Auteur
Blogpost:
Frank Norbert Rieter
Negen gedachten bij een fantastisch schrijfboek
Er was dit jaar goed nieuws voor genreschrijvers in Nederland en België. Martijn Lindeboom en Debbie van der Zande schreven een leuk en praktisch boekje met de titel Hoe schrijf je fantasy en science fiction? Het is uitgegeven onder redactie van Louis Stiller in de schrijfbibliotheek van Atlas Contact. Ik las het en raakte niet alleen geïnspireerd tot het schrijven van meer genreverhalen – dat was ik natuurlijk al – maar dacht ook na over de vraag: hoe leer je eigenlijk Fantasy en Science Fiction schrijven? En ik had daar negen overwegingen bij.
1.
Het boekje Hoe schrijf je… is gericht op beginnende schrijvers van deze genres. Ik had stiekem gehoopt op een uitgave waar een wat meer ervaren schrijver ook veel uit zou halen. De opzet bleek anders en dat is eigenlijk heel fijn. Het is het eerste boek in zijn soort in het Nederlands. Debbie schreef al op facebook dat ze hoopt dat het het begin is van vele uitgaven. Dat vind ik een mooi uitgangspunt. En als het een schrijfboek was geweest dat alle andere schrijfboeken overbodig had gemaakt, was ik ook een beetje teleurgesteld geweest. Maar wat zou ik dan in een volgend schrijfboek graag behandeld zien?
2.
Fantasy en Science Fiction samen in één boekje, zonder Horror – je kunt anders kiezen. Er is zoveel genrevermenging; ik zie veel voordeel in het gezamenlijk behandelen van alle drie. Of je kunt één genre behandelen en dat echt uitdiepen; de allegorische waarde van Fantasy, de maatschappijvisie bij Science Fiction en de aantrekkingskracht van het afschuwelijke en vervreemdende bij Horror.
3.
Het eerste deel van Hoe schrijf je… wordt gevormd door een beschrijving van de genres, aan de hand van een degelijke literatuurlijst. Voor mijzelf is dat ’t aardigste deel; een handzaam overzicht, een leuke checklist voor wat ik nog wil lezen en een toets voor de compleetheid van mijn boekenkast. Voor de beginnende schrijver is het wellicht wat veel van het goede. Het is bijna een vorm van ‘infodump’. [Voor wie het niet weet: Infodump is de term waarmee door genreschrijvers wordt aangeduid dat in een verhaal veel informatie staat over de wereld waar het verhaal in speelt, zonder dat die informatie voor de plot, personages of sfeer van wezenlijk belang is. Het komt over als ‘kijk eens wat ik allemaal bedacht heb’ en ‘dit wilde ik ook nog even kwijt’.]
4.
Het tweede deel van Hoe schrijf je… gaat over het bouwen van je wereld. Het deel zit logisch in elkaar en oogt compleet, maar mij bekruipt bij het lezen het gevoel dat als je alles wat daar staat niet zelf kan bedenken, je in het geheel niet aan het schrijven van Fantasy en Science Fiction moet beginnen. Hier blijkt wellicht hoezeer ik niet tot de doelgroep behoor, al weet ik ook niet hoe je het onderwerp wereldopbouw voor gevorderden kunt behandelen. Wellicht zou het iets meer mogen gaan over hoe en op welk moment al die wereld elementen voor de lezer zichtbaar worden.
5.
Het derde deel van Hoe schrijf je… gaat over het feitelijke schrijven van het verhaal. Basisprincipes worden behandeld. Andere delen van de Schrijfbibliotheek worden geparafraseerd; Schrijven met het oerverhaal, De wil en de weg, en Personages, Conflict, Perspectief. Naar mijn eigen smaak mis ik Het naakte schrijven van Nirav Cristophe. (Niet in de Schrijfbibliotheek en niet meer in druk. Ik zou zeggen, Louis Stiller: het wordt tijd voor een heruitgave.) Eén van de verdiensten van dat werk is dat het de conclusies van Flower & Hayes over schijfprocessen begrijpelijk maakt. De notie dat schrijven een recursief proces is, dat zich niet laat vangen in lijstjes en stappenplannen is een inzicht dat ik geen enkele beginnende schrijver zou willen onthouden.
6.
Ook bekende auteurs worden aangehaald: Jeff Vandermeer en Stephen King. Een onmisbare bron van wijsheid is volgens mij Ursula LeGuin; die mis ik echt. Ze wordt wel als auteur van de Aardzee-boeken genoemd, maar ze schrijft ook uitstekende essays over schrijven en het fantastische in de literatuur.
7.
Bekende begrippen worden behandeld: ‘infodump’ en ‘Show don’t tell’. Het is onvermijdelijk en dient wel enig doel, maar persoonlijk: ik ben er klaar mee. Het zijn de clichés van de schrijfdocent. Alleen Kill your darlings ontbreekt nog. Ik droom van een schrijfboek dat uitlegt wanneer een uitgebreide tell op z’n plek is, wanneer ‘infodump’ de meest wonderbaarlijke en geliefde wereldbeschrijving wordt en hoe je darlings liefdevol groot brengt.
8.
Een in het Engelse taalgebied bekende term die best eens in de Nederlandse schrijfwereld geïntroduceerd zou mogen worden is Portal Fantasy. Daarmee wordt aangeduid dat de hoofdpersoon een (relatief) onbekende is in de wereld en alles uitgelegd moet krijgen. Dat is een heel makkelijke manier om ook de lezer wegwijs te maken. Dit is het soort term aan de hand waarvan je beginnende en gevorderde schrijvers iets kan uitleggen dat specifiek geldt voor het schrijven van genreverhalen.
9.
Als ik het boek uit heb, fantaseer ik graag nog even door. Er zijn nog tal van onderwerpen amper aangeraakt. De belangrijkste daarvan is voor mij denk ik de taal van het fantastische. Uit welk idioom putten we? Welke syntaxis is bij uitstek geschikt voor het wonderbaarlijke en welke voor angst of vervreemding? Hoe schrijf je archaïsch zonder oubollig en onleesbaar te worden? Wanneer gebruik je in Science Fiction Engelse leenwoorden en wanneer zoek je naar Nederlandse alternatieven? Wanneer is een verzonnen taal nog mooi exotisch en wanneer verwordt het tot onuitspreekbare mallotigheid? Ja, een boek dat dat behandelt, daar droom ik van.
Tot die tijd prijkt Hoe schrijf je fantasy en science fiction? als enige Nederlandstalige schrijfboek over genreverhalen in mijn boekenkast. Aan de ene kant ernaast staan een aantal uitgaves van de schrijfbibliotheek en andere Nederlandse schrijfboeken. Aan de andere kant ernaast beginnen de Engelstalige schrijfboeken. Essays van Ursula LeGuin en The Art of Dramatic Writing van Lajos Egri. De schap is nog niet vol. Er is nog plek genoeg voor een paar schrijfboeken meer over genreverhalen.
Lees verder op mijn site
