Vandaag (20 juni) is het Wereld Vluchtelingen Dag, een dag waarop er wereldwijd wordt stil gestaan bij het lot van vluchtelingen en asielzoekers. We love lit brengt daarom tien romans onder de aandacht waarin deze thematiek centraal staat.

Journaliste Karen De Becker geeft de anonieme groep oorlogsvluchtelingen een gezicht door de spreekbuis te worden van de twintigjarige Yazan. In Nooit meer bang zijn schetst ze hoe de burgeroorlog in Syrië in 2011 een einde maakte aan zijn zorgeloze bestaan als student in Aleppo. Hij vlucht voor het oorlogsgeweld en vraagt na een lange en gevaarlijke tocht asiel aan in België. Het is een persoonlijk verhaal waarin op een open manier verteld wordt over de twijfels en angsten die Yazan tijdens elke etappe van zijn vlucht ervaren heeft.

Net als Karen De Becker zoekt Dimitri Verhulst rechtstreeks contact met asielzoekers. Hij schreef Problemski hotel nadat hij zelf enige tijd doorbracht in een Vlaams asielzoekerscentrum. In de verhalenbundel combineert hij fictie en feiten en geeft hij zo vorm aan het leven van de verschillende bewoners in een asielzoekerscentrum.

In Wat is de wat vertelt Dave Eggers het waargebeurde verhaal van de zesjarige Valentino Achak Deng. Als gevolg van de burgeroorlog in Zuid-Soedan vlucht hij zonder familie weg uit zijn dorp. Samen met een groeiende groep kinderen, de lost boys, gaat hij op zoek naar een vluchtelingenkamp. Het wordt een onwerkelijke tocht van kamp naar kamp waarbij dood, gevaar, rivaliteit en ziekte nooit veraf zijn.

Lawrence Hill verplaatst in Zonder land de setting naar niet-bestaande landen. Omdat ze niet gebonden is aan de geschiedenis en realiteit van een bepaalde plek, kan ze geweld en machtsmisbruik ten opzichte van illegalen in algemene zin aan de kaak stellen. Keita Ali moet na de moord op zijn vader het dictatoriale Zantoroland ontvluchten. In het rijke Freedom State probeert hij als hardloper carrière te maken en zo zijn leven en dat van zijn zus weer op de rails te krijgen.

Het kleine meisje van meneer Linh van Philippe Claudel gaat over een oude man die na verwoesting van zijn dorp – de locatie wordt niet expliciet weergegeven – samen met zijn tien dagen oude kleindochter op de vlucht slaat. In Europa neemt hij de zorg voor haar op zich. Zij wordt zijn houvast in een wereld waarin niets of niemand hem bekend voorkomt. De eenzaamheid en het gevoel nergens meer thuis de horen staan centraal in deze gevoelige en verrassende roman.

De precieze locatie is evenmin duidelijk in Dit zijn de namen van Tommy Wieringa. De nadruk ligt op het gevoel van onrust dat een groep vluchtelingen veroorzaakt wanneer ze na een lange tocht eindelijk in een stadje aankomen. Niemand weet wie de vluchtelingen zijn en wat ze hebben meegemaakt. Het boek werd bekroond met de Libris Literatuurprijs en de lezersprijs van de Gouden Boekenuil, en werd bewerkt tot een toneelstuk.

Wieringa herneemt het thema van de vluchteling in de novelle De dood van Murat Idrissi. Deze keer staat geen groep, maar slechts één figuur centraal. Al vanaf het beging – door de titel – wordt de lezer op de hoogte gebracht van de uitkomst van het verhaal, waarin Wieringa het begrip ‘gelukzoekers’ aan de kaak stelt. Het uitgangspunt van het verhaal is een rechtszaak waarbij twee vrouwen terecht stonden voor de dood van de Marokkaan die in de kofferbak van hun auto meegesmokkeld werd. In welke mate zijn zij echt verantwoordelijk voor zijn dood?

Een andere novelle die het lezen waard is, is Als je iemand verliest die je niet kan verliezen van Ish Ait Hamou. Nadat topchirurg Sheila tijdens een treinrit de Palestijnse vluchteling Sulayman heeft leren kennen, slaagt ze er niet langer in om weerstand te bieden aan herinneringen die ze liever zou vergeten. De auteur laat zien wat het kan opleveren wanneer mensen open staan voor elkaars verhalen.

De vluchtelingenthematiek wordt niet altijd vanuit het standpunt van de vluchteling zelf beschreven. Door autochtone hoofdpersonages op te voeren, stellen een aantal auteurs de dubbelzinnige houding van de Westerse wereld t.o.v. vluchtelingen aan de kaak.

In Gaan, ging, gegaan staat de vluchtelingencrisis in Duitsland centraal. Jenny Erpenbeck bekijkt de thematiek vanuit het oogpunt van een gepensioneerde Duitse professor. Op zoek naar een zinvolle tijdsinvulling zoekt Richard vluchtelingen op in het asielzoekerscentrum. Hij raakt gefascineerd door hun verhalen en raakt steeds nauwer betrokken bij hun leefwereld. Aan de hand van verhalen, citaten uit literatuur en feiten over politiek en wetgeving wordt de link tussen de Duitse geschiedenis en de huidige vluchtelingencrisis gelegd.

In het (niet-vertaalde) Fågelbovägen 32 richt de Zweedse auteur Sara Kadefors haar pijlen op de machtsverhoudingen tussen autochtonen en vluchtelingen. Karin, een succesvolle gynaecoloog, werkt vrijwillig als dokter in een geheime praktijk die illegale vluchtelingen helpt. Nadat ze de zieke Katerina, een jonge vrouw uit Moldavië, in huis opgenomen heeft, voelt ze zich de grote wereldverbeteraar. Onbewust verwacht ze dat Katerina met haar dankbaarheid geen blijf zal weten. Maar is die haar dat wel verschuldigd?

Hebben jullie nog andere boeken gelezen die in dit rijtje thuishoren?