Taveerne Het vloekhout

Vandaag stellen Helena, Natalie en Hetty het boek Het vloekhout in deze taveerne aan je voor! Zij hebben het alle drie gelezen, en Helena maakte er het volgende leesverslag van.

Johan de Boose (1962) is een Vlaamse schrijver, dichter, acteur en publicist. Hij publiceert al sinds 1991, heeft al een behoorlijk oeuvre opgebouwd en een aantal prijzen gewonnen en drong onlangs met zijn nieuwste roman Het vloekhout door tot de longlist van de Libris Literatuur Prijs 2019 en vervolgens ook tot de shortlist. Natalie en Helena, beiden lid van de Literatuurclub lazen dit boek, evenals Hetty, vriendin van de Literatuurclub. Zij waren alle drie nieuwsgierig naar dit boek, want hoe bijzonder en origineel is het om een boek te schrijven vanuit het perspectief van een… stuk hout?

Korte inhoud

Er is dus geen sprake van een hoofdpersonage, het boek wordt daadwerkelijk verteld vanuit het perspectief van een boom, die rond het jaar nul op aarde stond en van alles observeerde rondom ‘de profeet Jesjoea’, oftewel Jezus. De boom wordt gekapt en gebruikt als kruishout (later ook wel vloekhout genoemd) voor de kruisiging van Jezus en krijgt daardoor speciale krachten, die aanvankelijk niet echt worden opgemerkt, want het hout wordt ook jarenlang gebruikt als stut in het decor, ‘een detail van de werkelijkheid, onzichtbaar voor iedereen maar wél onmisbaar, en ik zou liegen als ik zei dat ik niet elke dag genoot van het applaus.’ Het vloekhout reist mee met het gezelschap toneelspelers en raakt op een gegeven moment honderden jaren lang begraven in ‘het koude, zure veen van Belgica’ Daar wordt hij op een dag uitgetrokken door een monnik, die direct de speciale krachten van het hout ervaart en besluit om het te gebruiken om er een icoon van te maken, een heilig object met de afbeelding erop van Maria die haar ogen gesloten heeft; ‘Ze doet enkel haar ogen open voor wie het ware geloof bezit.’

Als icoon blijkt het vloekhout enorm waardevol; eenieder die het aanschouwt, voelt, soms letterlijk, de kracht van het hout of is geïntrigeerd door de gesloten ogen van de Madonna. Het wordt doorverkocht, verstopt, vereerd, en op reis meegenomen. In de loop van eeuwen heeft het hout bijzondere ontmoetingen met mede-voorwerpen, zoals met teennagels, een lijkwade en een voorhuid. De ‘gesprekken’ met deze relieken zijn echt hilarisch. Uiteindelijk belandt het icoon in het begin van de twintigste eeuw, waar hij nog een aantal bijzondere gebeurtenissen en metamorfoses zal ondergaan.

Hetty

Het boek is eigenlijk opgebouwd uit schijnbaar allemaal losse historische verhalen die verbonden worden door het steeds aanwezige stuk hout. Zelf heb ik te weinig kennis van de Bijbelse zaken om hier veel over te zeggen, mijn aandacht werd vooral getrokken door de kunst en de schilders die in het boek voorkomen! Monnik Bogomil besluit een heilig object van het stuk hout te gaan maken, hij gaat het beschilderen en er een icoon van maken. Er komt beenderlijm, krijtlijm, houtskool, tempera en bladgoud aan te pas, dingen waar ik heel erg blij van word! Ik zou zo zelf aan de slag willen gaan! En oh die heerlijke geur van terpentijn… Wisten jullie trouwens dat een blaadje bladgoud slechts 0,0001mm dik is? En dat het uit elkaar valt als je het met je vingers aanraakt, zo kwetsbaar. Het stuk hout noemt dit met recht zijn mooiste transformatie.

Iconen zijn heel bijzonder, vooral omdat het maken ervan gebonden is aan vele regels om te zorgen dat ze niet afwijken van de leerstellingen van de kerk. Voor het schilderen wordt Gods zegen gevraagd en het schilderen zelf gaat gepaard met gebed en vasten. Opvallend is ook dat iconen meestal niet gesigneerd werden, dit omdat men er van uit ging dat het Gods hand was die het schilderen begeleidde. Als icoon wordt het stuk hout bewonderd door de beroemde iconenschilder Andrej Roebljov uit Sergiëv Posad. Een beetje googelen leert al snel dat er in Sergiëv Posad (70 km ten noorden van Moskou) een kloostercomplex is dat sinds 1993 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO staat. De kathedraal in deze kloostergemeenschap bevat fresco’s van Andrej Roebljov.
Roebljov neemt onze icoon later zelfs mee op reis naar Moskou, en nog veel later belandt hij zelfs in de basiliek van Sint Pieter, waar hij op een schraag in de Sixtijnse kapel neergelegd wordt. Ooit mocht ik zelf ook de Sixtijnse kapel bewonderen en ja, het is absoluut indrukwekkend en groots wat Michelangelo daar geschilderd heeft, beangstigend vond ik het echter niet. Wel heb ik tijden omhoog staan kijken, en me verbaasd over dit meesterstuk…stel je eens voor, al die uren op je rug op een steiger moeten liggen om dit te kunnen maken!

Tijdens zijn vele omzwervingen is onze icoon ernstig beschadigd, uiteindelijk is het de Russische meester Kazimir Malevitsj die de taak op zich neemt om onze icoon te restaureren en weer enigszins toonbaar te maken. Een best bijzondere actie omdat zijn eigen werk totaal anders is dan de kunst van het icoon-schilderen. Malevitsj was als schilder de pionier van de geometrische abstractie kunst en één van de belangrijkste leden van de Russische Avant Garde.

Op het doek staat een zwart vierkant op een witte achtergrond.
Niets meer dan dat.
‘Dit’, zegt meester Kazimir, ‘is het embryo van alle mogelijkheden.’

We kijken naar elkaar, het Zwarte Vierkant en ik. Hij vol sprakeloze bewondering, ik bijna geschokt.
Hij ziet de tragische schoonheid van de geschiedenis. Ik zie de zuigende afgrond van de moderne tijd.
We zijn elkaars spiegelbeeld. We laten zien wat er zich in de loop van een millennium in de mens heeft voltrokken.
Ik weerspiegel zijn natuurlijke oorsprong. Hij weerspiegelt mijn bestemming.

Natalie

Het Vloekhout is een makkelijk te lezen verhaal. In eerste instantie zou het boek het derde en laatste deel zijn van een trilogie. Uiteindelijk is besloten Het Vloekhout als een zelfstandig verhaal uit te geven. In het verhaal maken we kennis met drie personages die ook voorkomen in twee andere boeken: Gaius (deel 1) en Jevgeni (deel 2: ook bekend als Goedgeborene en zijn vriend Bogomil).

Het Vloekhout leest als een filosofische bespiegeling over het geloof. Als Het Vloekhout uit het veen wordt gehaald denkt hij :

“Kennelijk heeft de mensheid tijdens mijn twaalfhonderdjarige siësta nog steeds geen vreedzame vorm van samenleven gevonden. Des te onbegrijpelijker is dat die mensheid nog altijd in de ban is van mijn Jesjoea – in de ban is zwak uitgedrukt, hij is een held, een vorst”

Ook als icoon doet hij tijdens zijn reis nieuwe inzichten op over het leven. Zoals bij de Andalusische geleerde Abbud, het Vloekhout ligt in de buurt van een verzameling Oculi:

“die me vertellen over de boeken die ze hebben helpen lezen – boeken over onvermoede werelden diep in het heelal, maar ook over de kunst van het goud smeden…”

Oordeel

Helena

Wat een bijzonder en geweldig boek is Het vloekhout, het is een boek dat je bijblijft, zoals je je bijvoorbeeld ook kunt herinneren dat je Die Verwandlung van Kafka hebt gelezen. De Boose heeft zich grondig verdiept in de geschiedenis en in de kunst en heeft een alleszins zeer geloofwaardig en daarnaast ook humoristisch boek geschreven, waarin voor de opmerkzame lezer ook veel tussen de regels door te ontdekken valt. Zo wordt er bijvoorbeeld bij het proces waarbij het hout verwerkt wordt tot icoon heel duidelijk verwezen naar de dood en de opstanding van Jezus:

“Hij laat me drie dagen rusten. Ik lig drie dagen te sterven. Op de vierde dag trekt hij lijnen met houtskool en schildert hij het beeld dat hij al in zijn gedachten ziet, met tempera en contourverf, aangevuld met aarde en room.”

Of het boek de Librisprijs gaat winnen? Op dit moment heb ik slechts nog maar twee boeken van de shortlist gelezen, maar dit boek gaf ik sowieso alvast vijf sterren.

Hetty

Naast alle kunst heb ik ook genoten van de schitterende omschrijvingen van de uitvindingen van Darwin, wat een originele manier om ze te beschrijven. Regelmatig een kleine glimlach om mijn mond gehad bij het lezen. Ik ben inmiddels ook wel nieuwgierig geworden naar andere boeken van Johan de Boose, vooral naar De poppenspeler en de duivelin (over de oorlog in Joegoslavië), Alle dromen van de wereld (een sentimentele reis door Polen), De grensganger (reis langs de ruïnes van het ijzeren gordijn), Het geluk van Rusland (reis naar het eenzaamste volk op aarde) en Bloedgetuigen (een lijvige roman over de WOII).
Toch nog maar eens een paar boeken van Johan de Boose op mijn NTL-lijst zetten.

Natalie

Net als Helena vind ik het een bijzonder boek. Het zal mij zeker bijblijven maar voornamelijk omdat het vanuit een ongewoon perspectief is verteld. Een geweldig boek vind ik het niet maar wel goed geschreven en humoristisch. En het zet mij aan tot nadenken. Het Vloekhout verdient om voor een tweede keer te lezen want er valt in te ontdekken.  Van Johan de Boose wil ik zeker Gaius en Jevgeni lezen.

En jullie, lazen jullie dit boek al, staat het op jullie verlanglijstje of ben je wellicht enthousiast over een ander boek van de Libris shortlist? We lezen het graag in de reacties!

Waardin: Helena

Welkom. Lust je iets uit een houten kroes of verkies je een glas?

Denk goed na over de boeken die je leest en bespreekt want het hout in De Taveerne is afkomstig van de toneelmeester...
Neem gerust plaats aan de leestafel! Drink gerust een wijn van het huis of kies voor een vers gebrande koffie of geurende thee. Er valt heel wat te discussieren deze dagen en er zijn genoeg lieden die met jou het gesprek willen aangaan. Zal ik je de andere gasten voorstellen?

Hieronder mag je je gedachten spuien of je ongezouten mening uiten. Wil je dit boek ophemelen? Dat is prima. Wil je andere Libris-genomineerden afkraken? Dat is ook prima.

Het Vloekhout
De toneelmeester zoekt een stut voor zijn decor en neemt argeloos een stuk hout mee met magische krachten. Het is het hout dat we volgen op zijn bijzondere tocht van meer dan tweeduizend jaren.

Zin in een pittige discussie of een juist een luchtige bespreking?
Vanaf vandaag kan je hier terecht. In deze Taveerne wordt Het vloekhout op gepaste wijze bejubeld. Heb je het boek al gelezen? Of moet je nog starten? Of wie weet is dit boek niet jouw kopje thee?
Bevat dit boek de magie om te winnen? Is het door een van de andere vijf genomineerden te evenaren? Of vindt je het in de verste verte niet te vergelijken met de zes genomineerden van vorig jaar?

Andere genomineerden
Wil je meer weten over het door je gekozen boek? Neem dan gerust een kijkje bij de Libris-leesclub. Las je ook een ander Libris-boek? Bezoek dan ook de andere clubs.

Behoefte aan informatie over een van de andere boeken? Maak dan snel een heerlijk tochtje langs alle uitspanningen en kijk hoe andere boeken beoordeeld en vergeleken worden. De komende vijf weken staan alle zes de kroegen open en zijn ze eenvoudig te bereiken via het startartikel. Gaat Het vloekhout van Johan de Boose op 6 mei die prijs pakken, dan vieren we dit in deze Taveerne op gepaste wijze.

Laat, voordat je een volgende uitspanning bezoekt, hier even een boodschap achter in onze gastenboek en kom vooral terug, als het je belieft. We zijn elk uur van de dag geopend vanaf nu tot in de late uurtjes van 6 mei of nog later om te feesten of bij te komen van een kater.

 
Vloeken, tieren of jubelen? Zeg het maar, het is jouw feestje.