Interview Elma Noe

Het restaurant Rust Wat, waar wij elkaar treffen, is rustiek gelegen aan een grote vijver bedekt met waterlelies. Zwanen en witte eenden peddelen filmisch door het drijvend groen. De zon fonkelt op de glazen droge witte wijn van de bezoekers van het chique etablissement. Verder regeert er rust. Het enige spektakel wordt veroorzaakt door een vlinder die op ons tafeltje neerstrijkt. Het is dit Rust Wat, dat als pleisterplaats voor gepassioneerden zo treffend wordt beschreven in Game, set & match. Een boek dat in de pers beschreven wordt als Fatal Attraction in Het Gooi. Elma Noë, volgens eigen zeggen een Brabants provinciaaltje, verwonderde zich als import Gooische, over de schaamteloosheid waarmee sommige vrouwen in Het Gooi de mannen van andere vrouwen probeerden in te palmen. Het was de basis voor haar boek.

Jong alleen
Om Elma’s drijfveren om te gaan schrijven te begrijpen is het goed om terug te blikken op haar jeugd. Ze werd 52 jaar geleden als middelste van drie kinderen geboren in Eindhoven. Een dromerig kind dat leefde in een fantasiewereld. 'Ik heb tot heel laat met poppen gespeeld. Dan fantaseerde ik hele verhalen en gaf toneelvoorstellingen voor mijn jongere zusje. Ik heb mijn fantasie altijd de vrije loop gelaten. Later, in mijn pubertijd op de middelbare school, had ik een vriendin met wie ik honderden fantasiebrieven uitwisselde. In onze brieven waren we iemand anders en woonden we in andere steden.'

De fantasiewereld die Elma creëerde was duidelijk een poging om de minder poëtische werkelijkheid uit te bannen. Haar vader werkte bij Philips en werd op haar vijftiende uitgezonden naar Bangladesh. 'Ik ben in Nederland gebleven. Ik had toen al een vriendje met wie ik later zou trouwen. Hij woonde nog thuis en ik zat keurig genesteld in een huisje dat was ingericht door mijn ouders. Na mijn schoolexamen ben ik direct gaan werken. Mijn ouders zijn van de generatie die vonden dat een meisjes niet hoeft te studeren. Ik was graag naar de kunstacademie gegaan, maar dat zat er niet in. Dan had ik naar Den Bosch moeten verhuizen en bovendien had ik dan mijn vriendje uit Eindhoven in de steek moeten laten. Doordat ik zo jong voor mezelf moest zorgen, ben ik wel erg zelfstandig geworden. Ik heb nog vijf jaar verkering gehad en daarna ben ik keurig getrouwd.'

Jeugdig moederschap
Het was een periode waarin voor fantasie weinig ruimte was. Op haar 19e werkte ze als assistent inkoopster bij een groothandel in vrijetijdskleding. Een taak die haar zo zwaar viel dat ze al snel een burn-out kreeg. En ook het huwelijk met haar jeugdliefde Ben bleek niet ogenblikkelijk de sleutel tot het geluk waarop ze zo vurig hoopte. Elma werd zwanger en verhuisde met haar man naar Noord Holland, waar ze beviel van een zoon. 'Tegen die tijd begon ik tegen de muren te krabben omdat ik het moederschap een eenzaam bestaan vond. Ik was een jong meisje en nog helemaal geen echte moeder. Toen heb ik voor het eerst iets geschreven dat ook gepubliceerd is: drie pagina’s in de VIVA over hoe ik me gevangen voelde tussen het meisje zijn en het moederschap. Hoe ik uit elkaar werd getrokken door al die emoties. Ik schreef toen dingen van me af, dat luchtte op, en dat is eigenlijk altijd zo gebleven. Ik ben gaan werken, want anders was ik gek geworden. Intussen werd ik zwanger van mijn tweede kind. Daarbij gingen allerlei dingen mis en ben ik heel erg ziek geworden waardoor ik een jaar niet kon werken. Toen ik beter was, merkte ik dat mijn baan bij de verzekeringsmaatschappij totaal niet bij me paste. Ik ben er gillend weggegaan. Dat gold voor meer banen die ik daarna heb gehad. Ik was zoekende. Intussen verhuisden we naar Waalre waar we tien jaar hebben gewoond. Ik ben toen de opleiding Arbeidsmarkt, Politiek en Personeelsbeleid gaan doen. Een studie die bij me paste. Ik merkte dat ik goed ben in het mensen aan mij binden. Ik houd van contact met mensen. Ik ben een mensenmens. Daarom ben ik erg blij met mijn werk als account manager voor een groot landelijk dagblad waar ik sinds 1996 werk. Het is commercieel maar ook creatief. Enorm leuk.'

Verleiding op de tennisclub
'Het idee om te schrijven begon drie, vier jaar geleden. We woonden toen al in Het Gooi en we waren lid geworden van de tennisclub. Er gebeurden dingen om mij heen die ik kwijt wilde. Ik moest er vanaf anders zou ik er onprettig over gaan piekeren. Ik heb een vreselijke eigenschap: ik heb een fatale fantasie. Als mijn dochter een paar uur te laat thuis is, zie ik haar in gedachten al met een doorgesneden keel en verkracht in de greppel liggen. In mijn hoofd lopen de dingen altijd heel erg verkeerd af. Vanaf het moment dat wij in Bosch en Duin kwamen wonen en we op de tennisclub heel veel leuke contacten kregen, begon ik er oog voor te krijgen dat bepaalde vrouwen anders reageerden op mijn man dan ik prettig vond.'

Elma Noë beschrijft in haar boek Game, set & match hoe op de tennisclub de wellustige Dorinde, die pas in Het Gooi is komen wonen, op effectieve wijze Thomas, die al 25 jaar met Laura getrouwd is, weet in te palmen. Een heftige seksuele relatie is het gevolg. Ëlma Noë heeft haar fatale fantasie, haar angstbeeld, duidelijk proberen te bezweren door er over te schrijven. De schrijfster geeft dat ook ruiterlijk toe. “Ik ben met een man getrouwd die een womanizer is. Zolang ik hem ken heeft hij altijd vrouwen om hem heen gehad die aan hem zaten te frunniken. Dus ik kon er goed tegen, maar op de Gooische tennisclub begon het steeds ernstiger vormen aan te nemen. Het nam in mijn hoofd zulke vormen aan dat ik er niet vrolijk van werd. Daarom kreeg ik er behoefte aan om het op te schrijven. Gaandeweg het schrijven werd het in mijn hoofd wat leger en kon ik er beter mee omgaan.”

Therapeutisch schrijven
'Maar er gebeurden nog meer dingen in mijn leven die een plaats moesten krijgen. Ik schrijf in het begin van mijn boek dat er iets gebeurt met een vrouw die in het bos aan het trimmen is. In werkelijkheid is er een fietser met een enorme klap tegen mij aan gebotst, toen ik aan het trimmen was. En omdat ik precies wist wat het op mij voor een impact had, op mijn gedachten, mijn hoofd, de gevoelloosheid en de littekens die eruit voortvloeiden, heb ik die gebeurtenis en die emoties heel goed kunnen opschrijven.
Zo is er nog iets uit mijn dagelijks leven dat ik in het boek heb verwerkt. In het boek speelt een Berner Senner een grote rol. Ik heb zelf zo’n hond gehad. Na 10 jaar trouwe dienst heb ik hem een spuitje moeten laten geven. Maar hij wilde niet dood, waarop hij nog een spuitje kreeg. En hij bleef mij maar aankijken. Het heeft een uur geduurd voordat hij langzaam begon weg te zakken. Hij heeft zelfs nog een derde spuit gehad. Het duurde te lang. Daar ben ik zo ontzettend stuk van geweest dat ik blij was dat ik die emotie in mijn verhaal kwijt kon. Verder heb ik in mijn boek een emotionele scène met Lissette, de puberdochter van Thomas en Laura, Die is geïnspireerd door een stukje van mijn dagboek van vroeger. Toen ik dat herlas, dacht ik: zo moet Lisette zich voelen. Zo heb ik mij ooit gevoeld in mijn dagboek. Grappig, hè? Eigenlijk heeft schrijven voor mij dus een therapeutische waarde. Maar goed, op een gegeven ogenblik had ik zoveel onverwerkte zaken opgeschreven in aparte hoofdstukken, dat ik er dwarsverbanden bij ben gaan zoeken, een plot, een rode draad en een sluitend einde, zodat het verhaal één geheel werd. Zo is het gekomen. Ik was in oorsprong helemaal niet van plan om een boek te schrijven.'

Het Gooi
'Dat het verhaal zich in Het Gooi afspeelt komt door de ervaringen die ik in Het Gooi heb opgedaan. Ik kom uit Brabant en daar zijn de mensen toch allemaal wat meer open dan in Het Gooi. De deur staat altijd open en het bier staat altijd koud. Natuurlijk wordt er daar ook gerotzooid op de tennisbaan en de hockeyclub. Alles gebeurt overal. Maar in Het Gooi gebeurt het veel openlijker. Hier zijn mensen veel directer. Tegen het onbeschaamde af. Op de momenten dat het gebeurt, voel ik me echt een provinciaaltje. Jeetje zeg. Het zijn vooral de vrouwen. Wat die niet verzinnen en hoe openlijk ze dat doen, tssss. Er zijn dingen gebeurd, die ik niet eens in mijn boek heb willen schrijven, my god. Echt te erg. Het verbaasde me echt. Getrouwd of niet getrouwd, het maakt allemaal niet uit.'

Herkenbaarheid
'Ik heb veel gelezen, maar ik heb geen enkele auteur als voorbeeld genomen. Wat ik heb willen doen, en dat vind ik met name terug in de boeken van Esther Verhoef en Saskia Noort, is dat je je als vrouw kunt herkennen in hun verhalen. Hun hoofdpersonen zijn gewone vrouwen uit de straat. Ik vind al die boeken met moorden, politieagenten, onderzoeken enzo wel aardig, maar dat is niet mijn wereld. Ik vind het leuk om dingen te lezen die ook mij en eigenlijk iedereen zouden kunnen overkomen. De herkenbaarheid en de emoties spreken mij het meeste aan. Uiteraard ben ik het boek begonnen vanuit mijn eigen emotie, dus kon ik me in het begin het meeste identificeren met Laura. Ze is al 25 jaar getrouwd met Thomas, maar ze ziet hem langzaam maar zeker afdrijven. Ik voelde me sterk met haar verbonden. Maar doordat ik me heel erg probeerde te verdiepen in Dorinde, de intelligente en schaamteloos sensuele vrouw die haar zinnen heeft gezet op Thomas, begon ik haar steeds meer te begrijpen. En op het moment dat ik delen van het verhaal vanuit haar perspectief aan het schrijven was, ging ik daar heel ver in. Dan zat ik ’s avonds laat te typen met een sigaret in mijn mond, een glas wijn binnen handbereik en dan ging ik tot twee uur ’s nachts door. Dan voelde ik me ook echt anders dan wanneer ik scènes schreef vanuit het perspectief van Laura. Ik probeerde in hun huid te kruipen. Overigens werd ik me steeds meer bewust dat ik ergens in mij ook eigenschappen van Dorinde had. Ik ben vasthoudend en Dorinde ook. Zij wil Thomas niet meer loslaten. Hoe beter ik Dorinde leerde kennen, hoe meer ik haar werd. Ik begreep gewoon waarom ze tot het uiterste ging om die man niet meer los te willen laten. Ik begreep haar frustratie volkomen.'

Fatal attraction
Net als in de film Fatal attraction laat de mannelijke hoofdrolspeler zijn minnares weten dat het genoeg is geweest. Het is over. Daar legt de vrouwelijke hoofdpersoon (in het boek de verleidster Dorinde) zich niet bij neer. 'Ik begrijp haar. Die vasthoudendheid zit ook in mijn genen. Ik ben een Ram. Ik ben een terriër, ik laat niet meer los. Als ik iets wil dan krijg ik het ook. Dat is soms wel eens vervelend voor anderen. Dus als ik een boek wil schrijven, dan ga ik door. Dat heb je als schrijver ook nodig. Het is niet alleen het schrijven. Daarna moet je schrappen en redigeren en dat moet je kunnen volhouden. Bij mij was het verslavend. Ik heb de laatste drie jaar geen sociaal leven gehad. Als ik ergens was, stapte ik na vijf minuten weer op. Ik was blij dat ik overdag nog mijn gewone werk had en naar mijn klanten toekon. Anders zou ik gewoon de hele dag in mijn pyjama rondlopen. Nu het boek af is ben ik zo aan het genieten, dat wil je niet weten.'

Expliciete seks
In het boek zitten sommige bijzonder expliciete seksscènes. Elma zegt er totaal geen moeite mee te hebben gehad om ze op te schrijven. 'Ik heb er ook niet bij stilgestaan dat mensen uit mijn omgeving die scènes zouden lezen en me er op aan zouden kunnen kijken. Laatst had ik ergens een boekbespreking en toen begon iemand pagina 73 voor te lezen, waar de grofste scènes uit het verhaal beschreven staan. En ik luisterde en dacht: Heb ik dat geschreven? Wat erg! Toen vond ik het inderdaad wel even heftig. En een goede vriendin van mij, een keurige kuise dame, kreeg blosjes op haar wangen tijdens het lezen. Nou ja, dacht ik, het hoort er toch allemaal bij. Mijn zwager, die de eerste lezer was van mijn boek, vond dat ik er veel te veel seks in had verwerkt. Hij vroeg me waarom ik dat allemaal deed. Omdat seks verkoopt? Toen ben ik er wat bewuster mee omgegaan. Het hoeft er inderdaad niet te dik bovenop te liggen.'

Vrouwen over seks
Elma Noë is overigens niet de enige thrillerdebutante die zich niet schaamt voor een stevige portie zinderende seks in haar verhaal. Ook Patricia Snel en Kim Moelands lieten zich wat dat betreft niet onbetuigd. Een trend? Elma Noë neemt nadenkend een slokje van haar droge witte wijn voordat ze antwoordt: 'Ze zeggen wel eens: dat iets waar je veel over praat, dat doe je niet. Volgens onderzoeken denken mannen elke drie minuten aan seks, die hebben hun fantasieën, maar over andere dingen, voetbal en films bijvoorbeeld. Vrouwen onder elkaar praten veel over vrienden, relaties, dus ook over seks. Vrouwelijke auteurs hebben waarschijnlijk meer de behoefte om dat op te schrijven. Vrouwen zijn zo onzeker en die vragen zich steeds af of ze het wel goed doen. Ook als het om seks gaat. Alleen mijn hoofdpersoon Dorinde niet, die is niet onzeker (haha). Maar als schrijver heb je natuurlijk de keuze om het er wel of niet over te hebben. Ik vond dat het erin moest. Het veroorzaakt ook een scherpe tegenstelling. Aan de ene kant heb je de getrouwde Laura die van niets weet en aan de andere kant de verleidster Dorinde die Laura’s man seksueel aan zich probeert te binden. De naïviteit tegenover die grove seks. De onschuld van Laura tegenover de berekendheid en de seksuele aantrekkingskracht van Dorinde. De onmacht van Laura tegenover de daadkracht van Dorinde. En Thomas? Alles wat nieuw is is nu eenmaal spannender dan dat waar je aan gewend bent.'

Status en geilheid
'Laura is in mijn boek een bijfiguur. Zij is het slachtoffer. Wat karakter betreft heb ik haar niet erg hoeven uit te diepen. Dorinde is wat dat betreft veel interessanter. Foute vrouwen zijn nu eenmaal veel interessanter. (hahaha) Al die andere vrouwen zijn maar saai. Een kennisje van mij zei: “Ik ken Youp van ’t Hek. Die zal jouw boek geweldig vinden. Maar je moet er iets in schrijven.” Toen bedacht ik me dat datgene waar ik in mijn boek over schrijf en waar Youp van ’t Hek het ook vaak over heeft, de geestelijke armoede is die ook uit dit soort (overspel)verhalen blijkt. En dan gevat in die weelde. Het is in Het Gooi zo dat veel mensen alleen nog maar met een paar dingen bezig zijn. En dat is: zichzelf ergens op een of andere manier zien te bevredigen. Het is de oppervlakkigheid ten top. Status en geilheid, dat is Het Gooi. Jaja. En als je kijkt naar al die relaties die hier stuklopen, dan zie je bewezen dat in een relatie je elkaar blijkbaar nodig hebt om gelukkig te worden. Okee, veel van de mannen hier zijn voor werk vaak van huis, maar waarom gaan die vrouwen niet gewoon hun eigen leven leiden? Geluk moet je uiteindelijk toch zelf weten te bewerkstelligen. Dat doe je door dat te zoeken wat jouw leven boeiend maakt en inhoud geeft. Doe je dat niet, dan wordt het of heel saai of je groeit uit elkaar. Het is moeilijk, dat is waar.'

Nieuw boek
Na een debuut volgt altijd de onvermijdelijke stap, het beginnen aan een nieuw boek. Geen punt voor Elma die op dit moment geniet van haar vrijheid maar die toch al vier hoofdstukken af heeft. 'Bij mij heeft schrijven zeker een therapeutisch karakter. Ik moet de dingen in mijn hoofd kwijt. Voor mij is schrijven de methode om de gekte in mijn hoofd te temmen. Ik word soms heel moe van mezelf. Omdat ik dingen verzin of erbij haal die helemaal niet realistisch zijn. Maar het maakt wel dat ik er geloofwaardig vorm aan kan geven. Een aantal van de dingen die ik heb meegemaakt vormen ook voor mijn nieuwe boek de basis waarmee ik mijn fantasie heb gevoed. Ik zal overigens niet snel een fulltime schrijfster worden. Ik zou het contact met mensen te veel missen. Ik ben een mensenmens. Het schrijven doe ik erbij. Het probleem met mijn nieuwe boek is overigens dat de oude personages nog te veel door mijn hoofd spoken. Als hoofdpersoon voor mijn nieuwe boek had ik een hele stoere vrouw in gedachten. Ze moest een beetje ruig zijn en jongensachtig en daar zat ineens die Dorinde weer in mijn hoofd. Die was ik nog niet kwijt. Dat heeft tijd nodig.'