Kleine demon

De roman Een Kleine Demon van Fjondor Sologoeb (pseudoniem van Fjodor Koezmitjs Teternikow, 1863-1927) speelt zich af tegen de achtergronden van een absurde maatschappij - de Russische ambtenarenstaat aan het einde van de negentiende eeuw - met als dominerende krachten de machtswellust en de angst van de mens voor zijn mede-mens. De hoofdpersoon, Peredonow, een leraar, in de provincie, wordt in een afgegrendelde wereld vol spionage, kruiperigheid en denunciaties, een wereld, die de Russische staat kan symboliseren, tot waanzin gebracht.

Vervlochten door het levensverhaal van Peredonow loop een ogenschijnlijke idyllische liefdesgeschiedenis tussen een puber en een jong meisje, koel geregistreerd, maar van een ludieke perversiteit, die uniek is in de wereldliteratuur. Sologoeb, in de jaren rond de eeuwwisseling de leidende vertegenwoordiger van het Russische symbolisme in de poëzie, schreef met Een Kleine Demon het meesterwerk van de Russische literatuur uit de twintigste eeuw.

De roman verscheen voor het eerst compleet in 1907. De omstandigheid dat Sologoeb met een argeloze suggestiviteit de realiteit wist door te trekken tot in zijn absurde consequenties, en tegelijk het absurde een obsederende graad van werkelijkheid wist te geven, maakt Een Kleine Demon tot een bij uitstek 'modern' prozawerk, een boek, dat op tal van wijzen gelezen kan worden: als 'sociale' satire, als fantasmagorie, als een humoristisch verhaal, als klinische analyse van een ziekteproces, als een der zeldzame voorbeelden in de wereldliteratuur van de geslaagde symbolische roman, glashelder en tegelijk mysterieus en geschreven met een humor, die tegelijkertijd huiveringwekkend is.
Charles B. Timmer