Over een paar dagen is het vier mei en herdenken we oorlogsslachtoffers van over de hele wereld. Op vijf mei mogen we dan vieren dat we in vrijheid leven. Deze thema's vind je vrij regelmatig terug in boeken en niet altijd gaan ze over WOII. Hieronder geef ik een overzicht van een aantal mooie aanraders.

Geschreven door: Maartje

Boeken over de Tweede Wereldoorlog

Ze was 16 van Marlies Allewijn speelt zich af in twee tijden. Het ene verhaal gaat over de zestienjarige Janna uit Zeeland die in 1944 voor de Duitsers moet gaan werken als deze in haar dorp gestationeerd zijn. Als haar vrienden haar vragen om een 'klusje' voor hen te doen moet ze kiezen of ze het risico neemt om bij het verzet te gaan. Het andere verhaal speelt zich af in het heden en gaat over de zestienjarige Ize uit Amsterdam. In de zomervakantie moet ze van haar ouders gaan logeren bij haar oma in Zeeland en ze verveelt zich stierlijk. Tot ze een oude foto vindt van Janna, een meisje dat erg op haar oma lijkt. Als haar oma niet over de foto wil praten wordt Ize haar nieuwsgierigheid gewekt.

Codenaam Coco van Carmen Reid gaat over het vijftienjarige meisje Nicole. Zij woont in Brussel als in 1940 de nazi's België binnenvallen. Nicole voelt dat ze iets moet doen tegen de bezetters en besluit zich aan te sluiten bij het verzet onder de codenaam Coco. Dit boek voelde soms zo ongeloofwaardig omdat de hoofdpersoon nog maar 15 is. Toch blijkt uit het nawoord dat er wel degelijk zulke jonge verzetstijders waren in België. Het is een waanzinnig verhaal dat leest als een rollercoaster van gebeurtenissen. Een aanrader als je een boek wilt lezen vanuit de kant van het verzet.

Nog een boek over het verzet, maar nu in Nederland is Het meisje met de vlechtjes van Wilma Geldof. Zij vertelt het verhaal over Freddy , een meisje van 14 dat zich, samen met haar zus, aansluit bij het verzet. Dit boek is gebaseerd op het verhaal van de zusjes Truus en Freddy Oversteegen, die aan het begin van de oorlog toetraden tot een Haarlemse verzetsgroep. Wat ik heel mooi vind aan dit boek is dat het heel goed de ontwikkeling van Freddy laat zien, van (nog vrij) onschuldig meisje naar doorgewinterde verzetsvrouw. Van een meisje dat een spannend avontuur aangaat naar een vrouw die geconfronteerd wordt met het verdriet en het gevaar dat gepaard gaat met haar keuze om zich aan te sluiten bij het verzet. 

Wilma Geldof schreef ook Elke dag een druppel gif. Dit boek laat weer een heel andere kant van de oorlog zien, namelijk de kant van een 11-jarige NSB jongen. Maarten is de zoon van een NSB-er en heeft het erg zwaar op school, waar hij hij mikpunt is van pesterijen. Dit verandert als hij wordt uitgekozen om naar een speciale 'Hitlerschool' te gaan. Voor Maarten is dit een opluchting, eindelijk wordt hij niet meer gepest. Maar als Duitsland capituleert en de oorlog is afgelopen, moet hij leren leven in een maatschappij die erg vijandig staat tegenover Duitsland en de oud-aanhangers van Hitler.

Ik vind het belangrijk dat er ook boeken geschreven zijn over het leven van jongeren in Duitsland tijdens de oorlog. Zo leren we meer over de invloed van de omgeving op wie we zijn en wat we denken. Een mooi voorbeeld van zo'n boek is De jongen op de berg van John Boyne.

Ik las ook een boek over de Engelse kant van de oorlog: Codenaam Verity van Elizabeth Wein. Dit boek gaat over een Engelse spionne die in Frankrijk door de Duitsers gevangen wordt. Om haar leven te redden, of in ieder geval te verlengen zet ze haar oorlogsverhaal op schrift. Het verhaal over haar en haar vriendin Maddie, vond ik erg leuk en boeiend om te lezen. De delen die gaan over haar gevangenschap vond ik minder goed geschreven: Julie is wel erg bijdehand tegenover haar gevangennemers. Het tweede deel van het boek vond ik prettiger lezen. Dit werd geschreven vanuit een ander perspectief en maakte het eerste deel ook geloofwaardiger. 

Andere boeken die zich afspelen in Duitsland zijn Ausländer van Paul Dowswell en Projekt 1065 van Alan Gratz en Zout van de zee van Ruta Sepetys. Dit laatste boek vertelt het op waargebeurde feiten gebaseerde verhaal over vier jonge mensen die in Oost-Pruisen op de vlucht zijn voor het oprukkende Russische leger. De Duitsers zijn de oorlog aan het verliezen en de Russen proberen de Duitsers te verdrijven. Vele mensen moeten vluchten voor het oorlogsgeweld. Het verhaal gaat over de 21-jarige Litouwse Joana, de 15-jarige Poolse Emilia, de 19-jarige Oost-Pruisische Florian en de jonge Duitse soldaat Alfred. In heel korte hoofdstukken die steeds van perspectief wisselen wordt het leven van deze jonge mensen verteld.

Natuurlijk zijn er ook boeken over jonge mensen in concentratiekampen. Zo denk ik dat iedereen De jongen in de gestreepte pyjama van John Boyne 'moet' lezen.

Drie mooie boeken over onderduiken zijn De Boekendief van Markus Zusak en natuurlijk Het achterhuis van Anne Frank. De jongen in het Achterhuis van Sharon Dogar is geschreven vanuit het perspectief van Peter van Pels, die samen met Anne Frank ondergedoken zat in Het Achterhuis.

Tot slot een boek over een 'gewone' jongen in de oorlog die door omstandigheden betrokken raakt bij het beschermen van onderduikers: Oorlogswinter van Jan Terlouw.

Boeken over vluchtelingen

Vluchteling van Alan Gratz is een boek dat zeer ingenieus in elkaar zit. Het vertelt het verhaal over drie kinderen in drie verschillende tijden die alledrie op de vlucht zijn. Het verhaal van Josef speelt zich af in de jaren dertig en start in Duitsland. Omdat Duitsland voor de Joden een steeds gevaarlijker plek wordt, vertrekt Josef met zijn familie per schip naar de andere kant van de wereld. Het verhaal van Isabel begint in 1994 in Cuba. Vele families in Cuba lijden onder het bewind van Fidel Castro en daarom willen veel mensen vluchten naar de Verenigde Staten. De familie van Isabel probeert op een vlot Miami te bereiken. Mahmoud woont in het door burgeroorlog geteisterde Syrië als in 2015 een bom zijn huis verwoest. Ook zijn familie besluit te vluchten en om te proberen naar het veilige Duitsland te komen. De hoofdstukken wisselen steeds van perspectief. Hierdoor was ik eerst wat verward, maar al snel bleken de verhalen subtiel in elkaar te grijpen. Eerst doordat de hoofdpersonen, ondanks dat ze jaren van elkaar verwijderd leven, veel met elkaar gemeen hebben en later veel directer. Een heel mooi en indringend boek over de wanhoop die mensen aanzet om huis en haard achter te laten in de hoop op een betere toekomst. Als je dit boek leest, lees dan alsjeblieft ook het nawoord. De auteur vertelt hierin over zijn inspiratiebronnen voor de verhalen.

De wereld achter het hek van Zana Fraillon wordt verteld vanuit de ogen van twee vrij jonge kinderen. De ene is een Rohingya jongen en hij is geboren en getogen in een vluchtelingenkamp. De ander is een meisje. Zo woont in de buurt van het kamp en gaat op onderzoek uit. Het verhaal is heel poëtisch geschreven en laat de erbarmelijke omstandigheden in een vluchtelingenkamp heel goed zien. Voor mij voelde het boek echter meer als een jeugdboek met een zwaar thema dan als een young adult boek. Toch is het zeker de moeite van het lezen waard. 

Nog een boek over een andere oorlog:

Verscheurd  van David Massey gaat over de oorlog in Afganistan. Het vertelt het verhaal van de negentienjarige soldate Ellie die naar het door oorlog verscheurde Afganistan gestuurd wordt om eerste hulp te bieden aan gewonde collega's. Tijdens haar verblijf raakt ze steeds meer betrokken bij de levens van de mensen om haar heen, niet alleen de soldaten maar ook de Afgaanse bevolking.

Verscheurd heeft iets paranormaals, maar helemaal kun je er je vinger niet op leggen. Ik vond het boek een mooi en indringend beeld geven van de verschrikkingen van een land in oorlog en de heftige ervaringen die soldaten in deze landen opdoen. Toch kon het boek me niet helemaal pakken. Waar dat precies aan ligt weet ik niet. 

Tip van mij: Lees alsjeblieft ook de nawoorden in deze boeken. Veel van deze stukjes hebben belangrijke boodschappen of leggen uit hoe het verhaal tot stand is gekomen en hoe de geschiedenis werkelijk ging. 

Lezen jullie graag boeken over geschiedenis? Welke vinden jullie aanraders?