Interview /
Het Thriller Theater bestaat tien jaar
Foto's: Danique Kivit en Sander Verheijen
| Lex Passchier (1976) is scenarioschrijver, (stem)acteur en theaterproducent. In 2003 richtte hij samen met zijn partner Rieneke van Nunen Het Thriller Theater op. In tien jaar produceerden ze tien voorstellingen, veelal gebaseerd op klassieke misdaadverhalen. Hij is al vele jaren de stem van kinderheld ‘Spongebob Squarepants’. Als scenarioschrijver en eindredacteur stond hij aan de wieg van de RTL4 successerie Moordvrouw. | Het is half augustus. De affiches voor De man die het wist zijn net gedrukt en het toneelgezelschap is halverwege de eerste repetitieweek in de Haarlem Studio’s als ik de oefenruimte binnenstap. Twee dingen trekken onmiddellijk mijn aandacht: een enorme zwarte fotolijst geflankeerd door twee enorme houten trappen en daar recht tegenover een grote witte tafel waar, achter een slagveld van lege flessen en opengerukte plastic verpakkingen, stapels papier en een schaal chocolade minirepen, regisseur Bruun Kuijt verscholen zit achter een laptop. Hij gaat volledig op in de muziek die schalt uit de speaker van zijn iBook. Lex Passchier, aan de andere kant van de tafel, begroet me joviaal. ODE AAN HITCHCOCK Op Renée na is het gezelschap op de derde repetitiedag compleet. De vijf acteurs spelen in De man die het wist zo’n dertig personages. ‘Het stuk is een ode aan Hitchcock,’ vertelt Lex. ‘We volgen min of meer het verhaal van North by Northwest, omdat daar zo’n beetje alles in zit waar Hitchcock beroemd mee is geworden. Maar vrijwel alle films van de Britse regisseur komen op een of andere manier voorbij in het toneelstuk. Soms heel subtiel door een regeltje of de naam van een personage, maar de bekende douchescène uit Psycho komt bijvoorbeeld in zijn geheel terug.’ Een ambitieus plan, maar Bruun en Lex leggen de lat dan ook graag hoog en doen er alles aan om niet in herhaling te vervallen. Het is Bruuns achtste regieklus voor Het Thriller Theater. Hij speelde ook een keer de hoofdrol in een stuk dat hij regisseerde, De vrouw in het zwart. Bruun: ‘Dat maakt het werken voor Het Thriller Theater zo leuk. Elke voorstelling is anders. We zoeken iedere keer naar nieuwe uitdagingen.’ Zo ook in hun nieuwste samenwerking waarvoor Lex en Bruun samen het scenario schreven. Bruun: ‘Aanvankelijk was het plan om er een hoorspelachtige voorstelling van te maken, zoals we eerder met Paul Vlaanderen gemaakt hebben, maar ik vond het wel eng om dat nóg een keer te doen. Toen bedachten we een theater in een theater.’ Hij wijst naar de grote zwarte fotolijst in het midden van het geïmproviseerde podium. ‘Het publiek ziet de acteurs ook als ze geen rol spelen in het verhaal. Je ziet ze als het ware in de kleedkamer en dat geeft een extra dimensie aan het geheel.’ Lex: ‘Dát idee is gek genoeg ontstaan bij de première van het toneelstuk Terug naar de kust. Toevallig waren we allebei daar en zaten we ook nog eens naast elkaar. Het stuk begon met een straal zand die vanaf de bovenkant van het toneel op de vloer terechtkwam. Die straal bleef tijdens de voorstelling doorlopen tot zich een enorme berg zand vormde. Ik bedacht me toen dat het wel heel erg grappig zou zijn als we een man zouden zien zitten terwijl hij dat zand naar beneden laat lopen. En in de pauze hadden we het idee voor het toneelstuk waarbij we de kijker deelgenoot maken van de spanning en activiteit om het theaterpodium heen.’ Het zou de basis worden van De man die het wist. Maar eerst doken Lex en Bruun nog in de Hitchcock-filmarchieven. Lex: ‘We hebben samen alle Hitchcocks bekeken. Bruun vooral het oudere werk, ik de rest. En we zijn begonnen met het maken van aantekeningen, tot we een bak vol mooie dialogen en visueel interessante scènes hadden.’ Bruun: ‘Maar we wilden het ons ook weer niet te moeilijk maken en daarom kozen we voor de vertelstructuur van Hitchcocks North by Northwest. Het scenario hadden we daarna vrij snel voor elkaar.’ |
BEKENDE GEZICHTEN
Zoals gezegd vinden we een aantal bekende Thriller Theater-gezichten terug in de cast van De man die het wist. Hymke de Vries, Sander de Heer en Lex speelden al eerder met elkaar in Paul Vlaanderen en het mysterie van de verzonnen dood. Een voorstelling die wegens het grote succes zelfs een tweede seizoen draaide. Never change a winning team?
Lex: ‘We hadden zo’n goeie klik met z’n drieën dat het mij wel heel erg leuk leek om ze voor de jubileumvoorstelling terug te vragen. Ik zou zelf aanvankelijk niet spelen vanwege een overvolle agenda, maar ik vond het te leuk om het niet te doen.’
Bruun: ‘Het grappige is dat Lex eigenlijk ook niet zou spelen in Paul Vlaanderen, maar daar viel een acteur uit. En toen dachten we: laten we het maar gewoon proberen. En toen bleek dat Lex een groot komisch talent is…’
‘Maar wat was ik onzeker in de eerste weken,’ aldus Lex. ‘Het was echt niet van het begin af aan leuk, leuk, leuk. Ik heb ook vreselijk getwijfeld. Maar juist doordat de rol zo veeleisend was, door de vele stemmetjes en het snelle schakelen, kreeg ik houvast en daardoor het vertrouwen dat ik nodig had.’
SUGGESTIE
Theater is suggestie. Waar er in Paul Vlaanderen gewerkt werd met hoorspelelementen, daar wordt in De man die het wist gebruikgemaakt van een filmdoek achter de zwarte lijst om filmbeelden op te projecteren en zo suggestie op te roepen. Zo veranderen twee simpele stoeltjes tegenover elkaar, door de bewegende beelden erachter, in een treincoupé. En met even weinig middelen waant de kijker zich in een New York cab. Bruun: ‘Die beelden heb ik zelf geschoten toen ik pasgeleden in New York en Washington was, vanuit de trein en een rijdende taxi. We hebben ze omgezet naar zwart-wit en sepia waardoor het een jaren vijftig uitstraling krijgt.’
Vanmiddag staat de treinscène op het programma. Sander de Heer beweegt zich als een acrobaat door de weinige decorstukken. Bruun geeft aanwijzingen. Filip Bolluyt verandert op commando in een Mexicaanse treinreiziger. In nog geen half uur tijd zijn de eerste contouren van de scène zichtbaar. ‘We spelen met elkaar zoveel rollen dat er geen tijd is om fouten te maken,’ zo vertelt Lex later. ‘Alles is gebaseerd op afspraken en daar moet je je aan houden.’
Maar welke afspraken dat zijn, moet zich nog vormen tijdens de vijf, zes repetitieweken in de Haarlemse oefenruimte en later tijdens de try-outs. Lex: ‘Tot en met de laatste try-out kunnen er nog dingen veranderen. Eigenlijk weet je pas echt of iets werkt als je het voor publiek hebt gespeeld. Daarom spelen we ook meer dan tien try-outs voordat het stuk in première gaat.’
KRACHT
Naast weken voorbereidingstijd, kost een dergelijke productie ook heel veel geld.
Lex: ‘In een periode waarin het theater ook nog eens moeilijke tijden beleeft, zorgt de financiële onzekerheid ervoor dat je nog creatiever moet zijn en nog beter over alles moet nadenken. De uitdaging is vooral: hoe kun je met weinig middelen,’ Lex wijst naar de eenvoudige decorstukken, ‘toch een voorstelling neerzetten waarbij de mensen denken: Wow, ik heb nu toch iets gezien! Daar zit wel een beetje onze kracht, maar dat komt wel omdat we worden omringd door zoveel lieve mensen die allemaal bereid zijn om het voor iets minder te doen. Sommigen al vanaf het prille begin. Zij hebben ervoor gezorgd dat we de afgelopen tien jaar überhaupt theater hebben kunnen maken. Als we het keihard begroot hadden op de manier zoals het moet, dan hadden we allang niet meer bestaan. Rieneke en ik hebben zelf nauwelijks een cent verdiend aan Het Thriller Theater. En dat hoefde ook niet, want we verdienen allebei ons geld met andere dingen. Als we ervan moesten leven, waren we na twee seizoenen gestopt.’
Zijn passie voor theater is dan ook in twee zinnen samen te vatten: ‘Theater is de bron van alle verhalen. Het is nog steeds de meest pure vorm van een verhaal vertellen. En dat blijft het mooiste wat er is.’
Toch is het jubileum van Het Thriller Theater ook een aanleiding voor Rieneke en Lex om na te denken over de toekomst.
Lex: ‘We zijn nu tien jaar bezig en natuurlijk is dat ook een moment waarop je gaat nadenken over waar je staat en wat je allemaal nog wilt doen. We hebben nooit de ambitie gehad om Het Thriller Theater uit te laten groeien tot een enorm bedrijf. Ik denk dat wij in wezen meer theatermaker dan ondernemer zijn. We zitten er met zoveel gevoel in en trekken ons de dingen erg persoonlijk aan, waardoor we minder het zakelijke spel van een ondernemer spelen. Wat dat betreft zijn er ook aspecten die minder leuk zijn aan het produceren. Die dingen vergeet je wel weer als je bezig bent een mooie voorstelling te maken, maar ze leiden soms ook tot twijfel. Wat dat betreft weet ik niet of het ondernemerschap de komende jaren een ambitie blijft, zeker omdat zowel Rieneke als ik naast het produceren nog zoveel andere dingen doen.’
MOORDVROUW
Wie denkt dat Lex dan tijd over gaat houden, komt bedrogen uit. Stilzitten is geen optie voor hem. Na de dagelijkse repetities voor De man die het wist kruipt Lex ’s avonds gewoon nog achter zijn computer om verder te schrijven aan scenario’s voor het derde seizoen van Moordvrouw (de succesvolle RTL4 politieserie met Wendy van Dijk in de hoofdrol, red.). Hij is een van de bedenkers van de serie en ook verantwoordelijk voor de eindredactie ervan.
Lex: ‘Ik vind het heerlijk om na een hele dag gerepeteerd te hebben, te werken aan een script van Moordvrouw. Ik kan er dan weer met een heel frisse blik naar kijken. Door die verplichte afstand is het mogelijk een soort van objectiviteit voor je eigen werk te krijgen. Dan zie je dingen die je eerder niet opvielen.’
Maar het zijn niet alleen de scenario’s voor Moordvrouw die hem bezighouden.
Lex: ‘Naast het schrijven voor de televisiereeks, werk ik aan een Moordvrouw-boek, een compleet nieuw verhaal waarin de personages uit de televisieserie terugkomen. Het boek biedt zoveel meer mogelijkheden dan een aflevering op televisie. Ik hoef hier geen rekening te houden met de vraag of iets wel of niet in het budget past. Ik kan het boek laten beginnen in India en Fenna (de hoofdpersoon, red.) naar Stockholm sturen voor een zaak. Twee dingen die nagenoeg onbetaalbaar – dus onmogelijk – zijn voor de tv-serie. Maar het meest interessante, vind ik, is dat ik in het hoofd kan kruipen van mijn personages. Ik kan ze dingen laten denken en de lezer daar deelgenoot van maken. Uiteindelijk is dat toch de magie van het geschreven woord.’
De man die het wist gaat op 15 oktober a.s. in première in de Leidse Schouwburg en is te zien in meer dan zestig theaters door heel Nederland. Zie voor de volledige speellijst: www.thrillertheater.nl. Het derde seizoen van Moordvrouw wordt begin volgend jaar uitgezonden op RTL4 en het boek Moordvrouw - Witte leugens verschijnt in januari 2014 bij Luitingh-Sijthoff.
