In de kern interessante thriller die tegen gaat staan

Het succes van de Zweedse thriller zou onder andere komen door het contrastrijke idee van gruwelijke misdaad in een zo gemoedelijk overkomend land. Als dat klopt zal Geiger van auteur Gustaf Skördeman (1965) echt hard binnenkomen. De achterkant die hij van de Zweedse medaille schetst, is bijzonder zwart. Daarbij richt hij zich niettemin op een interessant onderwerp: de langdurige Zweedse neutraliteit binnen de internationale politiek en de onverwachte bijwerkingen die dat heeft op het gebied van spionage en terrorisme. Dat was afdoende basis geweest voor een interessante spionagethriller, maar helaas. De auteur voelde zoveel behoefte om seksueel misbruik en andere aberraties aan de kaak te stellen en dus te beschrijven, dat niet alleen dat wangedrag maar ook het boek tegen gaat staan.

Skördeman is van huis uit filmregisseur en scenarioschrijver en schreef al twee non-fictie boeken. Geiger is zijn debuut als thrillerauteur en zijn eerste vertaalde werk. Het is ook het debuut van politieagente Sara Nowak, voor wie een toekomst als seriepersonage is gepland. De Nederlandse vertaling is van Lammie Post-Oostenbrink.

Het verhaal begint met Agneta Broman, vrouw van een gepensioneerde maar in Zweden ooit mateloos populaire televisiepresentator. Kort nadat haar kinderen en kleinkinderen het huis hebben verlaten krijgt ze een telefoontje waarin alleen het woord 'Geiger' wordt gezegd. Dat brengt Agneta in een lang voorbereide stelling: ze jaagt een kogel door het hoofd van haar echtgenoot en vlucht weg om de rest van een duistere missie te voltooien.

Uiteraard wordt er ondertussen wel een moordonderzoek geopend. Daarbij raakt agente zedenmisdrijven Sarah Nowak betrokken omdat ze als jong meisje de familie Broman persoonlijk kende. Ze wil de dader graag helpen pakken, maar merkt gaandeweg dat deze confrontatie met haar verleden ook veel slechte herinneringen en wrok naar boven brengt. Het doet haar alleen maar meer in de zaak vastbijten. Zozeer dat ze in grote problemen raakt met haar werk en ook privé steeds verder afglijdt. Dankzij haar vasthoudendheid pikt Sara echter een vreemd spoor op waar de eigenlijke rechercheurs niets van willen weten. Maar dan worden er meer moorden gepleegd.

Het mysterie rond deze moorden blijkt echter niet het hoofdonderwerp, maar een opzet naar een verhaal dat uitpuilt van andere en grotere thema’s als spionage, terrorisme, de naweeën van de Koude Oorlog, politieke moord, pedofielennetwerken, uitzichtsloze prostitutie en moeizame gezinsrelaties. Overdadig, maar in alle eerlijkheid weet de auteur de gecompliceerde plotontwikkeling nog lange tijd in begrijpelijke banen te leiden. Bovendien doet Skördeman een verrassend en goed onderbouwd boekje open over de ongewone, niet altijd frisse houding van Zweden ten aanzien van terrorisme en spionage.

Helaas wordt dit alles in zoveel dozen asgrauwe werkelijkheid verpakt dat het met enige regelmaat lastig te verdragen is. Vooral de eindeloze #metoo optocht van vunzige mannen die nare dingen doen met tieners maakt dat je het boek steeds liever weglegt dan oppakt. De auteur bedoelt het goed en de gebeurtenissen hebben een functie in het verhaal, maar de lezer krijgt al die narigheid nu onnodig vaak ingewreven.

Ondertussen wordt het ook steeds lastiger om te relateren aan Sara als hoofdpersoon. Aanvankelijk komt ze sympathiek en betrokken over, maar gaandeweg verandert dat. Ondanks een nogal gefortuneerd bestaan vertoont ze uiteindelijk zoveel verbitterd, paranoïde en obsessief gedrag dat het moeilijk wordt haar nog te volgen. Daar komt bij dat een gedeelte van de spanning wordt veroorzaakt door stom of doorgedraaid gedrag van Sara wat, zoals gebruikelijk, afbreuk doet aan de kracht van de thriller.

Ten slotte is ook de ontknoping als de rest van het boek: een mix van goede en irritante zaken. Zo is er een spannende en heldhaftige race tegen de klok en eindigt het verhaal met meer positieve ontwikkelingen dan je zou verwachten, maar dat alles wordt weer ontsierd door een aantal vergezochte en nauwelijks geloofwaardige onthullingen. Gustaf Skördeman is een adequate schrijver met een deugdelijke schrijfstijl en een flinke dosis intelligentie, maar hij levert een onevenwichtig en soms deprimerend thrillerdebuut af.