Lezen als hobby – de leesclub als passie

Door Wytske Roodbergen

Echte lezers vertoeven maar wat graag in de papieren wereld tussen twee kaften, al is het maar een uurtje per dag, voor het slapengaan. Gelukkigen kunnen het zich permitteren om uren achtereen te lezen, thuis of op vakantie. Dichter en romancier Slauerhoff prefereerde de papieren wereld boven die van de realiteit. De wereld van woorden voelde zo eigen en veilig en echt aan dat hij erover schreef: “Alleen in mijn gedichten kan ik wonen”. Voor veel lezers geldt hetzelfde bij lezing van een goed boek. De realiteit wordt even vergeten, het boek biedt een andere wereld. En altijd is er de grote leegte als de laatste bladzijde gelezen is en afscheid genomen moet worden van hoofdpersonen, locaties en levens. Een leesclub kan die leegte opheffen en juist uitnodigen tot een mooi vervolg.

Alleen of samen lezen

Het lezen van een boek biedt een extra dimensie aan het leven die kan boeien en informeren. Hoe heerlijk is het te vluchten in de woorden van de auteur, je mee te laten voeren in een verhaal. Lezen betekent alleen in je hoofd op reis gaan en in je eentje de mooiste of spannendste of aangrijpendste avonturen beleven. Het heeft ook iets eenzaams. En hoe prettig dat ook is, delen is ook fijn. Je hebt al lezende van alles beleefd (niet alleen een verhaal maar ook een manier van schrijven, bijvoorbeeld), die je met niemand echt kunt delen – tenzij diegene er ook bij was, natuurlijk. En diegene is iemand anders die het boek ook heeft gelezen. Tussen jullie beiden bestaat meteen een band, jullie begrijpen elkaar en hebben aan een half woord genoeg. Dichterbij dan deze manier van samen beleven is niet mogelijk, want lezen blijft per definitie een individuele bezigheid die voor iedereen anders is. Om iets van je ervaring te delen, kun je het boek cadeau doen en hopen dat het wordt gelezen.

Voor wie echt samen wil lezen en de leeservaring optimaal wil delen, is een leesclub ideaal. Over een boek is veel te zeggen, veel meer dan alleen het uit de doeken doen van het verhaal of de hoofdpersonen. Ook over de auteur is vaak veel te vertellen. En dan zijn er verhaallijn, perspectief, schrijfstijl en opbouw van het verhaal, zelfs de vormgeving van het boek die bepalen of een boek meeslepend genoeg is om te willen blijven lezen, ongeacht het onderwerp. In een leesclub kunnen al die onderwerpen aan de orde komen en kun je als lezer leren veel meer uit het boek te halen dan bij eerste lezing. Leesclubs zijn er in alle soorten en maten, je ontmoet er gelijkgestemde mensen en bij de club kun je worden gestuurd in wat en hoe je samen leest, naast wat je zelf interessant vindt. De leesclub behelst namelijk veel meer dan samen hetzelfde boek lezen.

Lezen in clubverband

In Nederland bestaan in totaal zo’n drie- tot vijfduizend leesclubs met gemiddeld ruim negen leden per groep. Hoeveel leesclubs er exact zijn is lastig te bepalen omdat een groot aantal clubs niet is aangesloten bij een overkoepelende organisatie of bibliotheek en ‘in het wild’ bestaat. Hun aantal is niet te schatten. Er zijn Engelstalige leesclubs die bijeenkomen in een pub, clubs die spontaan zijn ontstaan in een studentendispuut en ook zijn er ‘open’ leesclubs waarbij bijvoorbeeld in een boekhandel een eenmalige bespreking van een bepaalde titel georganiseerd wordt. Het dominante beeld dat bestaat van de gemiddelde leesclub klopt in die zin dat aan traditionele literaire leesclubs vooral vrouwen deelnemen en de gemiddelde leeftijd boven de zestig ligt. Het aantal clubs is globaal meetbaar doordat deze traditionele leesclubs vaak zijn aangesloten bij een koepelorganisatie, waar ze hun leeslijst en informatie betrekken. Hun aantal is stijgend, waarschijnlijk doordat meer ouderen langer vitaal blijven en na hun werkzame leven behoefte hebben aan verbondenheid en bezigheden, waaronder dus lezen in een leeskring. Ook kan aansluiting bij een leeskring na een verhuizing nieuwe contacten opleveren. Jongeren zullen eerder digitaal hun ervaringen willen delen, bijvoorbeeld via het platform Hebban (“Door lezers. Voor lezers. De grootste landelijke boekensite en lezerscommunity. Met boekennieuws, recensies, boeken top 10 en heel veel meer…”). Het ledenaantal van deze grootste lezerscommunity van Nederland en Vlaanderen is indrukwekkend: ruim 160.000, het aantal leesbeoordelingen overtreft het miljoen.

Lezers hebben allemaal hun eigen beleving van de leesclub. Enkele spontane uitingen van lezers over hun lidmaatschap:

“In een leesclub leer je anders lezen”. Door te lezen met de leeswijzer en andere aanwijzingen in het achterhoofd, let je al lezend op zaken die anders onopgemerkt zouden blijven. De leesclub beïnvloedt de manier van lezen.

Heel logisch en daarom niet minder waar is het volgende: “In een leeskring lees je boeken waar je zelf nooit aan zou denken”.

Luisteren naar wat medelezers te zeggen hebben over het gelezen boek kan interessant en opvallend zijn: “Ik ben vaak heel verbaasd over hoe iemand anders een boek leest. Dan denk ik: hé, kun je dat er uithalen?” Praten over iets privés als lezen kan blijkbaar verrassende inzichten brengen.

En ten slotte een lezer die heel beeldend en enthousiast verwoordt wat lezen in clubverband haar brengt: “Over boeken praten is mensen ontmoeten. Een hartverwarmende ervaring. Ik kan er niet genoeg van krijgen.”

Lees het hele artikel in de januari/februari-editie van Boekenpost.

Week van de Leesclub

28 januari tot en met 3 februari