Auteur
Blogpost:
Wim Kamerbeek
Overspoeld door gelukzoekers. Uit Europa.
Ja, je kon over zee reizen, maar ook dat was levensgevaarlijk, en waar zou je heen willen gaan als je geen handelaar of huursoldaat was? De meeste mensen waren lijfeigene of horige of erger en mochten sowieso nergens heen. Toerisme was nog niet uitgevonden. De Eiffeltoren bestond nog niet, Stonehenge was slechts een verzameling omgevallen stenen en de Dom van Keulen was nog niet eens af Als je een halve dag wandelde kon je de plaatselijke bevolking al niet meer verstaan en leg dan maar eens uit wat je in je wollen onderbroek op een strand deed. Europa was een verschrikkelijke lappendeken van talen, muntstelsels, maten en gewichten, vreemde wetten en willekeur. Het was als een enorme omelet, gebakken met alle ingrediënten uit de kerstfolder van de Albert Heijn, en opgediend door Herman den Blijker op een slechte trip van opium, LSD en ayahuasca. Nergens in Europa waren sociale uitkeringen te krijgen en evenmin waren er belangrijke industriële centra of goudmijnen waar je snel rijk werd. Dus waarom moest je ergens naartoe? Kortom, als mensen nauwelijks reizen heeft het ook weinig nut om strikte grenzen aan te houden of mensen streng te controleren die jouw graafschap of stad binnengaan. Er bestonden nauwelijks reisdocumenten, laat staan paspoorten. Zeker, Europa had grenzen, maar zolang je geen invasieleger was, merkte je daar niet veel van.
Toen gebeurde er iets waardoor heel Europa op zijn kop kwam te staan. Noem het maar geust grensverleggend. De Spanjaarden vonden in 1492 ineens allemaal redenen om te gaan reizen. Namelijk naar Amerika, waar goud, slaven, onbekeerde heidenen, zwakke legers, landbouwgronden, niet-ommuurde steden en eeuwige roem voor het opscheppen, doodslaan en inpikken lagen. Heel Europa kwam letterlijk en figuurlijk in beweging. De oorspronkelijke Amerikanen kregen ineens te maken met een enorme migrantencrisis. Gewelddadige veroveraars, bekrompen geestelijken, cultuurbarbaren, verkrachters, moordenaars, landinpikkers en een enkele verlichte geest. Of dat niet genoeg was, brachten die migranten de allerdodelijkste vijand met zich mee: besmettelijke ziektes waar de inheemse bevolking zo weinig weerstand tegen had, dat 70 tot 95 % eraan overleed in opeenvolgende golven van mazelen, pokken en griep. In het kielzog van de conquistadores kwamen de slaven, de bannelingen en de emigranten uit de Europese onderklasse die op zoek waren naar een stukje land om te bebouwen. Vreemd genoeg had het Inca-rijk dat door de Spanjaarden op een woensdagochtend werd vernietigd (16 november 1532) wel nauwkeurig bepaalde grenzen die ook streng werden gecontroleerd in de vorm van forten, controleposten en bewapende handelsposten. Het Rijk van de Vier Windstreken was in 1532 (betwistbaar) het grootste rijk op aarde; het was een voorloper van de moderne federale staat en het had alle georganiseerde volkeren in de buurt opgeslorpt en grensde alleen nog maar aan nomadische en seminomadische buurlanden. Alleen, aan de Stille Oceaan hadden de Inca's geen grensbewaking omdat er nog nooit een vijand op die kust was beland.
Het veroveringslegertje van Francisco Pizarro landde daar en kreeg vrije doorgang naar het hart van het rijk. Dat hebben ze geweten. In Noord-Amerika ontstond 'the frontier'; een denkbeeldige grens tussen de beschaafde Europeanen en de wilde indianen. In Zuid- en Midden-Amerika leefden de verschillende nieuwe bevolkingsgroepen meer (maar niet per se beter) met elkaar samen en ontstond er een grens langs raciale kenmerken, hoewel er ook een soort frontier ontstond op zekere afstand van de beschermende invloed van een stad. In Europa werden grenzen steeds belangrijker. Uit al die graafschappen, steden en bisdommen ontstonden er steeds meer natiestaten of toch iets wat daarop leek. Met al die nieuwe rijkdommen uit Amerika kwam de handel binnen Europa eindelijk op gang. Arbeiders, handelaren, veroveraars, kolonisten, soldaten en migranten trokken in steeds grotere aantallen door Europa. Door de kolonisering van Amerika ging Europa met stappen vooruit, maar paradoxaal genoeg leidde dat juist tot een groter belang van grenzen en reisdocumenten.
Paralellen met de huidige tijd? Ja, die zijn er genoeg. Migratiestromen, gammele bootjes, onwrikbare godsdienstdogma's, blunderende leiders, bizar wrede executiemethoden, maatschappelijke vraagstukken maar ook samensmeltende culturen, een nieuw economisch model en een almaar kleiner wordende wereld.
Lees verder op mijn site
