Blogpost:
Laurens van den Broek
In memoriam: Aap Noot Mishima eert Kenzaburō Ōe (1935-2023)
Afgelopen maart overleed enigszins onverwacht winnaar van de Nobelprijs voor de Literatuur Kenzaburō Ōe op 88-jarige leeftijd. Uiteraard is dat een zeer respectabele leeftijd, maar Ōe toonde zich onverminderd strijdbaar voor de vredes- en milieubewegingen. Daarom kwam het nieuws toch als een verrassing. Aap Noot Mishima roept Nederlandse uitgevers op tot verdere ver- en hertaling van zijn oeuvre.
Want hoe kan het dat een titaan van de moderne Japanse literatuur, nota bene één van de slechts drie Japanse Nobelprijswinnaars ooit, de laatste decennia goeddeels onvertaald (naar het Nederlands in ieder geval) is gebleven? Toegegeven, zijn werk past niet in een recente reeks populaire vertalingen, romans en verhalenbundels van bijvoorbeeld Haruki Murakami, Mieko Kawakami, Toshikazu Kawaguchi, Genki Kawamura, Natsu Miyashita en recentelijk Michiko Aoyama (waar we in onze vijfde aflevering op terugkomen). Zijn idiosyncratische werk verschilt daarvoor te veel van aard en past meer in de wat meer filosofische literaire traditie van Kawabata en Mishima, waar overigens ook genoeg van te vertalen valt. (Niet dat zijn werk lijkt op dat van Kawabata en Mishima, overigens; Ōe onderscheidde zijn werk graag van Kawabata en gruwelde van Mishima's pompeuze nationalistische tendensen.)
Maar het is niet alsof zijn werk aan relevantie heeft ingeboet, integendeel. Ōes voorlaatste roman, waarvan de Engelse vertaling de titel Death by Water (水死, 2009) draagt, is naast een zogeheten trip down memory lane óók een kristalheldere analyse van (en tot op zekere hoogte een afrekening met) het hedendaagse Japan waarin het rechtspopulisme en het daarmee gepaard gaande hypernationalisme de kop opsteekt. Met zijn slotwerk In Late Style (晩年様式集（イン・レイト・スタイル）, 2013), waarvan de titel een directe verwijzing is naar het werk van Edward W. Said, roept Ōe de lezer niet alleen op om politiek actief te worden en blijven, maar ook om solidair te zijn met anderen en de menselijkheid in elkaar te blijven zien. Aan urgentie geen gebrek.
Er gloort hoop aan de horizon. In november van dit jaar zal er bij Uitgeverij Cossee een nieuwe Nederlandse vertaling verschijnen (door Luk Van Haute) van Ningen Shikkaku (人間失格), het meesterwerk van een andere grote moderne Japanse schrijver: Osamu Dazai (1909-1948). Dat duistere meesterwerk werd nog niet eerder in het Nederlands vertaald. Ongetwijfeld bestaat de hoop bij de uitgever dat de nieuwe uitgave kan profiteren van de Japan-hype die gaande is – waar wij met Aap Noot Mishima ook debet aan zijn – maar het is hoe dan ook prijzenswaardig dat Cossee dit avontuur aandurft. Goed voorbeeld doet volgen.
Het kan niet vaak genoeg gezegd worden hoeveel Kenzaburō Ōe betekent heeft voor de Japanse letteren. Allicht is het voor ons westerlingen onmogelijk te begrijpen, dus misschien is het punt met een metafoor gemakkelijker te illustreren. In Nederland hadden wij de Grote Drie: Mulisch, Hermans, Reve. Daaromheen fladderde Wolkers, waarvan men soms (terecht?) schande spreekt dat hij er niet bij hoorde – het was een canoniserende marketingtool waar veel op af te dingen viel. In Japan had men Kawabata, Tanizaki en Mishima. Dazais oeuvre, hoe goed ook, was te klein om goed vergelijkbaar te zijn met dat van die andere drie beroemdheden, maar dat van Ōe past wel in dat plaatje. Zouden we er ook niet schande van spreken als Wolkers' oeuvre niet grotendeels naar het Engels vertaald zou zijn?
Afijn, de vergelijking gaat op verschillende vlakken mank, maar dat neemt niet weg dat we (het werk van) Kenzaburō Ōe moeten eren. Iemand met zijn staat van dienst verdient beter, zelfs als het voor de auteur zelf te laat komt.
In de tweede aflevering van Aap Noot Mishima bespraken we Ōes destijds zeer controversiële maar goudeerlijke roman Het eigen lot (個人的な体験, 1964). Bekijk de video hier. ↓
Lees verder op mijn site
