Olijven moet je leren lezen: de voorstelling
Gedichten om te ruisen in je hoofd
De poëzieweek is net een dag voorbij als bekend wordt dat dichter Menno Wigman overleden is aan een hartziekte. Een dag eerder werd meegedeeld dat zijn laatste bundel ‘Slordig met geluk’ genomineerd is voor de Ida Gerhardt Poëzieprijs die op 17 maart uitgereikt wordt. Op dezelfde avond treedt Ellen Deckwitz op samen met gitariste Corrie van Binsbergen en videokunstenaar Martijn Grootendorst met het programma ‘Olijven moet je leren lezen’, gebaseerd op haar gelijknamige boek. Zowel boek als voorstelling maken de lezer en kijker enthousiast voor poëzie. Een geweldige performance van Ellen Deckwitz wordt ondersteund/versterkt door prachtig gitaarspel van Corrie van Binsbergen en videobeelden van Martijn Grootendorst. Gedrieën maken zij van poëzie een totaalervaring. Twijfelt u er nog aan of poëzie ‘iets voor u’ is? Bezoek de voorstelling en u bent verkocht.
Door: Jan Stoel
Banner: Nathalie Brouwers
Aan het begin van de avond stond Ellen stil bij het overlijden van Wigman en droeg diens gedicht ‘Dit is mijn dag' voor met als laatste regels
Dit is mijn dag, wist ik.
Hier lonkt een spiegel naar verwonderd licht.
Daar breekt een vlinder uit. En dat ben ik.
Rondfladderende woorden
Op het projectiescherm fladderen allerlei woorden rond als een vlucht vogels die op zoek is naar de juiste plek om neer te strijken. Het blijken woorden te zijn die tijdens de voorstelling allemaal een plekje krijgen in de gedichten die voorgedragen worden tijdens deze poëtische, muzikale en visuele tocht in – what’s in a name – de Kennismakerij in Tilburg.
In de voorstelling volgde de dichteres wel globaal de opzet van haar boek, maar ze liet veel nieuw werk horen bestemd voor een bundel die aan het eind van het jaar moet verschijnen. Het werd een avond vol humor, ernst, prachtige muziek, mooie beelden, ontroering, regen die op het dak kletterde en voor somberte zorgde.
Hoe zit het met de verliefdheid van Ellen Deckwitz op poëzie? “Het is 1997. Ik ben vijftien jaar en chronisch chagrijnig, heb een hekel aan gedichten. Ik zou met mijn ouders naar Zweden gaan. Ik kreeg van een oom een stapel boeken om me ‘voor te bereiden op die reis.’ In een van die boeken kwam ik een gedicht van de Zweedse Nobelprijswinnaar Tranströmer tegen. Toen ik de regel ‘Ontwaken is een parachutesprong uit de droom’ las en las hoe hij het slippen van een auto in de richting van een afgrond beschreef ‘de seconden groeiden – er was ruimte daarbinnen - / ze werden groot als ziekenhuisgebouwen’ werd ik getroffen. Die man beschreef hoe ik me als tiener voelde. In zijn gedicht ‘Storm’ staan de regels ‘Wakker in het donker hoor je de sterrenbeelden stampen in hun stallen / hoog boven de boom.’ Dan is storm pas echt dreigend. Ik werd dus verliefd op woorden.”
Zeggen wat je bedoelt
Er zijn mensen die zich afvragen waarom een dichter niet meteen zegt wat hij bedoelt. Aan de hand van ‘De zwemmer is een ruiter’ van Paul Snoeck legde Deckwitz uit dat de dichter precies zegt wat hij bedoelt. De volgende regels maken duidelijk dat de dichter heel erg van zwemmen houdt:
Ik moet bekennen dat ik gek ben van het water:
Want in het water adem ik water, in het water
Word ik een schepper die zijn schepping omhelst,
en in het water kan men nooit geheel alleen zijn
en toch nog eenzaam blijven.
Snelcursus
Allerlei vragen kwamen aan de orde: ‘Waarom worden de regels halverwege afgebroken?’ (daardoor wordt iedere regel iets dat op zichzelf staat), ‘Waarom zit er zoveel wit in gedichten?’ (het wit benadrukt wat er niet gezegd wordt in het gedicht), ‘Waarom rijmen tegenwoordig zo weinig gedichten?’ (in gedichten komt ook ander rijm voor dan alleen eindrijm).
Een gedicht heeft altijd een betekenis, maar de dichter wil zichtbaar maken wat een lezer nog niet eerder heeft opgemerkt. Aan de hand van haar gedicht Charlie legde ze dat uit:
Als ik in Parijs ben en de roep hoor
van de gier
zelfs dan wou ik dat ik in Parijs was.
Je bent geneigd om aan de aanslag op Charlie Hebdo in Parijs te denken. Hoe zou je nou de laatste regel interpreteren: vanuit het perspectief van een terrorist of van iemand die dol is op Parijs?
Ook de muzikaliteit van de poëzie, het light-verse, de troubadours, de poetry slams kwamen aan de orde. Zelfs een mindfuck met een gedicht van Hans Lodeizen kwam voorbij, waarbij muziek en voordracht steeds een andere sfeer opriepen.
Het was een avond waarbij het publiek enthousiast gemaakt werd voor poëzie.
Maar hoe begin je nu met het lezen van poëzie? Ellen Deckwitz: "Neem een bloemlezing, zet bij een mooie zin een hartje, bij een gedicht of zin die je niet aanspreekt een swastika. Lees niet teveel gedichten op een dag, leg een bundel op je nachtkastje. Of begin eens met het boek ‘Olijven moet je leren lezen,’ een cursus genieten van poëzie. Net zoals je olijven hebt moeten leren eten moet je ook leren genieten van poëzie. Een paar regels poëzie kunnen een nieuwe wereld voor je openen."
En aan het eind van de avond is er dan altijd dat signeermoment: “gedichten om te ruisen in je hoofd” schreef Ellen Deckwitz in de bundel die ik aanschafte. En zo is het maar net.
Tot slot twee filmpjes om een impressie te krijgen van de voorstelling.
