Historisch interessant, als roman minder

Het verhaal over het imposante VOC-schip “Batavia” spreekt al eeuwen tot de verbeelding. De replica van het schip in Lelystad trekt nog steeds vele bezoekers.
De Australische journalist Peter Fitzsimons verrichtte diepgaand historisch onderzoek naar de gebeurtenissen tijdens de eerste en enige reis van het VOC-schip hetgeen leidde tot zijn boek “Batavia”, dat in 2012 in het Nederlands verscheen en in 2016 in een vernieuwde editie. Het boek is indrukwekkend gedocumenteerd met een omvangrijke bibliografie van geraadpleegde literatuur en talloze voetnoten met bronvermelding.

Het wonder van toenmalige scheepsbouwkunst vertrok met als schipper Ariaen Jacobsz in 1628 naar Nederlands-Indië. Het was een missie van de Vereenigde Oostindische Compagnie met als doel het brengen van geld en goederen naar de Nederlanders aldaar en het halen van de toen zeer kostbare specerijen waarmee de VOC veel geld verdiende. Aan boord waren 341 mensen onder wie VOC-commandeur Pelsaert en de begeerlijke maar onbereikbare dame Lucretia Jans van der Mijlen. De laatste ging zich voegen bij haar echtgenoot in de oost.
De Batavia was afgeladen met proviand voor de lange reis, maar ook met vele kostbaarheden en een grote hoeveelheid zilveren munten. Door een groepje opvarenden werd onderweg een muiterij voorbereid. Zover kwam het op zee echter niet want op 4 juni 1629 leed men schipbreuk voor de kust van Australië. De overlevenden belandden op enkele eilandjes in de oceaan en moesten alle zeilen bijzetten om te overleven. Toen schipper Jacobsz met enkele andere hoogwaardigheidsbekleders met een barkas trachtte naar Batavia te zeilen om hulp te halen, werd op de eilandjes de macht gegrepen door de kwaadaardige apotheker Jeronimus Cornelisz die met een aantal schurkachtige metgezellen een waar schrikbewind voerde. Vreselijke mishandelingen, seksueel misbruik en misselijkmakende slachtpartijen volgden. Het heldhaftige optreden van Wiebbe Hayes en diens groep volgelingen die zich op een naburig eilandje hadden verschanst, blijft de lezer lang bij. De rest van het verhaal is voor de geïnteresseerde lezer.

Fitzsimons heeft een grootse prestatie verricht door de gebeurtenissen rond de eerste reis van de Batavia minutieus in kaart te brengen. Het boek is boeiend geschreven in onberispelijke en gemakkelijk leesbare taal. Het heeft er alle schijn van dat het een zeer verantwoorde en grondige analyse is van de historie rond het befaamde schip. Ongeveer in het midden van het boek zijn twaalf bladzijden met fraaie afbeeldingen opgenomen.
Voor liefhebbers van geschiedschrijving is het een interessant en lezenswaardig boek. Meer fijngevoelige lezers zullen vrij snel na de schipbreuk afhaken in het verhaal omdat het aanvankelijk intrigerende relaas rond het ontstaan van machtsverhoudingen op de eilandjes in de loop van het verhaal voortdurend uitmondt in veelvuldige en uitvoerige beschrijvingen van moordpartijen die hun weerga niet kennen. Dit leidt bij de lezer zowel tot een gevoel van intense walging als tot ongewilde afstomping.

Waardering in sterren van dit boek is dan ook eigenlijk sterk afhankelijk van de doelgroep van lezers. Voor de sterk geschiedkundig geïnteresseerden vormt het een grondige historische analyse die vier sterren waard is.
Voor de meer een roman zoekende lezer biedt het boek na een veelbelovende start onvoldoende variatie en op den duur eentonige beschrijvingen van wrede moordpartijen, en krijgt het twee sterren.