Blogpost: Lydia

[theorie] The uncanny ... vervreemding van het vertrouwde

07-09-2019 door Lydia

In het Nederlands hebben we er niet echt een goed woord voor: het Engelse uncanny of het Duitse unheimlich. Google Translate maakt er geheimzinnig van, maar van geheimzinnige dingen krijg je niet per se nare kriebels in je buik; je kunt er ook fijne kriebels van krijgen. Van dat wat uncanny is word je niet opgewonden zoals wanneer je geheimzinnig in een hoekje met iemand een verrassingsfeestje probeert te plannen. Van dat wat uncanny is wil je je zover mogelijk verwijderen, je zo ver in datzelfde hoekje drukken dat je door de muur heen verdwijnt. Het grijpt je aan, blijft in je hoofd spoken, en is daarmee een belangrijk element in verscheidene boeken.

Sigmund Freud schreef begin twintigste eeuw een essay over dit onderwerp, waarin hij uitlegt dat juist het bekende een belangrijk aspect is van uncanniness. Door iets te nemen waarmee je vertrouwt bent en daar iets nieuws en onbekends aan toe te voegen, ontstaat een tegenstelling die voor dat nare gevoel in je buik zorgt.

Neem bijvoorbeeld een arm. Je gebruikt je arm elke dag, weet altijd precies waar je arm zich bevindt, wat je ermee kan. Het is onderdeel van jezelf en van alle mensen om je heen. Je ziet er tientallen op een dag. Het is een supernormaal fenomeen. Maar wanneer je die arm weghaalt uit zijn context, losmaakt van het lichaam en in afgehakte staat op de hoek van de straat legt, wordt het een heel ander verhaal.

Een serie die veel mensen wel kennen van Netflix is Black Mirror. Deze serie is een goed voorbeeld van uncanniness. Er worden elementen uit het dagelijks leven genomen die voor ons allemaal heel bekend zijn: Livestreams, likes op social media, data-opslag. Deze fenomenen worden zover doorgevoerd, en tegelijkertijd op zo’n plausibele manier, dat je na elke aflevering een zeer uncanny en depressief gevoel overhoudt.

Een voorbeeld in een heel andere richting is het boek Het parfum van Patrick Süskind ...

Lees verder op mijn site

Reacties op: [theorie] The uncanny ... vervreemding van het vertrouwde