Vervagende grenzen: boeken over transseksualiteit

Het thema transseksualiteit is natuurlijk niet nieuw. Maar het lijkt wel een onderwerp te zijn dat steeds meer in de aandacht staat en daarmee, wellicht, steeds meer geaccepteerd wordt. Denk aan tv-programma’s als Hij is een zij en Hollands Next Top Model (waarin transseksueel Loiza Lamers het voorlaatste seizoen won), de coming-out van Bruce Jenner (olympiër en stiefvader van Kim Kardashian) en het feit dat Laverne Cox (bekend van de hitserie Orange is the New Black) de eerste transseksueel is die genomineerd werd voor een Emmy Award. Daarmee lijkt de laatste jaren al baanbrekend werk verricht te zijn.  

Ook in boekenland lijken schrijvers en uitgevers het thema niet meer te schuwen. Het afgelopen jaar verschenen meerdere uitgaven voor verschillende doelgroepen waarin het onderwerp transseksualiteit centraal stond, zowel in fictie als in non-fictie. Niet alleen vanuit persoonlijke ervaring, maar ook vanuit het perspectief van mensen die dicht bij een persoon staan die zich niet thuis voelt in zijn of haar eigen lichaam.  

Over vaders en dochters  

Schrijfster Susan Faludi is als journaliste haar hele carrière al bezig met thema’s als sekse, identiteit en emancipatie. Dan hoort ze dat haar vervreemde, in Hongarije woonachtige vader van 77 een geslachtveranderingsoperatie heeft ondergaan. De onderwerpen waarmee ze al zo lang bezig was komen nu ineens wel erg dichtbij.  Ze kan zich deze nieuwe ouder niet voorstellen als ze denkt aan de stille, opvliegende en uiteindelijk gewelddadige vader die ze heeft gekend. Ze besluit het leven van haar vader na te gaan, die jaren als stoere avonturier doorbracht in het Amazonegebied, maar ook als joodse vluchteling in Boedapest tijdens de holocaust – en probeert in haar boek In de donkere kamer (2016) uiteindelijk de vraag te beantwoorden: is identiteit iets wat je 'kiest', of juist iets waaraan je nooit kunt ontsnappen?  

Ook Maaike Sips schreef over haar vader in Monica, mijn vader (2015). In 2012 vertelde de vader van deze journaliste en programmamaker dat hij niet langer als Cees maar als Monica door het leven zou gaan. Ook Maaike besloot in haar vaders verleden te duiken om Monica met terugwerkende kracht een geschiedenis te geven. Over de impact die de verandering van haar vader op zijn dochter had, vertelde zij eerder in een interview met Hebban: ‘Het moeilijkste vond ik het feit dat de man die mijn vader ooit was, Cees, in één klap uit mijn leven verdween, zonder dat ik afscheid kon nemen. Mijn vader was niet dood, maar ik zou Cees nooit meer zien. Daar kwam bij dat Monica haar mannelijke verschijning zo snel mogelijk uit de weg wilde hebben. In het begin ging me dat soms iets té snel. Ook dit proces beschrijf ik in het boek.’  

Grote geheimen  

In 2013 schreef Sabine van den Berg de roman Wissel, waarin hoofdpersonage Ada haar pubertijd doormaakt en opgroeit tot vrouw. Maar dat doet ze niet alleen: ook haar vader maakt die verandering door. Vanuit het perspectief van een kind laat de auteur zien hoe ingrijpend een geslachtsverandering van een van de ouders kan zijn, en welke gevolgen deze heeft op de rest van het gezin.  

Ook vanuit het perspectief van een jongere geschreven is het onlangs verschenen YA-boek Wie is nou normaal? (2016) van Lisa Williamson. Daarin weet David al zijn leven lang dat hij een meisje wil worden. Maar hoe vertel je dat aan je ouders en zusje? En hoe ‘oefen’ je in jezelf zijn, als niemand jouw grote geheim kent?  

In 2007 schreef Lorna Minkman ook een jeugdboek, Jongensdroom, waarin het thema transseksualiteit centraal staat. Ook haar personage heet David, maar pas sinds hij als jongen door het leven gaat. Hij verandert van school en ontmoet Tess. Ze worden verliefd. Maar hoe reageert zij als blijkt dat haar vriendje geen jongenslichaam heeft?  

Niet alleen voor jongeren zijn er romans te lezen over transgenders. De actualiteit van het thema zorgt ervoor dat er inmiddels ook een uitgave voor kinderen vanaf acht jaar te verkrijgen is: George (2016) van Alex Gino vertelt over een meisje in het lichaam van een jongen die o zo graag de (vrouwelijke) hoofdrol wil spelen in de toneelvoorstelling van Charlotte’s web.  

Ervaringsdeskundigen  

Veel romans over transgenders zijn geschreven vanuit eigen ervaring. Zo is ook Liefde is een rebelse vogel (2016) van Mounir Samuel, eerder bekend onder de naam Monique Samuel, doordrongen van thema’s als identiteit en de rekbaarheid van geaardheid en geslacht. Het vertelt over de liefdesrelatie tussen een psychologe en de mysterieuze vrouw Zetá, die langzaam haar geheimen prijsgeeft. Samuel is journalist en opiniemaker en was als Monique Samuel te zien als vaste tafelgast bij Pauw & Witteman tijdens de Egyptische revolutie. In zijn werk richt hij zich vaak op identiteits- en minderheidsvraagstukken. Over zijn eerste roman voor volwassenen deed hij tien jaar, een tijd waarin hij ontdekte ‘dat je grootste droom achter je diepste angsten verscholen is’: 'Dit verhaal schreef ik niet, dit verhaal schreef mij,’ zegt de schrijver er zelf over. In een interview met Hebban over zijn eerste YA-boek zei hij eerder: ‘Geloof het nooit als een schrijver zegt dat niets in het boek iets met zijn eigen leven te maken heeft. Je stopt altijd kleine gebaren, handelingen, gedachten, zelfs woorden in je verhaal die je aan jezelf en je directe omgeving ontleend.’ 

Ook het recente Aldus Sybren (2016) van Micha Meinderts is een voorbeeld van een roman waarin de schrijver zijn ervaringen heeft gelegd. Het semi-autobiografische verhaal is een klassieke coming-of-age-roman over een hoofdpersoon waarvan niemand weet dat hij tot voor kort door het leven ging als vrouw.  

Meer boeken over het thema transseksualiteit vinden? Bekijk deze lijst.        

Dit vind je misschien ook interessant:

Dossier / Strijd voor diversiteit barst los
Dossier / Strijd voor diversiteit gaat door
Interview / Ik wil een meisje worden - met Lisa Williamson