Net als in de film

Stel: je ontmoet iemand voor de eerste keer. Grote kans dat je je gesprekspartner direct in een hokje plaatst. Je probeert de ander zo goed mogelijk in te schatten. Heb je te maken met een accountmanager of een leraar? Een voetbalsupporter of iemand die aan yoga doet? Razendsnel en veelal onbewust kom je tot een oordeel. Of is het eigenlijk een vooroordeel? Het gemak waarmee we anderen én onszelf een label opplakken staat centraal in Nulversie, de nieuwste roman van Basje Boer (1980).

Vijf mensen zonderen zich twee weken af in een hotel op het platteland voor een masterclass scenarioschrijven. Als opdracht schrijven de cursisten een filmscenario geïnspireerd op de Amerikaanse filmklassieker The Breakfast Club (1985). Een van de deelnemers is Jo, een vrouw van halverwege de 40, die door de groep direct als ‘de moeder’ wordt bestempeld; een rol waar zij zich niet mee kan vereenzelvigen. In een poging dit stereotype te ontkrachten, transformeert Jo onverhoopt tot een ander vrouwelijk clichébeeld: de femme fatale.

Ook in de filmwereld worden vrouwen al decennialang gereduceerd tot moeder of sekssymbool. Twee archetypes die de cursisten uitgebreid becommentariëren onder leiding van hun docent Jacob. Andere misstanden in de filmindustrie, waaronder actuele thema’s als seksisme, de MeToo-affaire en machtsmisbruik passeren eveneens de revue.

Boer verwijst veelvuldig naar films, regisseurs en genres; een feest der herkenning voor echte filmliefhebbers. Bij de meeste lezers daarentegen zal er bij termen en namen als ‘nouvelle vague’, ‘Truffaut’, en ‘Varda’ niet direct een belletje gaan rinkelen. Gelukkig beschikt de auteur over een toegankelijke schrijfstijl, waardoor het boek ondanks de gebezigde terminologie nergens pretentieus wordt.

Nulversie is vooral een beschouwende roman. Veel gepraat, weinig actie. Clichébeelden en vooroordelen worden weliswaar uitvoerig geanalyseerd, maar helaas leidt geen enkel gesprek tot een oprechte oproep tot verandering. Integendeel. De personages houden allemaal de status quo in stand. Ondertussen kabbelt het verhaal voort terwijl de cursisten (opnieuw) een drankje met elkaar drinken, een wandeling maken, wat flirten en daarna gestaag verder werken aan hun scenario’s.

Nulversie is een kabbelend en verhelderend verhaal over hokjesdenken in films én in het dagelijks leven, waarin de scheidslijn tussen beide domeinen naarmate het verhaal vordert steeds vager wordt. Uiteraard blijkt dat het label dat wij een ander opplakken vooral veel zegt over de manier waarop we naar onszelf kijken, maar de belangrijkste les die Boer ons meegeeft is het besef dat ‘het omdraaien van een cliché net zo goed een cliché is’.