"Voor mij gaat het vooral om andere ervaringen van het leven "

Als de 'Hebbanitus' je getroffen heeft en het leesvirus je helemaal in zijn greep heeft gekregen dan ontdek je verrassende nieuwe werelden. Je loopt dan regelmatig een boekwinkel binnen, bezoekt lezingen, bent geabonneerd op de Hebban-nieuwsbrieven, volgt leesclubs, leest recensies, zoekt op de site van Hebban en ook op andere websites naar achtergrondinformatie. De echte 'Hebbanitus'-lijder kijkt  in een boekhandel verder dan de top-tien of de presentatie-tafel waar de boeken 'die je moet lezen' volgens televisie- of radioprogramma’s elkaar lijken te verdringen. Hij/zij gaat op zoek naar 'oesters' waar een 'pareltje' in verscholen ligt. 

Ineens werd mijn aandacht getrokken door 'Dochter' van Lenny Peeters.  Het was in eerste instantie de cover die me opviel. Daarna het verhaal. Tegen een zwarte achtergrond kijkt een cavia je aan. Een cavia is een aaibaar, zacht en warm huisdier, dat geen al te hoge eisen stelt. Een vriendelijk beestje. Daaronder staat in ‘thriller’-letters het woord ‘Dochter.’ De typografie van die letters veronderstelt huivering. Ligt het boek wel op de goede plaats? Moet het niet bij de spannende boeken liggen?

Ik pak het boek op en zoals zo vaak lees ik dan de openingspassage. “Ik steek het mes in de grond en veeg mijn handen af aan mijn trui. Het was niet eens moeilijk. Alleen achter aan de nek moest ik harder duwen. De rest ging van zelf.” Een thriller dus? Ik lees de achterflap en het blijkt een psychologische roman te zijn. De debuutroman van Lenny Peeters.

(foto: Lenny Peeters beantwoordt vragen)

In dit boek (geschreven in 87 soms heel erg korte hoofdstukken) plaatst de auteur de lezer in het brein van het hoofdpersonage 'Dochter'. Je denkt met de hersenen van en kijkt door de ogen van het meisje, dat autistisch is. Ze heeft oog voor detail, heeft moeite met sociale contacten, heeft een beperkt aantal interesses en  beleeft de wereld om zich heen op een andere manier. ‘Dochter’ heeft dus niet alleen een intrigerende omslag, maar het is ook een boeiende ontdekkingstocht door het brein en de gevoelens van een autistisch meisje.

‘Dochter’ is een boek dat ruimte laat. De auteur vult niet alles in. Niet alles hoeft te zijn wat het lijkt. Het taalgebruik van Lenny Peeters is direct, er staat geen woord te veel in, ze formuleert kernachtig, to-the-point, onverbloemd. Door de directheid, het verspringen van de chronologie, de korte hoofdstukjes voelt de lezer de urgentie om snel door te lezen.

'Peeters zet in de eerste pagina's mooi  neer hoe het kind denkt, als haar vader klaagt dat zijn ogen  zo hard achteruitgaan. 'Ik zie er niets mis aan. Ogen  kunnen ook alleen maar achteruit als je er heel hard op  drukt. Of als je ze uit je gezicht steekt en wegrolt.' (GvdW, Trouw)

In de Vlaamse pers werd lovend over het boek geschreven (Knack Focus gaf vijf sterren). In Nederland kreeg het boek in het Parool vier sterren.

‘Het is niet makkelijk om een boek te schrijven vanuit het perspectief van een opgroeiend verstandelijk beperkt kind dat niet begrijpt hoe de wereld in elkaar zit. (In tegenstelling tot een bildungsroman maakt het meisje geen ontwikkeling door.) Maar het moeilijkste is misschien wel om het personage niet te debiliseren. Peeters zet Dochter heel (geloof)waardig neer. Ze neemt de lezer mee in de wereld van het meisje dat alles letterlijk neemt en weinig blijk geeft van emoties. Het grootste monster in het boek is de onwetendheid.’ – Dieuwertje Mertens in Het Parool.

Redenen te over om Lenny een aantal vragen te stellen.

Je hebt voornamelijk korte verhalen geschreven. ‘Dochter’ is je eerst roman. Heb je last gehad van dat ‘kortverhaal’-specialisme? Het valt me namelijk op dat je zulke korte hoofdstukken schrijft. Wat moest je anders doen in deze roman dan bij het schrijven van korte verhalen?

Ik probeer steeds zo gebald mogelijk een sterk gegeven uit te werken. Mijn kortverhalen waren eigenlijk korte romans. Dochter viel wat langer uit. Op een gegeven moment bleek het geen kortverhaal meer te zijn, maar uitgegroeid tot een volwaardig boek.

Ik kwam op Facebook een foto tegen waarop je een cavia vasthoudt. Wat heb je met cavia’s ?

Ik was een buitenkind, groeide op in het groen. Toen ik zes jaar was, kreeg ik een eerste cavia. Later volgden er nog. Ik bouwde huisjes en maakte kleedjes voor hen. Hun verzorging verliep optimaal. Daarover hoeft niemand zich alvast zorgen te maken.

(Lenny als kind mét cavia)

Ik zie dat je roman aan je dochter Jasmijn is opgedragen. ‘Dochter’ is een heftig verhaal. Waarom dan toch aan je dochter opdragen? En waarom heeft ‘Dochter’ in je roman geen naam?

Ik houd niet van namen. Lees een naam en je hebt er een gezicht bij. Ik wou ook geen foto van een meisje op de cover. Dat voelde mijn redactrice uitstekend aan. Het is aan de lezer om zich een beeld te vormen van Dochter. Ik geef wel graag een naam aan een nevenfiguur. Of aan iemand die niet echt bestaat in mijn verhaal. Zo duikelt Heidi uit de bergen geregeld op in de roman.

Mijn dochter Jasmijn is 22 jaar. Ze vond het vooral heel prettig dat ik mijn debuut aan haar opdroeg.

Een fact-check- vraagje. Ik kan me niet voorstellen dat er  geen ‘waar-gebeurde’ elementen in je boek verwerkt te vinden zijn. Over die foto met de cavia hebben we het al gehad. Zijn er nog meer feitelijkheden in je roman verwerkt?

Alles wat binnen mijn mogelijkheden ligt om proefondervindelijk te kunnen vaststellen, onderzoek ik. Ik volgde een halfjaar een opleiding autismecoach om me te verdiepen in een onbekende, fascinerende wereld. Ik liet me opsluiten, verhoren, fouilleren, had gesprekken met begrafenisondernemers, ambulanciers, mensen van het gerechtelijke labo en ging op pad met mensen met wie ik in het gewone leven nooit in contact zou komen. Op die momenten staan mijn zintuigen op scherp. Ik registreer, net zoals Dochter. Het neerschrijven kan later gebeuren.

Zo is research een wezenlijk onderdeel van mijn schrijven. Al gebruik ik uiteindelijk maar een enkele zin van een bladzijdenlang verslag, die ene zin is wel ingebed in een zinvolle context.

Tegenstellingen spelen een belangrijke rol in het boek: goed en kwaad, je conformeren aan de omgeving of niet, echte liefde of platte seks, vervreemding en betrokkenheid. Maar voor ‘Dochter’ bestaan die tegenstellingen niet. Ze leeft in haar eigen wereld. Het is duidelijk dat ‘Dochter’ verstandelijk beperkt is en autistisch. Gaan haar school en ook de politieagenten dan wel op een geloofwaardige manier met haar om? Zit er niet impliciet veel kritiek op de maatschappij in je boek, op hoe we met autisme omgaan?

Net als Dochter probeer ik niet te veroordelen, enkel een camerastandpunt in te nemen en te registreren. Als ik iets wil meegeven is het dit: hoe moeilijk het is voor mensen met autisme om te overleven in een wereld waarin ze dagelijks met zintuiglijke prikkels gebombardeerd worden.

Wat is volgens jou de kern, de urgentie van het verhaal?

Voor mij gaat het vooral om andere ervaringen van het leven. Belevingen die parallel lopen maar geen raakpunten hebben, of heel vreemde raakpunten. Wanneer de rechercheur bijvoorbeeld vraagt waarom er nog niets op haar blad staat, denkt Dochter na over wat ze erop kan zetten.

‘(…) Zou een koffiebeker goed zijn? Maar het papier is mooi wit en glanzend. Jammer. Er gaan vegen en kringen op komen.’

Lenny Peeters ontmoeten? Dat kan in een duo-programma met Joost Devriesere met als titel 'Dubbel Duister'. Tip voor de boekhandel, bibliotheek of kunstencentrum. Inmiddels is van 'Dochter' de tweede druk verschenen. Graag direct contact met Lenny Peeters: lennypeeters@yahoo.fr .

Programma voor de komende weken:

• Woensdag 24 januari 2018 om 20.00 uur in 'De School van Gaasbeek' (nabij Brussel), samen met Astrid Haerens (Stadspanters). Anna Luyten leidt het gesprek. Meer informatie: www.deschoolvangaasbeek.eu/projects/
• Vrijdag 26 januari 2018 om 20.00 uur in Boekenhuis Theoria, Kortrijk: 'Eerstelingen', met Sien Volders (Noord) en Sanne Huysmans (Rafelen). Dirk Vandenberghe leidt het gesprek.
• Zondag 11 februari om 11.00 uur. Dubbel Duister, met Joost Devriesere (Pest), Standaard Boekhandel Menen. Inschrijven via sb.menen@standaardboekhandel.be 
• Zaterdag 10 maart. Memento woordfestival te Kortrijk.

Artikel: Jan Stoel

Banner: Natalie v.d. Dobbelsteen