Verrassend juweeltje

'Koning van Katoren' door Jan Terlouw is een verrassend juweeltje van een boek. Ja, het werd in 1972 bekroond met een Gouden Griffel en natuurlijk was het onderdeel van de Geef een (prenten)boek cadeau leesbevorderingscampagne van 2020 maar voor mij was het totaal onbekend. Toen ik de kaft zag, associeerde ik het dankzij de wat ouderwetse vormgeving met 'De brief voor de koning' door Tonke Dragt, een stoffig boek waar maar geen eind aan lijkt te komen. Het enige dat ik over Jan Terlouw wist, was dat hij ook 'Oorlogswinter' geschreven heeft, een boek dat mijn broertje ‘gedwongen’ werd te lezen op de middelbare school, iets dat hij tot op de dag van vandaag nog steeds omschrijft als een groot onrecht.

Inmiddels weet ik veel meer over Terlouw, die dit jaar 89 wordt. Hij is een domineeszoon, wetenschapper (een kernfysicus), politicus (D66) en, natuurlijk, schrijver. Als kind maakt hij de tweede wereldoorlog mee en in de oorlogsjaren, die als inspiratie hebben gediend voor zijn boek 'Oorlogswinter', heeft hij een eerder ongekend gevoel voor zelfstandigheid verworven. Hoe meer ik over Terlouw lees, des te meer ik deze aspecten van zijn leven zie weerspiegeld in 'Koning van Katoren'. Ze komen terug in de vorm van verschillende morele opvattingen, het gebruik van wetenschappelijke kennis, een blik op de politiek, en een waardering van zelfstandig- en zelfredzaamheid.

Stach, onze held, wil koning worden. Niet om de macht in handen te hebben maar om het volk te dienen en om de regering, bestaand uit een zestal vastgeroeste ministers, te vernieuwen. De ministers zijn niet van plan om hun machtspositie op te geven en ze schrijven Stach zeven ‘onmogelijke’ taken voor. Als hij deze taken kan volbrengen, mag hij zich koning van Katoren noemen. Stach kan op praktisch geen hulp rekenen van de ministers. Hij moet het steeds maar hebben van zijn zelfstandigheid, vindingrijkheid, sociale vaardigheden en morele kompas.

Stachs avonturen door Katoren zijn stuk voor stuk boeiend, dankzij de creativiteit waarmee Terlouw ze heeft bedacht en de heerlijke taalgrappen die hij er lichtjes in verborgen heeft. Echter, voor mij draaien een paar van de beste momenten van het verhaal om de worsteling die Stach af en toe met zichzelf heeft. Hij peinst over de zinloosheid van wat er soms van hem gevraagd wordt, over het belang van zijn eigen leven, en uiteindelijk wordt hij gedwongen om de levens van een betrekkelijk kleine groep mensen af te wegen tegen het welvaren van Katoren als geheel. Zo laat Terlouw zien uit wat voor hout zijn hoofdpersonage gesneden is en of hij het wel verdient om koning te worden. Verbazingwekkend veel diepgang vind ik dit voor een kinderboek over een jongen die erop uittrekt om de kroon te winnen.