De volgende halte in onze wereldreis voor de Landen Challenge is Noord-Afrika en het Midden-Oosten. Het is een regio waar de vlammen van conflicthaarden nog niet gedoofd zijn, maar waar het ook soms een paradijs op aarde kan zijn. Denk maar aan de Rode Zee en haar prachtige kustlijn. Of aan heerlijk te vertoeven oases midden in de woestijn of het Marokkaanse hooggebergte. Ook over deze regio kan je heel wat te weten komen door fictie te lezen!

Welke schrijvers uit deze regio wonnen de Nobelprijs? Het zijn er drie tot hier toe:

Orhan Pamuk (1952) uit Istanbul, Turkije in 2006: Pamuk is één van de grootste schrijvers van deze regio. Hij heeft het in zijn werk vooral over de conflicten en tegenstellingen tussen oost en west, islam en christendom, traditie en moderniteit. Eén van zijn belangrijkste boeken is Sneeuw, geschreven in 2002, over het stadje Kars waar veel verschillende culturen en religies elkaar ontmoeten en de dichter Kar die als balling in Frankfurt naar het stadje komt om er het fenomeen te onderzoeken dat meisjes met hoofddoeken zelfmoord plegen. Pamuk heeft zich bij de Turkse autoriteiten persona non grata gemaakt door zijn status als intellectueel en zijn uitspraken over de Armeense genocide en het conflict met de Koerden.  In 2005 kreeg hij op de Frankfurter Buchmesse ook de Vredesprijs van de Duitse boekhandels.

Nagieb Mafhoez of Naguib Mahfouz (1911-2006) uit Egypte in 1988: Mafhoez portretteerde in vele van zijn werken zijn stad Caïro, en zijn Caïro-trilogie (naar het Nederlands vertaald tussen 1990 en 1993), een driedelige familieroman, is wel zijn grootste bekende werk. In 1957 kreeg hij de Egyptische Staatsprijs voor literatuur voor dit werk. Op 14 oktober 1994 werd er een moordaanslag op hem gepleegd door moslimextremisten, die hij overleefde maar waar hij wel degelijk een aantal blijvende handicaps aan over hield. Mahfoez schreef meer dan dertig romans en verhalenbundels. Een aantal werken van hem werden ook verfilmd. Hij is ook de enige Arabischtalige auteur tot nu toe die de Nobelprijs ontving. Hij heeft een sterke invloed gehad op de moderne Arabische literatuur en sinds 1996 wordt er een Naguib Mahfouz Medal for Literature uitgereikt voor romans die in het Arabisch worden uitgegeven.

Shmuel Yosef Agnon (1888-1970), een joodse schrijver uit Oekraïne en later Israël voor zijn proza (“for his profoundly characteristic narrative art with motifs from the life of the Jewish people") die een centrale naam blijkt te zijn in de Hebreeuwse literatuur en met de eerste golf Joodse emigranten naar het toenmalig mandaatgebied Palestina trok, samen met Nelly Sachs (1891-1970, Duitsland-Zweden), voor haar Duitstalige poëzie in 1966 (“for her outstanding lyrical and dramatic writing, which interprets Israel's destiny with touching strength”), beide dus joodse auteurs. In het werk van S.Y. Agnon draait het steevast om het conflict tussen het traditionele Joodse leven en de moderne wereld. Nu in 2017 is er bij Querido een Nederlandse vertaling van hem verschenen met de titel Een simpel verhaal. Dit boek verscheen in 1935 en werd niet alleen één van Agnons bekendste romans, maar ook een bron van inspiratie voor schrijvers als Philip Roth, Aharon Appelfeld, Saul Bellow en Bob Dylan.  

Verder zijn er ook een heel aantal Nederlandstalige schrijvers van Marokkaanse afkomst, die romans hebben geschreven die al dan niet gaan over de verschillen tussen hun moederlanden en/of zich daar ook afspelen. Enkele van deze namen en hun werken zijn:

• Abdelkader Benali: Bruiloft aan zee, Zandloper
• Mohammed Benzakour: De koning komt, Yemma
• Ish Ait Hamou: Cécile
• Naima El Bezaz: De weg naar het noorden
• Hafid Bouazza: De voeten van Abdullah
• Said El Haji: De dagen van Sjaitan

Grote namen van schrijvers die gevlucht zijn naar Nederland zijn zeker ook Kader Abdolah uit Iran en Rodaan Al Galidi uit Irak. Hoewel beide afkomstig uit een totaal ander taalgebied (resp Perzisch en Arabisch), zijn zij eenmaal in Nederland direct ook in het Nederlands beginnen schrijven.

Kader Abdolah (1954, Iran) maakte zich de Nederlandse taal eigen door middel van kinderboeken van o.a. Annie M.G. Schmidt en Nederlandstalige poëzie. Hij debuteerde met de verhalenbundel De adelaars en won daarmee direct de belangrijke debutantenprijs Het Gouden Ezelsoor. Zijn succesroman Het huis van de moskee uit 2005 werd in 2007 tot het tweede beste boek na De ontdekking van de hemel van Harry Mulisch verkozen. In 2011 schreef hij het boekenweekgeschenk De kraai. Bij zijn laatste romans horen Papegaai vloog over de IJssel en Salam Europa!

Rodaan Al Galidi (1971, Irak) heeft omdat hij als asielzoeker uitgeprocedeerd was in Nederland en niet naar Nederlandse lessen kon, zich zelf ook Nederlands geleerd en is daarna eveneens beginnen schrijven in het Nederlands. Hij schrijft zowel proza als poëzie. Enkele van zijn boeken zijn Dorstige rivier (2008), De autist en de postduif (2009) en Hoe ik talent voor het leven kreeg (2016).

Hieronder vinden jullie nog een hele lijst met romans uit deze regio van west naar oost:

• Fatima Mernissi: Het verboden dakterras (Marokko)
• Tahar Ben Jalloun: Een verblindende afwezigheid van licht (Marokko)
• Tessa de Loo: Harlekino (Marokko)
• Mohamed Choukri: Gezichten, Hongerjaren (Marokko - tip van Guy)
• Albert Camus: De pest (Algerije - klassieker)
• Razan Al-Maghrabi: Vrouwen van de wind (Tunesië)
• Murat Isik: Verloren grond (Turkije)
• Yasar Kemal: Kleine Memed (Turkije)
• Khaled Khalifa: De poorten van het paradijs (Syrië)
• Pierre Jarawan: De zoon van de verhalenverteller (Libanon)
• Susan Abulhawa: Ochtend in Jenin, Het blauw tussen hemel en zee (Palestina)
• Etgar Keret: Verrassing (Israël)
• David Grossman: Een vrouw op de vlucht voor een bericht, De omhelzing, Komt een paard de kroeg binnen (Israël)
• Amos Oz: Een verhaal van liefde en duisternis, Een dorpsleven, Judas (Israël – tip van Helena)
• Denise Zintgraff: De vrouw uit duizend-en-een-nacht (Saoedi-Arabië)
• Rajaa Alsanea: De meiden van Riaad (Saoedi-Arabië)
• Dave Eggers: Een hologram voor de koning (Saoedi-Arabië)
• Négar Djavadi: Désorientale (Iran, Franstalig – geen Nederlandse vertaling)
• Parinoush Saniee: Verborgen stem (Iran – tip van Sigried)

Zijn er nog andere boeken die jullie hebben gelezen die zich afspelen in deze regio? Opnieuw zijn we heel benieuwd naar jullie aanvullingen! Volgende keer gaan we verder naar het oosten en nemen we de literatuur uit (de rest van) het continent Azië onder de loep!

Shalom aleechem! Salaam aleykum! (Vrede zij met u)

- Nathalie -