Klassieke sf van een fantasygrootmeester
Ik denk dat ik veilig kan zeggen dat iedereen George R.R. Martin wel kent, of toch in elk geval Game of Thrones (boeken of serie). Hij is een van de grootmeesters van de hedendaagse fantasy en één van de bekendste beoefenaren van het epische subgenre grimdark. Grimdark kenmerkt zich door een grimmige sfeer, personages die zowel goede als (vaak vooral) slechte eigenschappen hebben en het speelt in door oorlog en narigheid gedomineerde werelden en samenlevingen waar eigenlijk altijd wel een dystopische, nare sfeer heerst. Maar voor hij zijn immens succesvolle serie 'Het lied van ijs en vuur' begon met de publicatie van Het spel der tronen in 1996 had Martin er al een hele carrière als schrijver op zitten. Sinds het begin van de jaren zeventig verschenen verhalen en boeken van zijn hand en schreef hij scripts voor TV en Hollywood (o.a. van Beauty and the Beast en Twilight Zone).
De vroege Martin verhalen waren geen fantasy, maar ze waren wel grim en dark. Zijn vroege werk bestond vooral uit horrorverhalen of sciencefiction met horrorelementen.
Een van de verhalen die hij schreef in de vijfentwintig jaar vóór Game of Thrones was de novelle Nightflyers. De oorspronkelijke versie was zo'n 23.000 woorden lang en verscheen in het tijdschrift Analog. Voor een duo-uitgave (Binary Star 5 met Vernor Vinge, hetzelfde concept als de klassieke Tweesproken van Meulenhoff in de jaren negentig in Nederland) herschreef Martin het verhaal naar een uitgebreide versie van zo'n 30.000 woorden. Veel van de figuren die in de eerste versie alleen een functie hadden (zoals 'de telepaat' en 'de xenotech') kregen in deze versie ook een naam en meer achtergrond. Deze uitgebreide versie staat in de bundel Nightflyers and other stories, die onlangs opnieuw uitgebracht werd. In het Nederlands (Nightflyers en andere verhalen, uitgeverij Luitingh-Sijthoff) verschijnt dezelfde bundel in augustus, als een tie-in op de SyFy TV-serie die dan op Netflix te zien moet zijn.
Martin omschrijft Nightflyers als een spookhuisverhaal in een ruimteschip, als Psycho in de ruimte (zie ook de trailer van de TV-serie hieronder). Hij schreef Nightflyers naar aanleiding van een recensent die beweerde dat sciencefiction en horror niet te combineren zijn. Martin bewijst overtuigend het tegendeel.
Het verhaal begint met negen wetenschappers die aan boord gaan van het vrijwel volledig geautomatiseerde ruimteschip Nightflyer, waar ze verwelkomd worden door het hologram van de kapitein Royd Eris. De groep gaat op een wekenlange reis om de mythische volcryn aliens te onderscheppen op hun weg naar de rand van de melkweg. Dat betekent dat Martin zich de niet onaanzienlijke taak heeft gesteld om tien personages, een universum, meerdere soorten aliens, superkrachten en toekomstige geschiedenis uit te werken in zo'n 130 pagina's. Ook al schreef hij dit verhaal aan het begin van zijn carrière, hier zie je zijn uitstekende greep op het vak al, want het verhaal boeit vanaf het begin. Twee vaak als basisregels van het schrijven opgevoerde principes lapt hij aan zijn laars en toch werkt het. Met een hele reeks korte infodumps over de verschillende personages, over de volcryn, over het universum en de geschiedenis trekt hij de lezer het verhaal in. Daarnaast gebruikt hij veel meer tell dan show en toch weet hij het verhaal spannend te maken en te houden.
Niet alle personages krijgen een volledige achtergrond en het universum voelt wel erg klassiek aan (de sneller-dan-licht-aandrijving, de duizenden jaren in de toekomst, de verschillende, niet nader beschreven aliens en de psikrachten), maar toch is het een bijzonder complete en goed uitgewerkte novelle, met een paar memorabele figuren, zoals Royd Eris en Melantha Jhirl. Martin schreef een uitgebreid artikel over zijn worsteling om die laatste getrouw afgebeeld te krijgen. In het verhaal is Melantha Jhirl een 'verbeterde versie' van de mens: groter, sterker, slimmer en ze is zwart. Maar de illustratie op de cover werd verblankt en in de verfilming in 1987 werd ze zelfs door een blanke vrouw gespeeld (en was haar naam ook aangepast). Martin durfde in die tijd niet te protesteren tegen deze whitewashing (vooral omdat hij bijna failliet was doordat zijn vorige boek geflopt was en hij gered werd door deze film). In de nieuwe TV-serie wordt Melantha Jhirl gespeeld door Jodie Turner-Smith en Martin zegt daarover: 'Maybe it took thirty years, but at long last I can say: now, that's Melantha Jhirl.'
Ook in zijn begintijd schreef Martin al ambigue personages. Geen van de bemanningsleden van de Nightflyer is echt goed (en een paar mogelijk wel echt slecht) en ook Melantha Jhirl heeft fikse persoonlijkheidsfouten, zoals een arrogantie waar je u tegen zegt. Maar dat maakt van personages echte mensen en daar zit veel van de kracht van Martin: hij maakt een niet-bestaande wereld geloofwaardig door zijn levensechte personages, of dat nu in Westeros is, of aan boord van de Nightflyer.
Nightflyers en een flink aantal andere vroege verhalen, zoals de bekroonde Sandkings en A Song for Lya en de collectie Tuf Voyaging, plus de roman Dying of the Light spelen in het zogenaamde Thousand Worlds universum. Ondanks de standaardelementen die ik al noemde, is het een interessante setting, die het waard is om te ontdekken. Zeker nu The Winds of Winter nog steeds niet aangekondigd is en de Nightflyers TV-serie er aan komt. Ik ga in elk geval kijken en nog een aantal meer verhalen lezen.
Nightflyers and other stories is in mei verschenen bij Harper Voyager en Nightflyers en andere verhalen verschijnt in augustus bij Luitingh-Sijthoff.
De auteursfoto boven dit artikel is van Gage Skidmore.
Meer Hebban Crew Reviews lezen? Je vindt ze allemaal hier terug.
