Afgelopen weken was het een drukke boel bij Literatuur Onder De Loep, want we waren allemaal bezig met het actualiseren van onze eigen Top 25 met het oog op de nieuwe Hebban Top 1000. Nadat iedereen de persoonlijke Top 25 had geactualiseerd, hebben we de acht individuele lijstjes voor de lol naast elkaar gelegd en met elkaar vergeleken en hebben we onze lijstjes ook nog gelegd naast de nieuwe Top 1000. Het resultaat van al dat vergelijken vind je hieronder. 

Tekst: Cies met medewerking van Nathalie, Hetty, Tea, Jan, Harriet, Gigi en Ine

Banner: Tea

Grafieken: Cies

Op dit moment heeft Literatuur onder de loep acht leden en je kan de Top 25 van Jan, Tea, Harriet en Nathalie, Gigi, Ine, Hetty en/of Cies vergelijken met jouw eigen lijstje. Het eerste waar een ieder van ons naar ging kijken was of anderen ook dezelfde titels hadden als zij hadden gekozen. Dit vergelijken leidde direct tot reacties van ‘Loepjes’ bij het zien van titels in een andere Top 25. Titels die zij niet hadden opgenomen in de eigen lijst. Door het artikel heen vind je reacties van alle Loepjes na het doornemen van alle acht lijstjes.

'In ieders top 25 staan boeken waarvan ik denk: waarom heb ik zelf dit boek niet in mijn top 25 staan? Zoveel mooie boeken, zoveel keuzes die je dan moet maken. Ik kwam echter een boek tegen dat wellicht toch een plaatsje in mijn eigen top 25 verdient, namelijk Materiaalmoeheid van Marek Sindelka. Echter dan komt het probleem, welk boek moet er dan plek maken voor dit boek en dus verdwijnen uit mijn top 25. Ik weet het niet'. Harriet

Acht verschillende Tops 25 kunnen maximaal tot 200 verschillende titels leiden. We hebben in totaal 163 titels, dat betekent dat verschillende titels meerder keren zijn genoemd. Hieronder de verdeling van die 163 titels:

Wanneer je naar deze taartgrafiek kijkt, blijft het grote paarse vlak overheersen. Je zou toch denken dat bij een club als Literatuur onder de loep toch meer overeenstemming zou zijn over welke boeken er echt toe doen. Zijn we dan toch een samenraapsel van eigenzinnige lezers die zich niet al te veel aantrekken van wat anderen goede boeken vinden? Of zijn er gewoonweg te veel goede boeken om uit te kiezen? Wie het weet mag het zeggen.

‘Eigenlijk mag op mijn lijstje de Max Havelaar van Multatuli niet ontbreken. Ik lees bijna alleen oorspronkelijk Nederlandstalig werk. Maar één boek van ‘over de Nederlandstalige taalgrens’ hoort toch wel op mijn lijst thuis: In Cold Blood (1966) van Truman Capote. Het was de eerste non-fictieroman in de moderne literatuur. Ik hou van dit genre en in mijn interviews voor de loepjes zitten altijd wel fact-check-vragen. Capote baseerde zich op de waargebeurde feiten. Hij werkte overigens samen met zijn jeugdvriendin Harper Lee (auteur van To Kill a Mockingbird). Samen interviewden zij lokale bewoners, mensen van de recherche, sprak met de moordenaars van de familie Clutter en was ook aanwezig bij hun terechtstelling. Het boek blijft me verbazen. Misschien weer eens herlezen.’ Jan

De volgende tabellen geven geen antwoord op de vragen of we eigenzinnige lezers zijn of dat er teveel goede boeken zijn om uit te kiezen. Wat wel duidelijk wordt, is dat sommige leden van Literatuur onder de Loep meer overeenkomsten hebben met andere leden en dat er ook buitenbeentjes zijn  die het minste gemeenschappelijk hebben. Onderstaande tabel geeft het antwoord op die vraag.

Wanneer je bovenstaande tabel van links naar rechts leest, zie je dat Hetty twaalf titels heeft die anderen ook in hun Top 25 hebben en dat de twee mannen in ons gezelschap, Jan en Cies, de buitenbeentjes zijn, maar toch ook niet zo buitenissig dat ze helemaal niets met de anderen delen.  

‘ Keuzes maken is soms een bijna onmogelijke opgave en kan ook pijnlijk zijn omdat titels hun plaats moeten afstaan aan een boek dat op dat moment het summum is. Ik zie Liefde van Karl Ove Knausgård bij een van de Loepjes staan, op nummer één zelfs, en doet mijn hart sneller kloppen, want waarom heb ik die dan niet opgenomen in m’n top 25? Wel, hij stond er vorig jaar nog in, en de kans is groot dat hij terugkomt. Van de cyclus ‘Mijn strijd’ , waar Liefde een onderdeel van is, heb ik enorm genoten.’ Tea

Uit onze acht lijstjes hebben we ook een Literatuur onder de loep Top 25 samengesteld. Om in onze gedeelde Toplijst te komen moet een boek minstens op 2 individuele lijstjes staan (zie hieronder in geel het aantal vermeldingen) en krijgt een eerste plaats 25 punten en een 25e plaats 1 punt (hieronder in blauw het aantal punten). Dan komen we tot de onderstaande Top 25:

Dat is best een mooi lijstje met 25 toppers, al zeggen we het zelf. Van de heel oude Odyssee van Homerus via het Middeleeuwse epos Van den vos Reynaerde naar De goede zoon van Rob van Essen uit 2018. En van de diepte van de hel in Dantes De goddelijke komedie naar de hoogten van De ontdekking van de hemel van Harry Mulisch. Alle leden van Literatuur onder de loep vonden wel een boek in deze Top 25 waarvan ze zeiden: “Misschien komend jaar toch maar eens (her)lezen, want een boek komt niet zomaar in deze Top 25 terecht”. Toch bleef het missen van bepaalde titels in de eigen lijst overheersen:

'Op zondagochtend riep ik in een reactie bij het Loepjes-artikel over het naturalisme dat Emile Zola een favoriet is van mij... Om vervolgens 's middags, helemaal geschokt, tot de ontdekking te komen dat Emile Zola ontbreekt in mijn top 25! Hoe is dat kunnen gebeuren? Geen idee, maar ik kan nu wel alvast beloven dat Emile Zola volgend jaar wel een plekje krijgt in mijn top 25.' Hetty

Naast de auteurs die wel onze Top 25 hebben gehaald, zijn er ook elf schrijvers die minstens twee keer voorkomen op een van de acht lijstjes, maar wel met verschillende titels. Hier zijn ze:

De grote vraag is nu, komen de Vestdijkianen tot een vergelijk zodat volgend jaar Vestdijk die 25e plek inneemt? Of wordt er in een hotel in Genua een coalitie gesloten tussen de Pfeijferisten? Of is het toch de hierboven al aangehaalde Emile Zola die het gaat redden? Het kan ook zijn dat het geschuif met titels leidt tot een hele verrassende Loepjestoplijst volgend jaar. Of zijn het hele nieuwe ontdekkingen die volgend jaar in de Loepjestoplijst staan?

‘Het doet pijn, een gevoel van diepe smart om de titel Eline Vere in een andere Top 25 terug te zien terwijl hij in mijn lijst niet te vinden is. Deze roman paste er blijkbaar niet meer bij. Trouwens, geen enkele Couperus staat in mijn lijst. Dat kan toch niet kloppen? Ik moet me vergist hebben. Ik ga direct opnieuw passen, meten en schuiven en bekijken of ik Eline Vere een mooi plekje kan geven. Het moet kunnen’. Gigi

Allemaal leuk en aardig dit onderling vergelijken van lijstjes, maar hoe ziet de vergelijking er met de Hebban Top 1000 van 2020 er uit? Onderstaande donut-grafiek geeft een inzicht in hoe die vergelijking er uit ziet. Wanneer je de donut van binnen naar buiten bekijkt, dan staan in de binnenste ring het aantal boeken vermeld die in de Top 100 staan en ook op een individuele lijst. In de middelste ring staan de boeken die tussen plek 101 en 1000 in de Hebban Top 1000 staan en ook op een individuele lijst staan. De buitenste ring geeft de totalen in de hele Top 1000.

24 titels uit de Loepjes Top 25 staan ook in de Hebban Top 1000. De ontbrekende titel is Ulysses van James Joyce. Gigi met 22 en Harriet en Hetty vinden 20 titels uit de eigen lijst terug in de Hebban Top 1000. Cies, die pas sinds een paar maanden lid is van Literatuur onder de loep, sluit de rij met acht titels die hij terugvindt in de Hebban Top 1000.

‘Bij het doornemen van de lijstje van de collega Loepjes kwam ik een aantal titels tegen die ik jaren geleden heb gelezen en waar ik alleen nog maar van weet dat ik ze toen heel erg goed vond. Komend jaar ga ik dan ook, op zijn minst, 1984 van Orwell en Buddenbrooks van Thomas Mann herlezen. En Karakter van Bordewijk had ‘gewoon’ in mijn Top 25 moeten staan al heb ik geen idee wie dan had moeten sneuvelen. Nog een jaar de tijd om daar over na te denken.’ Cies

In totaal hebben we 163 verschillende titels op onze lijstjes staan. Daar staan er 86 van in de Top 1000. Dat betekent dat 53 % van onze Toppers ook door anderen beoordeeld worden als Topper. Op zich een mooie verdeling, ongeveer de helft delen we met anderen en de andere helft (nog) niet. Hieronder vind je de 25 hoogst genoteerden uit onze lijstjes in de Top 1000.

Velen zullen bij het doornemen van bovenstaand lijstje geïnspireerd en gemotiveerd raken om een van de titels te gaan (her)lezen, niet omdat wij van Literatuur onder de loep zeggen dat het heel goede boeken zijn, maar omdat velen het goede boeken vinden. Het zal ook voor velen een frustrerend lijstje zijn, omdat we ons realiseren dat er een of twee titels op staan die eigenlijk in onze eigen Top 25 hadden ‘moeten’ staan. Vraag blijft dan wel, welke zouden er dan uit onze Top 25 moeten verdwijnen.

‘Natuurlijk zou ik heel graag boeken zoals De ontdekking van de hemel, De klokkenluider van de Notre-Dame, De mijn, Is dit een mens of In koelen bloede in mijn top 25 opnemen, maar of ze daarin horen, weet ik nog niet. Met schaamrood op de kaken moet ik bekennen dat ze nog ongelezen op mijn WIL staan. Een tiental andere, waaronder Aantekeningen over het verplaatsen van obelisken, Sprakeloos, Het leven van Pi en De heilige stonden eerder in mijn lijst, maar moeten het wegens plaatsgebrek doen met een eervolle vermelding in mijn inleiding. Wat moet er eigenlijk nog bij? Veel. Maar ik ga voor De nazi en de kapper van Hilsenrath. Een heel raak boek vond ik dat. Ik zet het meteen op mijn wil-ik-ooit-herlezen-lijst.’ Ine

Iedereen die voor studie of werk wel eens een presentatie met tabellen en grafieken heeft gemaakt heeft geleerd dat aan het einde van zo’n presentatie verwacht wordt dat je met conclusies komt. Wij doen braaf wat er van ons verwacht wordt. Een aantal conclusies:

- Vergelijken van lijstjes is leuk want je doet inspiratie op om bepaalde boeken te (her)lezen.

- Vergelijken van lijstjes is frustrerend want je komt er achter dat sommige titels op je eigen lijstje hadden ‘moeten’ staan.

-  Literatuur onder de loep is een diverse groep met uiteenlopende literaire voorkeuren, maar ook met genoeg overlap. Dat maakt het juist zo leuk om hier op Hebban het met elkaar te hebben over de boeken die we hebben gelezen.   

‘Hoewel ik bij sommige collega-Loepjes enkele boeken terugvind die bij mij gesneuveld zijn voor een nieuwe lichting boeken, kan ik daarmee leven. Je kan nu eenmaal niet alle boeken een plaatsje geven in zo'n lijstje die je fantastisch vindt want er zijn er zo veel. Nu ik mijn top zo bekijk, is er toch iets belangrijk dat ik hier aan wil toevoegen. Dat is het feit dat goede jeugdboeken mij goesting in lezen hebben doen krijgen, en waardoor ik daar nooit mee gestopt ben. Dat is zo belangrijk volgens mij om later plezier te vinden in lezen dat ik kies voor Koning van Katoren die er bij Harriet wel in staat. Eigenlijk kan ik me soms moeilijk de inhoud voor de geest halen van een aantal jeugdboeken die ik ontelbare keren gelezen heb, maar dit is gewoon om het belang van Jan Terlouw te benadrukken die ontelbare generaties jongeren in Nederland én Vlaanderen enorm veel plezier in het lezen heeft bijgebracht.’ Nathalie

Het belangrijkste is en blijft het laatste deel in Nathalies citaat: LEESPLEZIER. Tabellen en grafieken hebben bijna niets te maken met leesplezier. Daarom bergen we onze tabellen en grafieken weer op voor minstens een jaar en gaan we weer verder met het lezen van boeken en het bespreken van al wat we gelezen hebben met anderen hier op Hebban.