Het Hebban Boek van de Maand is: 'Giacomina' van Sacha Naspini

Giacomina is een klein verhaal van grootse proporties. In 160 pagina's wordt, na een korte inleiding om het toneel te schetsen, een telefoongesprek gevoerd dat je als lezer beduusd achter zal laten. De reden voor het telefoontje is kip Giacomina, die door de weduwe Nives in huis is genomen als gezelschap en compleet verstard op een stoel zit. Nives pakt de telefoon om dierenarts Loriano op te bellen en op dat moment heb je werkelijk geen idee in welke achtbaan van emoties en onthullingen je gestort zult worden door auteur Sacha Naspini. Nives houdt de slaperige Loriano uren aan de telefoon en waar je eerst nog denkt mee te luisteren met een oeverloos gesprek tussen een eenzame boerenvrouw en een dronkaard van middelbare leeftijd in een ingedut dorp in Italië, ontdek je dat de waarheid heel anders ligt. Er zit een doelbewustheid in dit telefoontje die zich langzaam maar zeker ontvouwt.

'En de kip dan?' – Anne-Romee

Hoewel Giacomina de katalysator is van het verhaal, wordt de kip al snel genadeloos afgeserveerd als supportact. Verrassend gezien het háár naam in de titel is, maar minder als we je vertellen dat de oorspronkelijke Italiaanse roman Nives heet. Toch is het Giacomina die de vertelling bij elkaar houdt. Ze is de reden (of het excuus) voor het telefoongesprek en wordt er tussendoor telkens bijgehaald voor een komische noot. Het is een bijzonder verhaal, vooral ook door de vorm. Er ligt veel aandacht op de dialoog tussen Nives en Loriano en kent verder weinig opsmuk. In de meeste boeken zou dit snel saai worden, maar het lukt Naspini om je aandacht vast te houden door humor en ontroering steeds knap met elkaar te combineren. Met elke onthulling, steeds iets schokkender dan z'n voorganger, kijk je met een nieuwe blik naar de personages.

Aan het begin van het verhaal leer je Nives en Loriano kennen aan de hand van de rollen die ze naar de buitenwereld toe vervullen, maar dat is slechts de rimpelloze oppervlakte van een heel diep meer. Nadat je alle 160 pagina's hebt gelezen zijn de twee tot leven gekomen, elk met hun eigen tegenstrijdigheden en verlangens, wrokgevoelens en spijt. Naspini weet zijn personages mooi en vlot te schetsen door elk ingebracht pijnpunt laag over laag toe te voegen aan het verhaal. Het verbindt je met Nives en Loriano – je begrijpt hoe het leven hen heeft getekend en hoe ze zijn geworden tot wie ze nu zijn. Ze zijn geen van beiden aimabel, maar je voelt wél met hen mee. Het einde is ijzersterk en illustreert opnieuw hoe grappig en dieptragisch hand in hand gaan. Alles wat je doet heeft gevolgen voor de mensen om je heen en er valt soms niet te ontkomen aan de absurditeit van het leven.

'Dat geweldige einde! Ik geloof dat ik dat stuk wel drie keer achter elkaar gelezen heb, ik ging steeds terug naar het begin.' – Anouk

Er zijn maar twee mensen aan het praten in Giacomina en hoewel er heel wat andere dorpsbewoners bij gehaald worden, blijf je die alleen zien door de ogen van de hoofdpersonages. Ook bij Nives en Loriano is het niet altijd duidelijk in hoeverre ze eerlijk zijn tegenover zichzelf en elkaar. Dat geeft een heel subjectieve vertelling en daar mag je als lezer je eigen conclusies over trekken. Wat is vergeeflijk en wat niet? Een beetje karikaturaal blijven ze ook wel, want Nives zal zich nooit de namen van haar twee kleinkinderen herinneren en Loriano staat waarschijnlijk nóg verbijsterd naar de telefoon in zijn hand te kijken. De excentrieke weduwe is desalniettemin een pracht van een hoofdpersonage: opstandig, koppig en uitgesproken. Ze heeft geen afwachtend karakter – terwijl ze in schijnbare doelloosheid voortploegt, blijkt ze wel degelijk een aanvalsplan te hebben.

Naspini heeft een luchtige en vlotte schrijfstijl, waardoor je niet blijft hangen in de zware thema's die worden aangesneden. Hij weet een fijne balans te behouden tussen de humor enerzijds en emotionele diepgang en karakterontwikkeling anderzijds. Het heeft veel kenmerken van een klucht, kort en komisch, intrige en plotwendingen rondom volkse en scabreuze onderwerpen. Het heerlijke dorpsgeroddel over de schandaaltjes van jaren eerder maakt langzaam maar zeker plaats voor steeds intiemere onthullingen en persoonlijke gevoelens. Zo wordt ook de lezer het verhaal in getrokken. Naspini wekt de indruk van oppervlakkigheid en uiteindelijk blijkt de zielenrust van meerdere gezinnen op het spel te staan. De vrij korte roman werkt dit heel volledig uit en daarmee laat de auteur een geoefende hand zien.

'Giacomina maakt dat ik me afvraag: wie ken ik, over wie ik zo veel weet dat ik ze ten gronde zou kunnen richten?' – Anouk

Het is maar goed dat het boek vlot leest, want het is moeilijk weg te leggen. Er zijn namelijk geen hoofdstukken, het hele verhaal gaat aan één stuk door. Even wegleggen betekent dat je net als bij een echt telefoongesprek even de draad kwijt bent. Dan moet je een stukje terug en weet je het ineens weer. Het is gelukkig ook makkelijk om terug in de flow te komen, want het heen-en-weer van Nives en Loriano werkt verslavend. Er is weinig 'hij zei' en 'zij zei', gewoon zinnen die worden afgewisseld tussen de twee personages en dan moet je zelf in de gaten houden wie er nu eigenlijk praat. Dat wordt op het einde een stuk minder makkelijk, maar juist daardoor ga je zo goed de dynamiek begrijpen. Met die laatste twist worden de verhoudingen helemaal op scherp gesteld en weet je dat zodra de telefoon wordt neergelegd, het verhaal nog lang niet teneinde is. Ook in het hoofd van de lezer niet.

Wil jij de boeken van 2024 niet missen? Doe hier mee met de Hebban Boek van de Maand 2024 Challenge.