De misdaadroman in Duitsland

Tijd om via e-mail contact op te nemen met Lars Schaft, 26 jaar, woonachtig in Essen in het Roergebied, webmaster van Krimi-Couch, student ‘Bussiness Informatics'. Daarnaast heeft hij sinds 2002 een eigen bedrijfje. Lars was bereid de vragen te beantwoorden. Is hij een soort Sander Verheijen van Crimezone?

Zou je iets kunnen vertellen over het ontstaan van Krimi-Couch?
“Het idee werd geboren in het voorjaar van 2002. Ik had al enkele – wat kleinere - websites gemaakt. Ik wilde een groter project aanpakken over een onderwerp dat mij interesseert, maar dat ook anderen zou kunnen boeien. Er was op dat moment nog geen goede site over misdaadromans, vond ik. Ik miste: leestips en (achtergrond)informatie. Zo is Krimi-Couch ontstaan. Vrijwel meteen realiseerde ik me dat je zo'n klus niet in je eentje kunt doen. Dus heb ik gezocht naar goede hobbyrecensenten. Al snel had ik een uitstekend team van ongeveer 6 recensenten die tot de dag van vandaag nog regelmatig voor Krimi-Couch schrijven. Zonder hen zou de site niet zijn wat hij nu is – namelijk de meest succesvolle site over thrillers voor het Duitse taalgebied.

Gemiddeld genomen hebben we ongeveer 2500 bezoekers per dag. Soms kan ik niet geloven dat het er zoveel zijn. Het is moeilijk om het als hobby erbij te doen en ik kom te weinig toe aan lezen. Maar gelukkig heb ik mijn team. Zolang we er lol aan beleven zal de site verder groeien.”

Wie zijn jouw favoriete schrijvers?
“Veel schrijvers lees ik graag, er zijn duidelijk minder schrijvers die ik echt goed vind. Ik waardeer nog steeds : Sir Arthur Conan Doyle. Daarnaast hou ik van : Reginald Hill en Ian Rankin, Christopher G. Moore Ramon Díaz Eterovich, Jean-Claude Izzo, Ake Edwardson en uit Duitsland: Horst Eckert en Jörg Juretzka.”

Krimi-Couch beschrijft zowel Duitse als buitenlands auteurs en boeken. Welke boeken/auteurs neem je op?
“Het lukt niet om aandacht te besteden aan alle auteurs. Alleen al in Duitsland zijn 400 schrijvers aangesloten bij 'Syndikat', een vereniging van Duitstalige misdaadauteurs.

We willen een overzicht geven van auteurs die veel gelezen worden en die aanslaan bij het publiek. Soms zijn het ook schrijvers die belangrijk zijn binnen een bepaalde regio. En verder krijgen we tips van lezers en doen we soms interessante ontdekkingen binnen ons team.”

Zijn misdaadromans momenteel populair in Duitsland? Meer dan vroeger? Zo ja, weet je misschien waarom?
“ De misdaadroman is nog nooit zo populair geweest. Regelmatig doet zich de situatie voor dat je de helft van de top 20 van bestsellers van Der Spiegel als misdaadroman kunt bestempelen.

Zo stond onlangs Frank Schätzing ('Der Schwarm') op de eerste plaats en waren Donna Leon, John Grisham en Dan Brown te vinden in de top 20. De misdaadroman werd in Duitsland altijd al veel gelezen, maar ze kwamen meestal als pockets op de markt die in boekhandels bij stations te koop waren. Nu is dat gelukkig anders en is het een genre geworden dat zich gigantisch heeft uitgebreid.

Ik heb hiervoor niet direct een sluitende verklaring. Misschien wordt het veroorzaakt door het feit dat er binnen de misdaadliteratuur problemen aangekaart worden die lezers bezig houden. In een thriller worden regelmatig vragen gesteld over actuele maatschappelijke kwesties. Soms zelfs worden oplossingen bedacht. In elk geval worden actuele zaken vaak op een soort microniveau aangekaart, verduidelijkt en verklaard. ”

Wat is op dit moment in en heb je hiervoor een verklaring?
“Zonder twijfel is Henning Mankell nog steeds de best verkopende auteur. Scandinavische misdaadromans zijn momenteel erg populair. Op dit moment is het meer een ‘hype' dan dat het ‘hip' is. Helaas leidt deze populariteit er ook toe dat er ook minder goede boeken uit Scandinavië vertaald worden.

Andere namen: Donna Leon met haar Guido Brunetti uit Venetië. Daarna komt een rij van vrouwelijke auteurs die behoorlijk veel geweld in hun boeken beschrijven zoals: Patricia Cornwell, Kathy Reichs, Alex Kava en nu ook Jilliane Hoffmann. En Martha Grimes, Ann Granger of Anne Perry zijn al jaren populair. Wat Henning Mankell betreft, dat is inderdaad een bijzonder fenomeen.”

Heb je enig idee wat de oorzaken zijn van de enorme populariteit van Henning Mankell in Duitsland?
“In de Wallander-reeks strijdt de hoofdpersoon tegen het verval van de moraal. Hij beschrijft de openbreking van Europa en de soms moeizame connecties met Oost–Europa. Daarnaast schetst hij een technologisch hoog ontwikkelde samenleving. Maar eigenlijk schrijft Mankell vooral over angsten van burgers, veroorzaakt door de grote veranderingen binnen Europa. Toen Mankell zijn boeken schreef ging het in de welvaartsstaat Zweden helemaal niet goed. De staat was bankroet en er was veel werkloosheid. Dat is op dit moment in Duitsland ook aan de orde. Men maakt zich bezorgd over criminaliteit die geïmporteerd wordt. Een ander thema is sociale isolatie en niet te vergeten de globalisering. Mankell kiest thema's waar mensen mee bezig zijn. Dat spreekt aan. Schrijft Mankell goede thrillers? Daarover verschillen de meningen. Maar wij, lezers van misdaadromans, mogen hem wel dankbaar zijn. Er is een hype ontstaan waarvan het gehele genre profiteert. ”

Wie zijn voor jou de beste Duitse misdaadauteurs en waarom?
“Mijn antwoord is uiteraard subjectief, maar ik zal toch proberen het met feiten te onderbouwen. Ik denk dat Horst Eckert op dit moment de belangrijkste Duitse auteur is. Hij heeft de Friedrich-Glauser-Preis gekregen met ‘Die Zwillingsfalle' en dit boek is zelf in het Frans vertaald bij de gerenommeerde 'Serie Noir' van Gallimard in Parijs. Eckert wordt door critici de 'Duitse James Ellroy' genoemd. Het genre is ‘hardboiled' en ‘noir' en hij is volstrekt niet te vergelijken met Derrick & Co.

Friedrich Ani uit München is ook populair. Hij heeft een eigen en herkenbare stijl ontwikkeld. Bij hem gaat het niet om moord en doodslag, zijn hoofdpersoon zoekt naar mensen die vermist zijn. De verhalen zijn opmerkelijk rustig, bedachtzaam en diepzinnig vooral als je ze vergelijkt met bloederige series zoals Deaver, Cornwell, Reichs & Co ze schrijven.

Verder zijn er auteurs die ik een grote kring van lezers gun. Ik denk aan: Roger M. Fiedler, Jörg Juretzka, Silvia Kaffke, Gisbert Haefs, Ulrich Ritzel. En dan heb je nog de twee Oostenrijkers Wolf Haas en Alfred Komarek en Kurt Lanthaler. Maar waarschijnlijk zeggen deze namen je niks.”

Worden er veel Duitse misdaadromans vertaald in andere talen? Zelf heb ik Petra Hammersfahr bijvoorbeeld gelezen en Thomas Hettche. Ik vond het goede schrijvers.

“Het is merkwaardig, maar soms worden er misdaadauteurs geëxporteerd die bij ons niet zo bekend zijn. Hammesfahr is wel een begrip en ze verkoopt goed. Bij Hettche is dat minder het geval.

‘Der Schwarm' van Frank Schätzing uit Keulen is hier ontvangen als een misdaadroman met internationale uitstraling. Ik zou het wel toejuichen als Duitse auteurs hun weg in Europa zouden vinden (export naar de Verenigde Staten, daar geloof ik niet in!).

Verder wordt de Duitse misdaadroman vooral in de vorm van misdaadseries op t.v. geëxporteerd. Maar ‘der Krimi' betekent dan wel meer dan alleen 'Derrick' en 'Der Alte'.

De Duitse schrijvers die het meest bekend zijn in het buitenland zijn naar mijn idee Jakob Arjouni en Ingrid Noll. Maar ook Friedrich Glauser en Friedrich Dürrenmatt moet je niet vergeten. Het zijn Zwitsers, maar het is tamelijk moeilijk om Zwitserse, Oostenrijkse en Duitse misdaadromans te onderscheiden, behalve dan op basis van het land van oorsprong.”

Bestaan er typisch Duitse misdaadromans? Zo ja, wat is dan typisch Duits?
“Ik denk dat DE Duitse misdaadroman niet bestaat? Ik bespeur bij Duitse schrijvers wel een neiging om zo realistisch mogelijk te schrijven.

Maar er is wel een soort subgenre, dat ik alleen uit Duitsland ken: de zogenaamde ‘regiokrimi'. Deze boeken kenmerken zich door een bijzondere aandacht voor de ‘setting' en een zeer nauwkeurige beschrijving van het decor. Vaak wordt de plaats van handeling ook op de cover afgedrukt. We hebben Köln-Krimis, Friesen-Krimis, Schwaben-Krimis enzovoort. Jacques Berndorf, pseudoniem van de in Duisburg geboren journalist Michael Preute, heeft een zeer succesvolle reeks geschreven die zich afspeelt in de Eifel. Der 'Eifel-Krim' is eigenlijk de moeder van alle ‘regiokrimis'. ”

Is er een verschil tussen auteurs afkomstig uit het voormalige Oost- en West Duistland?
“Ine, ik zou het niet weten, een moeilijke vraag. Je vraag veronderstelt dat er veel auteurs zijn in voormalig Oost-Duitsland. In ons team hadden we hierover een discussie. Soms lijkt het alsof in West-Duitsland elk dorp zijn eigen detective-serie heeft, maar dat er geen Erfurt-, Leipzig-, of Dresden-detectives zijn. Met uitzondering overigens van Berlijn. Het lijkt erop dat je voor het genre misdaadromans kunt vaststellen dat er nog geen ‘bloeiende cultuur' is. Ik wil hiermee natuurlijk niet beweren dat er in voormalig Oost-Duitsland geen goede auteurs zijn. Ze zijn alleen nog niet ontdekt. Misschien gebeurt dat in 2007. Dan is het grote Duitse Krimi-Festival, die Criminale in Thüringen ( http://www.die-criminale.de) ”.

Welke Nederlandse schrijvers zijn bij jullie geliefd of bekend?
“De bekendste is zeker Janwillem van de Wetering, met zijn Grijpstra & De Gier. De serie komt bij ons opnieuw uit. Na hem moet je met een loep gaan zoeken. Maarten ‘t Hart is tamelijk populair, maar je kunt je afvragen of hij een typische misdaadauteur is. Verder verschijnen bij uitgeverij Grafit uit Dortmund Felix Thijssen en Jac. Toes in het kader van een internationale serie (tot voor kort verscheen bij deze uitgeverij alleen werk van Duitse bodem). René Appel kennen we ook. Maar dan heb je het wel gehad. Naast Eifel en Ystad lijkt er op dit moment weinig plaats te zijn voor Nederlandse misdaadromans. ”

Worden er bij jullie ook veel Amerikaanse en Engelse auteurs vertaald? En hoe zit het met bijvoorbeeld auteurs uit Frankrijk of Italië?
“Ja, dat klopt, het meeste komt uit de Anglo-Amerikaanse hoek. Het is ook een feit dat de bakermat van misdaadromans in Engeland ligt (Agatha Christie, Conan Doyle, G.K. Chesterton, Dorothy L. Sayers enz.). De moderne misdaadroman komt uit Amerika, hierin heeft Hollywood natuurlijk ook een rol gespeeld.

Het aanbod uit andere landen is wel groter geworden. De liefhebbers van Frans werk komen steeds meer aan hun trekken en dat geldt ook voor de Russische misdaadroman. In Zwitserland zit een uitgever die met zijn metro-serie echte pareltjes opduikt van Afrika tot Alaska. ”

In Nederland hoorden misdaadromans vroeger bij een soort ‘low culture'. Maar dat is veranderd. Is dat in Duitsland ook zo?
“Ja, precies dezelfde situatie. Er staat steeds vaker ‘misdaadroman' op de cover van boeken. Ik vind het irritant dat er in de grote kranten nog vaak onderscheid wordt gemaakt tussen ‘echte literatuur' en ‘misdaadroman'. En dan komt de misdaadroman er minder goed af. Het zijn verschillende genres.”

Zijn er bij jullie veel misdaadromans die de Tweede Wereldoorlog als thema hebben? Of voormalig Oost- en West Duitsland? Zijn dat onderwerpen die bij de lezers leven?
“Ik heb de indruk dat het thema ‘Tweede Wereldoorlog' aan betekenis wint, maar het staat beslist niet in het middelpunt van de belangstelling. Wel zijn er de afgelopen twee jaar een paar opmerkelijke titels verschenen: 'Onkel Toms Hütte, Berlin' van Pierre Frey, 'Der 21. Juli', 'Der Consul' van Christian v. Ditfurth en 'Wer übrig bleibt hat Recht' van Göran Hachmeister en Birkefeld (ze hebben een debuutprijs gekregen).

Maar de meest bekende misdaadromans over de Tweede Wereldoorlog zijn die waarin Bernhard Gunther een grote rol spelt. Ze zijn geschreven door Philip Kerr, een Schot (March Violets, The Pale Criminal, A German Requiem).”