Honderd jaar Hella Haasse
Ter gelegenheid van haar honderdste geboortedag op 2 februari is onlangs een heruitgave van Ogenblikken in Valois van Hella S. Haasse verschenen. In een nawoord vertelt Haasses biografe Aleid Truijens over de Franse periode in het leven van Hella S. Haasse. We Love Lit grijpt deze gelegenheid graag aan om deze zeer veelzijdige schrijfster, zo vlak voor haar honderdste geboortedag, in het zonnetje te zetten; Harriet, Helena en Natalie geven een korte recensie van Ogenblikken in Valois, Natalie beschrijft een ontmoeting met Haasse en uiteraard geeft de club van Literatuur jullie leestips voor andere boeken die van haar hand zijn verschenen en die wij zelf met veel plezier hebben gelezen.
Biografie
Hélène Serafia (Hella) Haasse werd op 2 februari 1918 in Batavia geboren, waar ze het grootste deel van haar jeugd, die nogal eenzaam was, heeft doorgebracht. Als klein meisje schrijft ze al verhaaltjes. Na haar eindexamen in 1938 verhuist zij naar Nederland om Scandinavische taal- en letterkunde te gaan studeren in Amsterdam. In 1939 debuteert ze met het publiceren van enkele gedichten. Na een paar jaar stopt ze met haar studie om naar de Toneelschool te gaan, die ze ook niet zal afmaken. Ze trouwt in 1944 en beëindigt haar toneelcarrière om zich te gaan wijden aan schrijven. Later zal ze overigens opmerken dat schrijven innerlijk toneel is. In 1948 breekt ze door als auteur na het verschijnen van Oeroeg, het boekenweekgeschenk van 1948. Haasse heeft drie keer de eer gehad het boekenweekgeschenk te mogen schrijven: in 1959 verscheen Dat weet ik zelf niet en in 1994 Transit. Ze reisde diverse malen terug naar Java en heeft vanaf 1981 bijna tien jaar in Frankrijk gewoond. Haar enorme oeuvre bestaat uit tientallen werken, variërend van historische, Indische en hedendaagse romans tot toneelwerken, essays, non-fictie en beschouwingen. Haar werk is met diverse prijzen en onderscheidingen geëerd, waaronder in 2004 de prestigieuze Prijs der Nederlandse Letteren. Er wordt vaak gezegd dat ze eigenlijk genoemd zou moeten worden bij ‘De grote drie’, zoals Hermans (met wie ze bevriend was), Mulisch en Reve werden genoemd. Zelf had ze daar niet zulke sterke gevoelens bij; ze vond zelf dat ze niet echt in een trend of stroming thuis hoorde en voelde zich evenmin thuis bij de ‘boze jongeren van na de oorlog’. De laatste jaren van haar leven woonde Haasse in Amsterdam, alwaar ze in 2011 op 93-jarige leeftijd is overleden. (foto: Emmy Scheele)
Ogenblikken in Valois
Harriet: Noem je de naam van Hella S. Haasse dan denk ik meteen aan een schrijfster die hele mooie lange zinnen kan maken. Mooie beschrijvingen soms die zo beeldend zijn dat je het idee hebt dat je er ook geweest bent of op zijn minst er een plaatje van hebt gezien. Dat idee had ik ook zeker bij dit boek Ogenblikken in Valois. Naast de vele beschrijvingen van de geschiedenis van deze streek (Haasse heeft zeer gedegen onderzoek gedaan) komt haar zo mooie kenmerkende schrijfstijl met name in de kleine stukjes beschrijvingen van de landschappen of steden duidelijk naar voren.
De tuinmuren gaan schuil onder kamperfoelie; de hoogste jasmijnstruik die ik ooit zag (eerder een uit zes of zeven saamgegroeide struiken ontstane boom) torst een gigantische ruiker, die de subtielere geuren van de rozen overstemt.
Ze schrijft in korte hoofdstukjes, net kleine ogenblikken. Je krijgt de neiging je koffer te pakken en af te reizen naar dit deel van Frankrijk. Hoewel er een hoop zal zijn veranderd sinds de jaren 80 van de vorige eeuw toen Haasse daar woonde, is er ook nog veel herkenbaar schrijft biografe Aleid Tuijens in haar nawoord.
Helena: Hella Haasse en haar echtgenoot hebben bijna tien jaar in Frankrijk gewoond, in Saint-Witz, een nieuwbouwdorp dertig kilometer ten noorden van Parijs, in het departement Val d’Oise. De naam Valois dateert uit de middeleeuwen en werd toen gebruikt om een leengebied van graven en later hertogen aan te duiden. Haasse gebruikt het woord als een samenvatting van de Franse manier-van-zijn. Ze heeft het gebied waar de meeste mensen in hun auto via de A1 aan voorbij razen op een verstilde en historische manier in kaart gebracht, alsof je daadwerkelijk zo’n bruin toeristisch bord dat in Frankrijk naast de snelweg staat serieus neemt en op je gemak gaat kijken wat er voor moois te zien is, om vervolgens tot ontdekking te komen dat er bij die bezienswaardigheid nog minstens tien andere bruine borden staan. Aangezien ik best een redelijke francofiel ben en van geschiedenis houd, vond ik het een zeer aangenaam boek om te lezen. Haasse beschrijft vanaf de middeleeuwen tot het (haar) heden aan welke menselijke invloeden in de vorm van adel en vorsten, maar ook van gewone burgers de streek heeft bloot gestaan en hoe de natuurlijke omstandigheden daar ook mee te maken hadden. Het is een prachtige mix geworden van couleur locale, historiciteit en faits divers, die zeer vermakelijk zijn om te lezen. De stijl van Haasse vereist wel enige concentratie, maar wanneer je eraan gewend bent, leest het boek bijzonder prettig. Je wordt als lezer nieuwsgierig naar de plaatsen die beschreven worden; voor mij is het aanleiding om een aantal locaties uit het boek waar ik nog niet geweest ben te gaan bezoeken. Het voor- en nawoord zijn geschreven in de ik/wij-vorm, de rest van het boek is een beschrijving van een boeiende streek, waarin Haasse haar ‘eigen’ dorpje voor het laatst bewaard. Het nawoord van Haasses biografe Aleid Truijens maakt me nieuwsgierig naar de biografie!
Natalie: Ik las mee met een eigen exemplaar. Een uitgave van 1982 met tekeningen en aquarellen van Marie Francoise Carbonelle. Hella Haasse woonde 10 jaar in Frankrijk, in Saint-Witz, niet ver van Senlis. Na het lezen van het boek, wil ik het liefst zelf naar deze streek. Ontdekken wat er nog van terug te vinden is. Zo mooi en beeldend heeft ze het beschreven. Met zo veel kennis van de streek. Je leest tussen de regels door haar liefde voor Valois. Haar schrijfstijl is heel herkenbaar: mooi lange zinnen.
Valois, het land tussen de rivieren Oise, Aisne en Ourcq, is een streek van wouden, resten van dichte begroeiing die zich duizend jaar geleden nog over heel Noord-Frankrijk uitstrekte; een streek van water ook, van stroompjes en beken met welluidende namen: Nonette, Aunette, Beuvronne, Automne, Thève, la Grou.
Het zou prachtig zijn als de uitgever ook de geïllustreerde editie weer heruitgeeft. Tekst en beeld passen zo goed bij elkaar. Het versterkt elkaar. Ik heb mij geen ogenblik verveeld met 'Ogenblikken in Valois'.
Ontmoeting met Hella Haase: ‘Oeroeg was mijn vriend’
Natalie: In 2009, de schrijfster is dan 91 jaar, werd Oeroeg gekozen als het boek van de Nederland Leest actie. In de periode van 23 oktober 2009 t/m 20 november 2009 werden er leuke activiteiten rondom haar boek Oeroeg georganiseerd. Wat mij heel goed is bijgebleven, is de Slotmiddag op 20 november in Carré. Als de gezondheid van Hella Haasse het zou toestaan, zou ze die middag ook geïnterviewd worden door Margot Dijkgraaf. Het eerste hoogtepunt die middag was het optreden van Willem Nijholt. Hij hield een solo voorstelling ‘Oeroeg’ (een bewerking van Yvonne Keuls). Na jaren van afwezigheid trad Willem Nijholt nog eenmaal op, als eerbetoon aan Hella Haasse. Ik zat op het puntje van mijn pluche stoel, stoelnummer 3, rij 10. Wat kon die man spelen! De novelle kwam echt tot leven.
En dan het tweede hoogtepunt: het interview met Margot Dijkgraaf. Ondanks haar hoge leeftijd was Hella Haasse ongelooflijk scherp en helder van geest. Haar lichaam was misschien versleten, haar geest zeker niet. Ik kon het aan haar ogen zien. Woordelijk weet ik niet meer te herinneren wat er werd gezegd tijdens het interview. Gelukkig heb ik nog een stukje bewaard uit de NRC. Daarin stond: ‘Haasse maakte een energieke indruk tijdens het half uur durende interview’. En over de roman zei zij: ‘De roman als vehikel voor de verbeelding zal nooit uitsterven; die wordt op zijn ergst iets voor een minderheid, laten we zeggen een gelukkige minderheid’. (foto's: privé collectie Natalie)
Tips om verder te lezen
Er blijken veel liefhebbers te zijn van het werk van Haasse bij We Love Lit, alhoewel Sigried vermoedt dat Haasse in Vlaanderen wellicht minder bekend is dan in Nederland. Gigi, Harriet, Helena, Ine, Jan, Natalie en Sigried hebben allemaal Oeroeg gelezen, het bekendste boek van Haasse. Over Heren van de thee zijn de meningen verdeeld, Jan liep enigszins vast op de stijl, maar Helena en Natalie vonden het een aanrader en bij Gigi staat het op het leeslijstje. Gigi, Harriet, Helena en Natalie vinden Sleuteloog een aanrader, Harriet en Natalie lazen Transit met veel plezier, Natalie noemt verder ook nog Het tuinhuis en De wegen der verbeelding. Gigi en Helena zijn zeer enthousiast over Het woud der verwachting. Helena kan tenslotte ook nog Charlotte Sophie Bentinck aanbevelen en las vorig jaar (naar aanleiding van het artikel van Victor) De ingewijden.
Meer info:
En jullie, hebben jullie nog aanraders om te lezen of ervaringen die jullie met ons willen delen? We lezen het weer graag hieronder!
