Het is al even bekend wie het boekenweekgeschenk voor de boekenweek van 2021 gaat schrijven en ook al is het nog lang (maar wat is natuurlijk lang) niet zo ver, wil ik jullie toch al graag laten kennismaken met Hanna Bervoets. Voor haar optreden in 'Zomergasten' noemde Jeroen Vullings haar 'de denkende schrijver die met haar grillige oeuvre is uitgegroeid tot een niveau waarop ze zich kan meten met de groten'. Laten we even een reisje ondernemen langs haar werk!

Tekst: Evy
Banner: Hetty
Afbeeldingen: Hetty en Gigi

Opleiding
Wat vormde Bervoets tot de schrijver die ze de dag van vandaag is?
Hanna Bervoets (1984) studeerde aan de universiteit van Amsterdam. Ze volgde de bacheloropleiding Media en Cultuur en koos de specialisatie Televisie en Populaire cultuur. Nadien volgde ze een Master Journalistiek en Research waarna ze haar opleiding vervolgde in het buitenland en zo was ze een semester lang te vinden aan de Tisch School of the Arts in New York.

Het debuut
In 2009 verscheen Of hoe waarom, het romandebuut van Hanna Bervoets. Het verhaal gaat over de vijfentwintigjarige journaliste Flora Vos en is opgedeeld in drie delen: Of, Hoe en Waarom. Voor dit boek werd Bervoets bekroond met de ScriptPlus HvA Debutant van het jaar-prijs, een prijs die jammer genoeg geen lange levensloop kende (lees: één jaar), maar wel een heel interessante winnaar had! Ik heb het boek zelf niet gelezen, maar ik ben erg benieuwd naar deze eerste stappen in de wereld der fictie. Waar zit de groei in haar werk? Wat is er veranderd?

Lieve Céline
De tweede roman van Hanna Bervoets, Lieve Céline, volgt een laagbegaafde vrouw uit Amsterdam die grote fan is van Céline Dion. Het boek werd in 2013 verfilmd, met Esmée van Kampen in de hoofdrol. Voor Lieve Céline ontvang Hanna Bervoets de Opzij Literatuurprijs. Deze prijs wordt uitgereikt aan de auteur die met zijn werk bijdraagt aan de ontplooiing, bewustwording en emancipatie van de vrouw. In 2019 ontving Roxane van Iperen de prijs met 't Hooge Nest. 
In een televisie-interview heeft Bervoets het over de fans van Céline Dion en hoe er waarschijnlijk meer op hen wordt neergekeken dan bijvoorbeeld op voetbalsupporters. Interessante observatie die je toch aan het denken zet en waarschijnlijk ook een onderwerp waar de meeste auteurs niet van wakker liggen. Het is dus niet alleen het maatschappelijke wat Bervoets doet opvallen, maar vooral ook het opzoeken van iets marginaals en dat daarna proberen uitrekken en breder te trekken. Het gaat hier tenslotte niet alleen over de Céline Dion-fans, maar ook over de Mariah Carey-aanbidders en Whitney Houston-lovers (ik hoop eigenlijk dat Hebban geen overschot bezit aan '90-vrouwelijke-icoon-verafgoders want anders gaat de kritiek niet aan te slepen zijn...).

Alles wat er was
In 2013 verscheen Alles wat er was, een apocalyptische roman over acht mensen die vast komen te zitten in een schoolgebouw na een 'knal' die het leven buiten de muren van het gebouw naar verluidt onmogelijk maakt. Met Alles wat er was werd Bervoets opnieuw genomineerd voor de Opzij Literatuurprijs, maar dit keer won ze niet. Door de Corona-crisis was er hernieuwde aandacht voor dit boek en is er ook een nieuwe druk, met een nieuwe cover verschenen. Tijd dus om het boek ook zelf een keer te gaan lezen en dat werd meteen 'mijn eerste Bervoets'. Hieronder kan je lezen wat ik er van vond...

De parallellen tussen de quarantaine die de personages in het boek ondergaan en hetgeen wat we zelf in de eerste helft van dit jaar hebben meegemaakt zijn makkelijk te maken, toch gaat Bervoets een stukje verder. Ze neemt de lezer mee in de gedachtenstroom van een vrouw die, naarmate de tijd verstrijkt, haar gedachten steeds incoherenter op papier neerzet. De dagen vloeien in elkaar over, gebeurtenissen lijken steeds onwerkelijker te worden en de realiteit is zo gruwelijk dat het de verbeelding te boven gaat. Dat was vooral mijn gevoel naarmate het boek vorderde. Hanna Bervoets slaagde erin mij te laten walgen en tegelijkertijd mijn aandacht vast te houden. Ze verbloemt niets en het lijkt allemaal heel ver te gaan, maar toch is het realistisch en houdt ze zich aan haar eigen vooropgestelde situatieschets en de daarbij horende regels. Het lezen van Alles wat er was is een vreemde ervaring, die je toch een klein beetje onthutst achterlaat, maar die absoluut de moeite waard is. De sprongen in de tijd en het gebruik van stukken uit het dagboek van hoofdpersonage Merel, zorgen ervoor dat je aandachtig moet blijven lezen. Je weet soms niet of iets echt is gebeurd en wanneer precies en hoe het is afgelopen, maar aan het einde passen alle puzzelstukken in elkaar en vormen ze een puzzel waar je niet persé heel vrolijk van wordt...

Nathalie las het boek ook en haar recensie kan je hier lezen.

Efter
In 2014 was het tijd voor een roman met een futuristisch tintje, dacht Bervoets. In een nabije toekomst is verliefdheid volgens artsen en wetenschappers een psychische aandoening geworden (tja... ik kan ze geen ongelijk geven) en er zijn klinieken en een medicijn, Efter, om het te genezen. Lindy onderwierp Hanna Bervoets naar aanleiding van dit boek aan een spervuur van vragen en het resultaat daarvan kan je hier lezen. Efter haalde de longlist van de Libris Literatuurprijs en de Gouden Boekenuil.

Ivanov
Deze combinatie van bizarre wetenschap en coming-of-age is een fascinerend verhaal. Gebaseerd op het leven van Ilja Ivanov, een Russische wetenschapper die probeerde mensen met apen te kruisen, speelt Bervoets in Ivanov met de grenzen van de ethiek en dat doet ze door heden en verleden met elkaar te verweven. Het leverde Hanna Bervoets nominaties op voor de longlists van de Libris Literatuurprijs en de ECI Literatuurprijs, en nominaties voor de Dioraphte Literatourprijs en de Nederlandse Boekhandelsprijs. Naast alle nominaties won ze ook een prijs met het boek, de BNG Bank Literatuurprijs. 

Welkom in het rijk der zieken
Bervoets' tot nu toe laatste roman is er eentje met persoonlijk gerelateerd thema. Op haar 22ste kreeg Bervoets last van pijn overal in haar lichaam en daar kwam de diagnose Ehlers-Danlos Syndroom type h uit. Een erfelijke aandoening die bindweefsel aantast en in haar geval ervoor zorgt dat haar gewrichtsbanden te slap zijn waardoor haar spieren de functie deels moeten overnemen. Dat zorgt voor chronische pijn en laten we eerlijk zijn, zoiets heeft enorm veel invloed op een leven. Dat geeft Bervoets zelf ook toe. 

Welkom in het rijk der zieken gaat over een man, Clay, die besmet wordt met Q-koorts. Hij komt terecht in de medische molen en krijgt te horen dat de klachten waarschijnlijk nooit meer weggaan. Het boek praat over een weinig aan bod komend thema in de literatuur, chronische ziekten. Zoals Bervoets zelf zegt, meestal als er in een verhaal gesproken wordt over ziekte is het de held die ziek wordt en dan ofwel geneest of sterft. Het chronische aspect en het feit dat er alleen in Nederland al zoveel mensen zijn die in een soortgelijke situatie leven, wordt vaak genegeerd door het grote publiek. Recensent Helena las het boek en gaf het vijf sterren. Je kan haar recensie hier lezen. Voor de lezers die het boek graag willen bespreken in hun leesclub maakte de leesclubassistent deze vragenset. 

Columns
Al tijdens haar studentenjaren begon Bervoets columns (en filmrecensies) te schrijven voor een stadsmagazine. Na haar studie groeide dat uit en heeft ze voor diverse media geschreven. In 2011 verscheen Leuk zeg, doei. Een bundeling van haar beste columns uit het Volkskrant Magazine. In 2013 verscheen een nieuwe bundeling columns Opstaan, Aankleden, Niet doodgaan. De eerste zin van de korte inhoud maakt mij in ieder geval nieuwsgierig: 'Wie het leven bekijkt door de bril van Hanna Bervoets, ziet de dingen anders.' De derde bundeling verscheen in 2015 en kreeg de titel En alweer bleven we ongedeerd. 'Ons gevoelsleven is als een kermisattractie, schrijft Hanna Bervoets. Bij sommigen gaat het op en neer als een schommelschip, maar bij de meesten van ons is het gemoed een ouderwetse houten achtbaan: het kent pieken en dalen maar aan het eind van de rit moeten we concluderen dat we alwéér ongedeerd zijn gebleven.'

Stijl
Overal lees je in recensies dat Hanna Bervoets een bizar soort onalledaagsheid aan de dag legt, dat ze de lezer verrast en geboeid weet te houden. Deze quotes van mede-hebbanist Angèle van Baalen spreken voor zichzelf: "Bervoets heeft een oorspronkelijke stem, zowel in haar columns als in haar romans." en "Bervoets is geestig! Haar schrijfstijl is heel ongedwongen en prettig leesbaar. De beelden die zij gebruikt zijn bijzonder, origineel én doeltreffend."

Ze verwerkt maatschappelijke thema's in haar teksten, maar ze weet er ook altijd een extra element aan toe te voegen. Eigenlijk is 'vreemd' het woord dat bij mij opkomt als ik de korte inhoud van haar boeken lees en dat woord blijft sterk hangen als ik haar boeken ga lezen en ontpopt zich tot 'bizar' en 'hersenkronkels'. Toch is het net daardoor dat wát je leest zo sterk blijft hangen. 

Verschillende van Bervoets' boeken prijken op leeslijsten in scholen. Ik ben toch benieuwd wat een gemiddelde tiener van de stijl van deze auteur vindt. Helemaal doorsnee is het niet te noemen, maar goed, misschien zijn tienerbreinen daar ook nog ontvankelijker voor dan die van een 35-jarige (ik voel mijn flexibiliteit van geest toch al flink aftakelen). 

Frans Kellendonk-prijs 
Bervoets ontving in 2017 (binnen 24u nadat ze de BNG Bank Literatuurprijs had gewonnen) deze prijs voor haar hele oeuvre, maar wat betekent dat nu eigenlijk? De Maatschappij der Nederlandse Letterkunde reikt deze prijs één maal in de drie jaar uit aan een auteur onder de veertig jaar wiens werk een originele kijk geeft op maatschappelijke problematiek. De jury was lovend over het werk van Hanna Bervoets en zei dat ze 'steeds op zoek is naar nieuwe manieren om haar maatschappelijke engagement uit te drukken'. In 2020 werd de prijs weer uitgereikt, ditmaal aan schrijfster Wytske Versteeg. Eerder wonnen onder andere Arnon Grunberg en Esther Gerritsen deze prijs ook al. 

Boekenweekgeschenk 2021
Het talent van Hanna Bervoets is niet onopgemerkt gebleven en ze mag het boekenweekgeschenk aanleveren voor 2021. Het thema van de boekenweek is 'Tweestrijd' en de titel van het geschenk is Wat wij zagen. Benieuwd waar Bervoets ons mee om de oren gaat slaan! Krijgt ze haar oneindige verbeelding gecomprimeerd in die ellendig kleine boekjes met dat pietluttig aantal pagina's?

Weetje
In een interview met De Groene Amsterdammer geeft Bervoets aan dat ze, als ze geen schrijver was, ze vast grafisch ontwerper was geworden. Een leuk feitje is dan ook dat ze de schetsen voor haar covers allemaal zelf maakt. 

Een tijd geleden interviewde Gigi Hanna Bervoets en dat willen we jullie natuurlijk niet ontnemen. In de eerste maanden van volgend jaar kan je dus nog een Bervoets-toetje verwachten!

Hebben jullie ooit wat van Hanna Bervoets gelezen? Wat vonden jullie van haar stijl? Kijken jullie uit naar haar boekenweekgeschenk?