Blogpost:
Ferry76Visser
De Wulk: Hegel & Meillassoux
DE SYMBOLIEK
De schelp van een wulk is een belangrijk motief in het verhaal. Niet alleen letterlijk, ook figuurlijk zorgt de schelp als verwijzing naar geboorte, veerkracht, transformatie en op weg zijn voor diepgang. De wulk zorgt er voor dat de jonge Anthonie die vol verwondering is zich zal geen ontwikkelen tot de wetenschapper zoals hij in de andere verhalen voorkomt. De andere semantische betekenissen komen ook in het boek terug, waardoor er ook op figuurlijk niveau een connectie is tussen de verhalen.
VOORBIJ HET UITERLIJK
In de filosofie van Hegel wordt de schelp gezien als een metafoor voor het spanningsveld tussen uiterlijke verschijning en de inhoud. Met het levenswerk van Anthonie Wander in het achterhoofd geeft dat voor mijn gevoel een connectie met het werk van de Duitse filosoof. In de verhalen wordt de hoofdpersoon geconfronteerd met een aantal bijzondere zaken waarvan hij op zoek mag gaan de waarheid, de essentie van het gebeuren.
SPIEGELBEELD
De dialectiek van Hegel is een proces van ontwikkeling waarbij ‘iets’ uit zijn schelp komt en zichzelf in waarheid laat zien. In mijn ervaring heeft Klein Haneveld dat meesterlijk gedaan. Zo zijn er verhalen die elkaar spiegelen, waardoor er naast het grimmige en bijzonder verontrustende ook plaats is voor hoop en geloof in de mens. Een verhaal raakt zo ook een stukje jeugdsentiment en zijn tegenhanger verdient een compliment omdat het voorzichtig Lovecraftiaans is.
MYSTIEK & RATIO
Om de obscure abstracte aspecten van de filosofie van Hegel te beschrijven wordt de mystieke schelp als symbool gebruikt. Hierbij gaat het om ideeën als de absolute geest, het absolute en zelfbewustzijn. De meer toegankelijke delen van het gedachtegoed worden omschreven als de rationele kern. Deze associatie kwam sterk bij mij op bij Anthonie Wander die vanuit de rationele wetenschap probeert het mystieke, het spirituele en het onverklaarbare te duiden.
DE GROTE BUITENWERELD
Tijdens het lezen van de verhalen moest ik af en toe denken aan het werk van Quentin Meillassoux. Deze Franse filosoof gebruikt de term ‘De grote buitenwereld’ voor dat wat buiten de menselijke geest en waarneming ligt. Voor mij laat ‘Wulk’ zien dat er mysteries zijn die niet door onderzoek verklaard kunnen worden. Dat roept een interessant spanningsveld op tussen het via onderzoek op zoek zijn naar verklaringen en het ondergaan en accepteren van het mysterie.
DON QUICHOTE
Het zou zeker interessant zijn om te kijken of de metafysische mysteries van Klein Haneveld raakvlakken hebben met de kritiek van Meillasoux op het correlationisme. Volgens hem is het menselijke denken zo verbonden met de wereld, dat het een beperking wordt om de realiteit te kunnen begrijpen. Vanuit dit perspectief wordt Anthonie Wander een soort Don Quichote, die ondanks de spot en kritiek van zijn collega’s onderzoek doet naar de realiteit en daarbij stuit op de werkelijkheid buiten de menselijke waarneming.
EN ZO…
Met mijn analyse van ‘Wulk’ heb ik geprobeerd te laten zien hoe de auteur met een kort verhaal en eigenlijk slechts een beeld al zo veel kan zeggen. Het is mogelijk om vanuit het werk van Hegel en Meilassoux verschillende interpretaties te maken van zijn werk. Dat laat naast meerduidigheid ook zien dat het werk van deze auteur meerwaarde heeft binnen het Nederlandstalige fantastische genre. Dus luidt mijn antwoord op de vraag, is Johan Klein Haneveld de nieuwe Belcampo? Nee, Johan Klein Haneveld schrijft beter.
(1) Hegel, G.W.F. (2020) Phänomenologie des Geistes. Stuttgart: Reclam
(2) Meillassoux, Q. and Brassier, R. (2008) After Finitude: an essay on the necessity of contingency. London: Bloomsbury
