Karibu (Welkom in Swahili)! 

Voor onze reis door de rest van de wereld voor de Landen Challenge steken we deze week de Atlantische Oceaan over van Zuid-Amerika naar zuidelijk oftewel  ‘subsaharaans Afrika’. Dit is zowat het grootste gedeelte van het Afrikaanse continent behalve de Noord-Afrikaanse landen waar Arabisch gesproken wordt en die voornamelijk islamitisch zijn, net zoals in het Midden-Oosten. De lijst van landen die hier bij horen, vind je opgesomd op deze Wikipedia-pagina. 

Publiek domein, Link

In (het noorden van) de bovenste landen aan deze natuurlijke grens die de Sahara vormt, wordt natuurlijk ook Arabisch gesproken en is er een grote moslimgemeenschap aanwezig, verder naar het zuiden toe zijn er meer Afrikaanse talen te vinden en is een groot deel van de bevolking door vele christelijke missionarisen bekeerd hoewel veel oude tradities en geloven uiteraard ook zijn blijven bestaan. Bij het zuidelijkste puntje in Zuid-Afrika, op Kaap Agulhas of Naaldkaap, vloeien de Atlantische en de Indische Oceaan samen…

Hoewel de orale verteltraditie uiteraard in heel de wereld lang heeft bestaan, kunnen we er zeker niet onderuit dat deze verteltraditie in Afrika waarschijnlijk nog het meest en het langst in ere werd/wordt gehouden. Er bestaat waarschijnlijk een rijke verhalenschat uit dit continent dat niet met het geschreven woord naar Europa zal zijn meegereisd. Enkele bekende legendes werden in een reeks boekjes “Bibliotheca Africana” vastgelegd die ik heel toevallig heel wat jaartjes terug in een tweedehandswinkel vond:

• Sunjata, het beroemdste epos uit Afrika 
• De helden van Ségou, een legende uit Mali
• Silamaka en Puloru - Een heldendicht uit Mali

Sunjata is een wijdverspreid epos dat bovendien ook tot een prachtig luister- en beeldverhaal voor kinderen werd bewerkt (evenals tot een tv-reeks én een theatervoorstelling) door de Vlaamse acteurs en rasvertellers Pieter Embrechts, Warre Borgmans en Dimitri Leue en van beeld voorzien door illustratrice Sabien Clement. (in het kader van hun transmediaal project W@=D@ uit 2006) Met mijn excuses voor dit uitstapje naar de kinderliteratuur…

Maar zijn er ook geen grote hedendaagse schrijvers in dit toch vrij onbekende continent te vinden die hun literatuur hebben gekleurd en naar buiten hebben gebracht? Zo veel kennen we er inderdaad niet en in de lijst van Nobelprijswinnaars sinds de oprichting ervan, zijn er slechts drie uit subsaharaans Afrika te vinden, waarvan 2 uit Zuid-Afrika en 1 uit Nigeria, niet toevallig de landen die er met hun aantal bekende schrijvers voor de rest ook uitspringen:

• Wole Soyinka (1934) uit Nigeria kreeg als eerste Afrikaan ooit de Nobelprijs in 1986: Akinwande Oluwole "Wole" Soyinka is een Nigeriaanse schrijver, dichter en toneelschrijver van Yoruba afkomst. Hij wordt beschouwd als de belangrijkste toneelschrijver van Afrika. Een aantal boeken van hem zijn ook naar het Nederlands vertaald, o.a. de romans De vertolkers en Dagen der duisternis.
• Nadine Gordimer (1923 – 2014) uit Zuid-Afrika was de Nobelprijswinnares in 1991: Geboren uit een joodse vader uit Litouwen en een Britse vrouw leefde Gordimer grotendeels in het door apartheid verscheurde Zuid-Afrika. Zij kwam op tegen de apartheid en zette zich onder andere in voor zwarte schrijvers . Uiteraard is haar literatuur hier zeer door gekenmerkt. In 1974 ontving zij de Booker Prize voor haar roman Een dode zwarte man (The Conservationist) en in 2002 de Primo Levi Award. Haar werk verscheen in meer dan 30 talen. Zij ontving eveneens de hoge Zuid-Afrikaanse Orde van de Ster van het Zuiden.
• John Maxwell Coetzee (1940) uit Zuid-Afrika won de Nobelprijs in 2003: Coetzee heeft Nederlandse voorouders, is Engelstalig en spreekt ook vrij goed Afrikaans. Hij wordt beschouwd als één van de belangrijkste schrijvers van de 20ste eeuw en is tevens vertaler. In de jaren ’60 woonde hij een korte tijd in Groot-Brittannië, om terug naar Zuid-Afrika te keren en daarna naar Australië te verhuizen, waar hij in 2006 het Australische staatsburgerschap verwierf. Hij heeft samengewerkt met o.a. Arnon Grunberg en publiceerde in 2003 ook een anthologie over Nederlandstalige poëzie. Enkele van zijn belangrijke romans: In ongenade (1999), Scènes uit de provincie (2012, trilogie van de autobiografische romans Jongensjaren, Portret van een jongeman en Zomertijd), De kinderjaren van Jezus (2013), De schooldagen van Jezus (2016).

Een vrouw van Britse afkomst maar die ook onlosmakelijk met Afrika verbonden wordt, en ook de Nobelprijs won:

• Doris Lessing (1919), geboren in Iran bovendien, en ze leefde een lange tijd van haar leven in Zimbabwe. Zijn won de Nobelprijs in 2007 en is in 2013 overleden. Enkele werken: Het zingende gras (1950), Terug naar Afrika (1994), Het huis van Julia (2001).

Uit Nigeria komen nog een heel aantal andere schrijvers die al dan niet over de rest van de wereld verspreid wonen, en zowel over hun moederland als hun nieuwe thuisland schrijven. Hieronder heb je o.a.:

• Chinua Achebe (1930 – 2013 (m), Nigeria/VS): Een wereld valt uiteen (1958), Termietenheuvels in de savanne (1987 - recensie van Guy) – prijzen: Achebe kreeg in 2002 de prestigieuze Vredesprijs van de Duitse boekhandels, in 2007 won hij de tweede Man Booker Prize.
• Ben Okri (1959 (m), VK): De hongerende weg (1991)- prijs : Booker Prize,  De rood bestoven stad (verhalenbundel  1998)
• Chimamanda Ngozi Adichie (1977 (v), VS): Amerikanah, Paarse hibiscus
• Chika Unigwe (1974 (v), België): De zwarte messias, De feniks, Fata Morgana, Nachtdanser
• Teju Cole (1975 (m), VS): Open stad, Elke dag is voor de dief
• Chibundo Onuzo (1991 (v), VK): Welcome to Lagos, The Spider King’s daughter (geen Nl vertaling)

Uit Franstalig West- en Centraal-Afrika zijn er in het Nederlandse taalgebied eigenlijk niet zo veel namen bekend van auteurs die van daar afkomstig zijn, als ze tenminste al een groter bereik hebben in de Franstalige culturele wereld, op enkele uitzonderingen als Marie Ndiaye en Maryse Condé na waarschijnlijk. Een lijstje van mij totaal onbekende Congolese Franstalige schrijvers van niet vertaalde Franse werken kun je wel bv hier vinden: http://www.congoforum.be/ndl/congodetail.asp?subitem=37&id=31623&Congofiche=selected .

Congo (Kinshasa, oftewel DRC) is wel een land waar veel Belgen over geschreven hebben uiteraard, net zoals heel wat Nederlanders over Zuid-Afrika trouwens. Even voor alle duidelijkheid: in deze blogs zijn geen (literaire) non-fictiewerken opgenomen, vandaar dat in onderstaand lijstje ook een aantal bekende non-fictieboeken van David Van Reybrouck, Lieve Joris of Jonny Steinberg of een aantal bekende biografieën als die van Nelson Mandela niet zijn opgenomen.

Hier volgt nog een gemengde lijst met tips voor romans van noord naar zuid uit deze regio:

• Maryse Condé (geb Guadéloupe, Caraïben): Ségou, de aarden wallen en Ségou, de verkruimelde aarde (Mali)
• Vamba Sherif: De zwarte Napoleon (Liberia, Guinée)
• Marie Ndiaye: Drie sterke vrouwen (Senegal, Frankrijk)
• Dave Eggers: Wat is de wat (Zuid-Soedan - tip van Natalie)
• Fiston Mwanza Mujila: Tram 83 (DRC)
• In Koli Jean Bofane: Congolese wiskunde (DRC)
• Joseph Conrad: Hart der duisternis/Heart of Darkness (DRC - klassieker)
• Jef Geeraerts (B): Gangreen-serie (DRC) Het viel me trouwens op dat geen van de mannen van onze Club deze vernoemde… ;-)
• Koen Peeters (B): De mensengenezer (DRC/België), Duizend heuvels (Rwanda/België)
• Karen Blixen (DK): Out of Africa/Een lied van Afrika (Kenia - klassieker)
• Geert van der Kolk: De oogst is voorbij (Kenia – tip van Sigried)
• Moses Isegawa: Slangenkuil, Abessijnse kronieken (Oeganda)
• Stefanie Zweig (D): Nergens in Afrika (Oost-Afrika)
• Uwem Akpan (Nigeria/VS): Zeg dat je bij hen hoort (5 verhalen uit Kenia, Gabon, Nigeria, Ethiopië, Rwanda)
• José Eduardo Agualusa: Een steen onder water: De geheime correspondentie van Fradique Mendes (Angola)
• Henning Mankell (SE): Geschiedenis van een gevallen engel (Mozambique), Het oog van de luipaard (Zambia), Daniël, zoon van de wind; Aan de oever van de tijd (Mozambique), Verteller van de wind (Mozambique)
• Petina Gappah: Het boek van Memory (Zimbabwe)
• Andrea Eames: De roep van de schettervogel (Zimbabwe)
• Willem Anker: Buys (Tip Jan S, zie zijn recensie)
• Henk van Woerden: Moenie kyk nie (Zuid-Afrika, Tip Jan S)
• Dalene Matthee: Fiela’s kind (Zuid-Afrika, Tip Helena “een indrukwekkend boek”)
• Athol Fugard: Tsotsi (Zuid-Afrika)
• David Van Reybrouck (B): De plaag (Zuid-Afrika – zijn debuutroman)

Van 29 september t/m 8 oktober 2017 vindt trouwens in Nederland en Vlaanderen de derde editie van de Week van de Afrikaanse roman plaats.  En ‘Afrikaans’ heeft in deze zin de betekenis van het Afrikaans als taal, nauw verwant met ons eigen Nederlands uiteraard. Geïnteresseerden in de Afrikaanse literatuur en de historische banden tussen Nederland en Zuid-Afrika zullen dan zeker hun hartje kunnen ophalen.  

Ik dacht trouwens dat dit een moeilijk deel zou worden, en toch is er na wat gezamenlijk gezoek weer een hele lijst samengesteld. Hebben jullie nog mooie romans gelezen die zich afspelen in zuidelijk Afrika en die jullie hier willen vermelden? Tot volgende week voor het vervolg van deze wereldreis!

Nathalie