor de talloze verhaalideeën die de meeste auteurs hebben – uiteindelijk zijn schrijvers toch vertellers die boordevol verhalen zitten. Een deel daarvan zullen nooit het levenslicht zien in de vorm van een roman, maar die kunnen wel verteld worden in een historisch verhaal”.

Na vijf jaar zie ik ook andere ontwikkelingen in je fonds. In een kort verhaal is het moeilijk om bijvoorbeeld de ontwikkeling van personages goed uit te werken. Er zijn onlangs twee novellen uitgebracht, waardoor de auteur de kans krijgt het verhaal wat verder uit te diepen. Wat kunnen we de komende tijd van je verwachten?

“Er staan heel veel leuke projecten op de planning. Allereerst: we hebben onlangs ‘Historische Verhalen. De podcast’ gelanceerd! Samen met Key Tengeler ga ik in gesprek met auteurs over hun verhalen, over het schrijfproces en de historische context. De eerste afleveringen, onder andere met Jeroen Windmeijer, zijn inmiddels te beluisteren in je favoriete podcast-app en is erg de moeite waard.

Aanvullend op de podcast zal Key Tengeler alle vertellingen die online verschijnen gaan inspreken als luisterverhaal – binnenkort kan je dus vanuit je luie stoel luisteren naar een historisch verhaal om vervolgens de auteur te horen vertellen over hoe het verhaal tot stand is gekomen.

Verder schrijven Hay van den Munckhof, Sandrine van der Velde, Debby Willems, Marloes Jongewaard en Victor Lemstra aan de bundel met verhalen uit de vroegmoderne tijd. Een heel aantal verhalen zijn al klaar en het belooft weer een prachtige bundel te worden, maar daarover kan ik nu nog niet te veel vertellen. De bundel staat op de planning voor het najaar van 2021.

Tot slot zullen we eind van dit jaar weer een schrijfwedstrijd organiseren, waarbij de winnende verhalen gebundeld worden. Wat het thema betreft moet de knoop nog doorgehakt worden, maar ik neig naar de moderne geschiedenis.”

Je bent zelf ook bezig met een eigen historische roman, die zich afspeelt in het Byzantijnse Rijk. Vanwaar de keuze voor juist die periode? Kun je iets meer vertellen over je roman, is er al een (werk)titel, wanneer komt hij uit? Enne….verschijnt hij bij je eigen uitgeverij?

“Dat klopt! Het boek speelt zich af in het Byzantijnse Rijk van de zevende eeuw, een periode waarin het rijk ten onder dreigt te gaan aan oorlog en interne chaos. De Perzen veroveren steeds meer provinciën in het oosten, de Avaren plunderen het westen en de keizer heeft moeite om zijn eigen positie te handhaven doordat hij onrechtmatig de troon heeft opgeëist.

Daskalos, de hoofdpersoon, is een verhalenverteller uit Athene die de wereld naar zijn hand probeert te zetten en verzeild raakt in de machtspellen aan het Byzantijnse hof. Hij is een verschoppeling en wil zich omhoog werken, maar dwaalt daarbij steeds verder af naar een leven vol leugens, bedrog en verraad.

Het boek hoop ik in de herfst klaar te hebben en als alles dan meezit, zou het ergens begin 2022 in de boekhandel kunnen liggen. Maar ik geef mijn eigen werk liever niet zelf uit, want als uitgever heb je de taak om poortwachter te zijn en manuscripten te beoordelen op kwaliteit. Je moet kunnen garanderen dat het werk dat je uitgeeft, ook echt goed is. Bij je eigen manuscript is dat toch lastig allemaal, dus momenteel ben ik in gesprek met andere uitgevers om het manuscript uit te geven. Nog even geduld dus, maar dat is niet erg - Rome is ook niet in een dag gebouwd.”