Hoofd bijzaken

Altijd iets te vinden, het recente boek van Wieteke van Zeil, gaat over het vergroten van het plezier dat kijken naar kunst geeft. Als we ten minste bereid zijn om een paar dingen te doen: ons oordeel even uitstellen, van perspectief willen veranderen en de tijd te nemen voor details.
De schrijver valt in de Inleiding meteen met de deur in huis: om te kunnen genieten van kunst moeten we ons ‘het oordeelloos observeren van een kind’ [weer] eigen maken, en dat is voor volwassenen nog niet zo eenvoudig, beïnvloed en afgeleid als we zijn door de lessen en ervaringen in ons leven.
Haar Tips zijn niet nieuw maar het opvolgen zeker waard. Stel je oordeel uit, kijk langzaam en neem de tijd om tot een meer afgewogen oordeel te komen, als je al iets moet vinden. En je hoeft ook niet alles wat je ziet te begrijpen of te duiden; ‘het ontzagwekkende’ van sommige kunstwerken, dat je door en te veel aan emoties niet weet wat je ziet en moet vinden, noemt ze awe. Zeer de moeite waard, deze kijktips, al vond ik het veelvuldig verwijzen naar psychologisch onderzoek, met deels algemeen bekende, deels speculatieve uitkomsten te nadrukkelijk. Dit maakt kunst kijken, volgens de schrijver, een therapeutisch bezigheid. Maar dan komt het onbevangen kijken behoorlijk in het gedrang.
Door de aandacht voor details ga je anders, langzamer en dus beter kijken, schrijft ze.
Er is in deze bundeling van 60 beeldanalyses een sterke afwisseling van serieuze kunsthistorische beschouwingen, zeg maar gerust juwelen, en lichtvoetige weetjes. De schrijver doet haar best om voor een breed publiek toegankelijk te zijn, en dat siert haar, er wordt vaak veel te ingewikkeld gedaan in kunstbeschouwingen. Maar als lezer die regelmatig naar tentoonstellingen gaat en zich op de hoogte houdt van de ontwikkelingen in de kunst en geïnteresseerd is in kunstgeschiedenis heb ik me af en toe wat verwonderd over enkele al te populaire en minder relevante passages. Ik noem als voorbeeld de prachtige beschouwing over Huysums blauwe bloemen en het onnavolgbaar bijgesleepte hiphop motief.
Enfin. Dit zijn slechts enkele minpunten; veruit de meeste verhalen zijn heerlijk om te lezen en verrijkend. Ik heb genoten van het mooie en ontroerende ‘Een raampje open’ over Monets Impression, soleil levant, en het indringende ‘Ze is iemand’, dat Gauguin’s model Tehamana eindelijk en terecht een naam bij het gezicht geeft, en over het betoverende ‘Oorlampje’, dat het oor is van Mina Carlson-Bredberg in haar Zelfportret.Ik noem ook nog het stuk over de paragone in de Renaissance met die missende knoop aan de mozetta van Kardinaal Agostino van Bernini [minus die modieuze ‘een dingetje’ en ‘pitch’]. Prachtige observaties; dit is hoe je naar kunst kunt, nee, moet kijken!
De essays zijn zonder uitzondering de moeite van het zorgvuldig lezen waard. Ook als je bekend bent met de kunstgeschiedenis bieden ze een schat aan verrassende kunsthistorische inzichten [De kleur van Jezus], die met een vanzelfsprekende moeiteloosheid worden beschreven; over sprezzatura gesproken! Daar zou ik wel meer van willen lezen in wellicht een volgend boek.
Altijd iets te vinden van ons nationale Hoofd Kunstbijzaken is een fraaie glossy uitgave, met prachtige afbeeldingen. Het is een heerlijk boek, dat ik iedereen met interesse in kunst kan aanraden.