Lezersrecensie
Ook een Siciliaanse pubertijd is niet alles
“De Rode Anjer” van de Italiaanse schrijver Elio Vittorini (1908 – 1966) werd in 1933 en 1934 als feuilleton gepubliceerd. Het duurde tot 1948 voordat het, licht gewijzigd, in boekvorm verscheen. Deze vertraging had alles te maken met de fascistische censuur tijdens het bewind van Mussolini. Vittorini hoorde in zijn jonge jaren bij de linkervleugel van de fascisten in Italië. Hij werd communist naar aanleiding van de rol van de fascisten in de Spaanse Burgeroorlog. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zat hij in het (communistisch) verzet. Na de Tweede Wereldoorlog schoof hij wat meer naar het politieke midden om als vrijzinnig liberaal te eindigen. Zijn politieke engagement komt terug in al zijn literaire werken.
Het verhaal speelt zich af op Sicilië, Vittorini is hier zelf geboren en getogen, halverwege de jaren twintig van de 20e eeuw. De twee centrale figuren in “De Rode Anjer” zijn de zestien jaar oude Alessio Mainaridi en zijn twee jaar oudere vriend Tarquini. Ze zitten alle twee op het gymnasium en wonen tijdens het schooljaar in een studentenpension. Alessio kijkt op tegen zijn oudere vriend en zoekt bij hem advies in de weg van puber naar volwassene. De gesprekken die de twee hebben gaan dan zoals bij alle pubers/jonge mannen van die leeftijd over de liefde, het verschil tussen liefde en lust, voetbal, drank en politiek. Alle twee hebben zo hun eigen groeistuipen op weg naar volwassenheid. In dit opzicht is “De Rode Anjer” een ‘Bildungsroman’ en niet eens een bijzonder goede. De ontwikkelingen bij alle twee zijn te voor de hand liggend, te voorspelbaar en ontstijgen nauwelijks de clichés van het genre. De hoofse (onbereikbare) kalverliefde van Alessio voor Giovanna en Tarquinio die zijn geluk zoekt in de armen van de prostituee Zobeida.
Het enige interessante en enigszins originele is de symbolische wijze waarop Vittorini deze twee vrouwen en ook (bijna) alle andere vrouwen door Alessio laat beschrijven. Bij Alessio zijn het allemaal afbeeldingen, verschillende versies van de Italiaanse en o zo katholieke Madonna. Alessio refereert meerdere keren aan een beeld van Madonna dat hij als kind heeft gezien. Een beeld dat hij niet meer terug kan vinden en dus projecteert op iedere vrouw die hij tegenkomt in zijn leven. Dit zorgt er wel voor dat in “De Rode Anjer” vrouwen eerder symbolen, een verzameling levende Maria beeldjes, zijn dan mensen van vlees en bloed.
Naast deze ‘vleselijke’ laag kent “De Rode Anjer” ook nog een ‘politieke’ laag, Die bestaat uit twee delen. Het eerste deel van de ‘politieke’ laag is het avontuur, de spanning van de directe actie. Zo is Alessio teleurgesteld wanneer hij niet mee mag doen aan een grote demonstratie, maar voelt hij zich een paar weken een hele grote vent wanneer hij een van de leiders is bij een staking van scholieren. Het tweede deel van de ‘politieke’ laag is dat van de ideologie. Zoals in (bijna) alle ideologisch geladen literatuur staat de auteur voor de keuze, of de ideologie overheerst of het literaire karakter overheerst. Een goed evenwicht tussen die twee is (bijna) niet mogelijk. Ook Vittorini slaagt er niet in om dit evenwicht te vinden. De dialoog tussen Alessio en zijn zus, wanneer Alessio tijdens de zomervakantie terug is bij zijn ouders die een fabriek hebben waar bakstenen worden gemaakt, is hiervan een goed voorbeeld. Vittorini wil de lezer in deze dialoog een ideologische les leren, maar legt het er zo dik boven op dat het ten koste gaat van de literaire kwaliteit. Tenenkrommend.
Verder maakt Vittorini de ‘politieke’ laag van “De Rode Anjer” onnodig ingewikkeld, omdat hij niet alleen Alessio, Tarquinio en hun vrienden laat zoeken naar hun persoonlijke ideologie, maar Vittorini is zelf ook nog zoekend, niet alleen naar zijn eigen politiek ideologie, maar ook naar zijn literaire stijl. Dit zijn te veel door elkaar en langs elkaar lopende zoektochten waardoor “De Rode Anjer” vastloopt in de goede intenties van de auteur. Wanneer Vittorini in het laatste hoofdstuk ook nog eens probeert om de ‘vleselijke’ laag en de ‘politieke’ laag samen te brengen wordt het ongeloofwaardig.
Wat deze roman toch nog goed leesbaar weet te houden is de vitale stijl waarin Vittorini schrijft. Een goede stijl met een matig uitgewerkte inhoud is echter niet genoeg voor een goede roman.
Het verhaal speelt zich af op Sicilië, Vittorini is hier zelf geboren en getogen, halverwege de jaren twintig van de 20e eeuw. De twee centrale figuren in “De Rode Anjer” zijn de zestien jaar oude Alessio Mainaridi en zijn twee jaar oudere vriend Tarquini. Ze zitten alle twee op het gymnasium en wonen tijdens het schooljaar in een studentenpension. Alessio kijkt op tegen zijn oudere vriend en zoekt bij hem advies in de weg van puber naar volwassene. De gesprekken die de twee hebben gaan dan zoals bij alle pubers/jonge mannen van die leeftijd over de liefde, het verschil tussen liefde en lust, voetbal, drank en politiek. Alle twee hebben zo hun eigen groeistuipen op weg naar volwassenheid. In dit opzicht is “De Rode Anjer” een ‘Bildungsroman’ en niet eens een bijzonder goede. De ontwikkelingen bij alle twee zijn te voor de hand liggend, te voorspelbaar en ontstijgen nauwelijks de clichés van het genre. De hoofse (onbereikbare) kalverliefde van Alessio voor Giovanna en Tarquinio die zijn geluk zoekt in de armen van de prostituee Zobeida.
Het enige interessante en enigszins originele is de symbolische wijze waarop Vittorini deze twee vrouwen en ook (bijna) alle andere vrouwen door Alessio laat beschrijven. Bij Alessio zijn het allemaal afbeeldingen, verschillende versies van de Italiaanse en o zo katholieke Madonna. Alessio refereert meerdere keren aan een beeld van Madonna dat hij als kind heeft gezien. Een beeld dat hij niet meer terug kan vinden en dus projecteert op iedere vrouw die hij tegenkomt in zijn leven. Dit zorgt er wel voor dat in “De Rode Anjer” vrouwen eerder symbolen, een verzameling levende Maria beeldjes, zijn dan mensen van vlees en bloed.
Naast deze ‘vleselijke’ laag kent “De Rode Anjer” ook nog een ‘politieke’ laag, Die bestaat uit twee delen. Het eerste deel van de ‘politieke’ laag is het avontuur, de spanning van de directe actie. Zo is Alessio teleurgesteld wanneer hij niet mee mag doen aan een grote demonstratie, maar voelt hij zich een paar weken een hele grote vent wanneer hij een van de leiders is bij een staking van scholieren. Het tweede deel van de ‘politieke’ laag is dat van de ideologie. Zoals in (bijna) alle ideologisch geladen literatuur staat de auteur voor de keuze, of de ideologie overheerst of het literaire karakter overheerst. Een goed evenwicht tussen die twee is (bijna) niet mogelijk. Ook Vittorini slaagt er niet in om dit evenwicht te vinden. De dialoog tussen Alessio en zijn zus, wanneer Alessio tijdens de zomervakantie terug is bij zijn ouders die een fabriek hebben waar bakstenen worden gemaakt, is hiervan een goed voorbeeld. Vittorini wil de lezer in deze dialoog een ideologische les leren, maar legt het er zo dik boven op dat het ten koste gaat van de literaire kwaliteit. Tenenkrommend.
Verder maakt Vittorini de ‘politieke’ laag van “De Rode Anjer” onnodig ingewikkeld, omdat hij niet alleen Alessio, Tarquinio en hun vrienden laat zoeken naar hun persoonlijke ideologie, maar Vittorini is zelf ook nog zoekend, niet alleen naar zijn eigen politiek ideologie, maar ook naar zijn literaire stijl. Dit zijn te veel door elkaar en langs elkaar lopende zoektochten waardoor “De Rode Anjer” vastloopt in de goede intenties van de auteur. Wanneer Vittorini in het laatste hoofdstuk ook nog eens probeert om de ‘vleselijke’ laag en de ‘politieke’ laag samen te brengen wordt het ongeloofwaardig.
Wat deze roman toch nog goed leesbaar weet te houden is de vitale stijl waarin Vittorini schrijft. Een goede stijl met een matig uitgewerkte inhoud is echter niet genoeg voor een goede roman.
1
Reageer op deze recensie
