Auteur
Blogpost:
Kevin_P
Italiaanse dorpelingen hielpen Joodse onderduikers op kerstavond 1943
Op kerstavond 1943 werd er op de deur geklopt van het kleine appartement van de Joodse familie Szajdholc in het bergdorpje Andonno in Noord-West-Italië. Ze vreesden meteen dat het wel eens Duitsers konden zijn. Zou hun jarenlange vlucht voor de nazi’s, die al voor het uitbreken van de oorlog begon, hier dan eindigen? Voordat Duitse troepen Polen binnentrokken woonde het gezin, bestaande uit Solomon en Esther en hun vier kinderen, in Warschau. Ze emigreerden voorafgaand aan de Duitse invasie van Polen naar België waar ze zich in Brussel vestigden.
Toen Hitler in mei 1940 ook België binnenviel, probeerden ze tevergeefs via Frankrijk naar Engeland te vluchten. Ze belandden vervolgens in Saint-Martin-Vésubie in de Alpen boven Nice. Het dorp bevond zich in het deel van Zuid-Frankrijk dat door de Italianen werd bezet. De Italiaanse autoriteiten weigerden Joden uit te leveren aan de Duitse of Vichy-Franse autoriteiten, waardoor het gezin hier veilig was voor deportatie, totdat de Italianen in september 1943 capituleerden en de Duitsers het gebied bezetten. De Italiaanse commandant had het gezin en de andere onderduikers op tijd gewaarschuwd, waardoor ze samen met het Italiaanse leger te voet naar Italië vluchtten. Ze staken met honderden andere voortvluchtige Joden de 2.543 meter hoge Col de Cerise over en belandden in het Italiaanse dorp Valdieri, waar ze tijdelijk onderdak vonden.
Vanwege de inval van het Duitse leger in Noord-Italië was het voor de familie in Valdieri niet langer veilig. Tijdens een razzia op 18 september 1943 werden 350 Joden in het dorp opgepakt door de SS. Solomon en Esther en hun kinderen vluchtten opnieuw de bergen in en bleven zo uit Duitse handen. Het was echter niet mogelijk om in de winter in de bergen te overleven en het zestal kwam terecht in het een paar kilometer ten noordoosten liggende dorp Andonno. De dorpspriester, vader Antonio Borsotto, had naastenliefde hoog in het vaandel staan en gaf hen onderdak in een kamer of klein appartement aangrenzend aan zijn kerk. Daarmee nam de geestelijke een groot risico want zijn positie beschermde hem niet tegen het nazigeweld. Op 19 september 1943 hadden de Duitsers een bloedbad aangericht in het vlakbij gelegen dorp Boves, waarbij de lokale priester was gedood.
Priester Antonio Borsotto. Bron: Yad Vashem
Borsotto had echter voor hetere vuren gestaan. Eerder dat jaar was hij teruggekeerd naar zijn parochie na aan het Oostfront gediend te hebben in het tweede Alpini Regiment. Van de 5.206 man in zijn regiment hadden slechts hij en 207 anderen de Slag om Stalingrad overleefd. Op hetzelfde adres had hij eerder onderduikers ondergebracht, die zich echter hier niet veilig hadden gevoeld en naar de grote stad waren gevlucht, waar ze alsnog opgepakt waren. Het bieden van onderdak aan hulpbehoevenden zag Borsotto als zijn christenplicht en het gezin was bij hem in goede handen.
Eén van de kinderen, Albert, herinnerde zich hoe ze in hun onderkomen kort voor middernacht de kerkklokken hoorden luiden. Het vrolijke gebeier echoënde door de bergen. Vanuit hun raam keken ze naar hoe ‘de vrouwen, ingepakt in sjaals, voortsjokten naar de kerk door de knerpende sneeuw. De nacht was bitterkoud en de hemel een massa van schitterende sterren.’ Albert dacht terug aan hoe ze zelf altijd Chanoeka vierden. Hij sloot zijn ogen ‘en zag mijn vader onze prachtige zilveren menora aansteken. Ik kon bijna het sissen van de aardappelpannenkoekjes die gefrituurd werden horen, bijna de heerlijke geur ruiken.’ Ze zongen altijd Chanoekaliedjes, speelden met de dreidel (een tol waarmee een soort kansspel gespeeld werd) en grootvader deelde geld uit aan zijn kleinkinderen.
Hij werd terug naar het heden gebracht door het geklop op de deur. Ondanks dat het na middernacht was en hun nachtelijke bezoekers Duitsers konden zijn, opende Albert de krakende deur. ‘Voor me stond een verschrompeld oud vrouwtje, omhuld met een sjaal’, zo vertelde hij na de oorlog. ‘Ze gaf me een pakketje kaas en fluisterde hees: “Buon Natale”, een prettige kerst. Verbaasd door haar cadeau bedankten we haar uitbundig. Ze leek verlegen door onze dankbaarheid en vertrok haastig.’ Bij het bezoek van deze ene vrouw bleef het niet, want na een paar minuten werd er opnieuw op de deur geklopt door een dorpeling die het gezin een mand met brandhout gaf en hun een fijne kerst wenste. Daarna volgde een vrouw met brood. De hele nacht door bleven dorpsbewoners aankloppen met hun kerstgeschenken aan de familie.
Lees verder op mijn site
