Er is niets buiten zelf

Glenn Pennock debuteerde in 1986 met de op Sumatra spelende roman De weg van de kat. Men noemde het boek mysterieus en herkende de ‘stille kracht’ die erin huisde. Twee jaar later kwam Het vuur van de draak uit. Indië klonk door en ook de contractpensions in Holland, maar vooral pencak silat, de geheime Indonesische vechtkunst, trokken veel aandacht. Weer werd Pennock bejubeld nu om zijn ‘portret voor een Indische vader.’ Men zag er Carlos Castaneda in terug, wellicht door de scholing die Pir in het boek geniet, en verwees naar de stroming van het magisch realisme.

Daarna bleef het stil rond deze auteur totdat hij in 2011 zijn novelle Als gitaren schreeuwen publiceerde. Alsof er van tijd geen sprake was, ging Pennock door waar hij 24 jaar eerder was gestopt. Zij het in een modern jasje. Want ook de literatuur was een kwart eeuw verder. Schrijvers als Haruki Murakami en David Mitchell hadden laten zien dat er nog meer met literatuur mogelijk was. In de bioscoop zorgden cineasten als Tarantino en de gebroeders Coen ervoor dat je een verhaal sneller en in fragmenten kon vertellen, dat meerdere verhaallijnen begrijpelijk bleven. Zelfs bij een groot publiek. De moderne media hadden vrijwel iedereen ervan doordrongen dat traagheid saai was. Vaart moest er komen, dus ook in de literatuur.

Glenn Pennock heeft dit goed begrepen. In plaats van een dikke roman te schrijven, koos hij liever voor drie novellen. Daarvan zijn er nu twee verschenen. Ieder boek bevat op de flaptekst een TAG waardoor je de soundtrack van het verhaal kunt beluisteren tijdens het lezen ervan. Als gitaren schreeuwen kun je weer een surrealistisch verhaal noemen, zo typeren we immers dat wat tussen droom, visioen en werkelijkheid plaatsvindt. Joe en zijn gitaar vormen een soort van twee-eenheid. Die band wordt steeds logischer, vooral als je leest dat het muziekinstrument zijn ziel vertegenwoordigt. Want er blijkt meer tussen hemel en aarde dan muziek alleen…

Als in gangen en stegen is dus het tweede deel van de trilogie in wording. Bali is de plaats van handeling. Beide boeken zijn zo geschreven dat je ze ook als losse delen kunt lezen. Al moet er wel bij worden gezegd dat Pennock met deze tweede novelle wat dieper gaat dan in het eerste deel, dat daarmee een soort van proloog is geworden. Of is het andersom? Blijkt Als in gangen en stegen juist vooraf te gaan aan Als gitaren schreeuwen. Glenn Pennock maakt zijn lezer zo tot coauteur.

Weer is er sprake van een beproeving van de verteller. Joe weet niet of wat hij meemaakt een droom, een fantasie of een hallucinatie is. Het tempo van vertellen ligt wederom hoog. Eerst vraagt hij zich af of zijn ervaring hypothetisch dan wel werkelijk is, dan volgt er een verhandeling over informatiepatronen. En, nog maar net bekomen van dit bombardement aan informatie, staan we oog in oog met een mooie stewardess, komen er anekdotes over gitaren los en maken we kennis met vliegangst. Gelukkig zit er ook een mooie dame in het vliegtuig en nog wel naast de verteller. Ze doet hem aan een jeugdliefde denken.

Weer duiken we de geestelijke achtbaan in die Glenn Pennock voor ons heeft uitgedacht. Stap voor stap maakt hij ons duidelijk hoe dun de grens tussen waan en werkelijkheid is. Meester RinChen helpt Joe en Rachel, want zo heet de mooie dame, verder met het verband tussen bewustzijn aan de ene kant en tijd en ruimte aan de andere kant. Hij spreekt over een lineaire levenswijze die vloeibaar en levend is. De gedachte blijkt de bedenker van alle mentale activiteiten en met die kennis in het achterhoofd spelen Joe en Rachel al snel de sterren van de hemel tijdens een popconcert. Of dit werkelijk gebeurt, of dat het slechts in hun gemeenschappelijke hallucinatie plaatsvindt, maakt niet langer uit. Ze leven even hun droom. Tijd, en ruimte maken even niet meer uit. Eigenlijk net zoals gebeurt wanneer een schrijver zich bewust wordt van zijn mogelijkheden. Even wordt hij god in het diepst van zijn gedachten en kan schrijven wat er in hem opkomt. In het geval van Pennock blijkt dat ver te kunnen gaan. Neem zijn verklaring van meester RinChen voor de filosofie van Dromen is bewustzijn.

‘Als je denkt dat dit, deze zaal, deze retraite, je aanwezigheid de echte wereld is, het echte Zelf, dan heb je het mis. Je bent, om met een metafoor te spreken, in een enorm winkelcomplex en jij bekijkt al je hele leven een plank in het kleinste winkeltje op de begane grond, terwijl er nog zes verdiepingen van 14.000 vierkante meters boven je zijn , die ook bij jou horen. Je aandacht en je gewaarwording, laat staan je bewustzijn is daar nog niet.’

De goede verstaander begrijpt het al, zodra de schrijver van deze extra etages gebruikt gaat maken, is the sky the limit. Als Joe en Rachel ‘verdwijnen’ in een andere realiteit, heten ze Joey En Rachy. Zo kan de lezer zien en weten hoe de surrealistische waarheid in elkaar steekt. Steeds duidelijker wordt de mogelijkheid van diverse werelden naast elkaar of in elkaar. Slechts ons denken scheidt ze. Tijd en ruimte zijn niets meer dan een afspraak. Muziek blijkt de ideale metafoor voor begrippen als leven en dood. Zo slaat de titel van het boek Als in gangen en stegen op het je eigen gang gaan of de gangen die je verkiest in het leven.

‘Dus deze gangen…’
‘… zijn een manier om na te gaan, wat vrije wil, creëren en leven inhoudt. Heb je eenmaal door dat jij de gangmaker bent, dan ga je over naar de dood.’
‘En de dood is?
‘Een overgang.’
‘Overgang?’
‘Zie het letterlijk: een overloop of doorgang, doorloop of passage.’
‘Een overgang naar wat?’
‘Laten we je muziekkennis erbij halen als uitleg,’ stelde Michael voor. ‘Wat is de betekenis van een overgang of een transitie in muziek?’
‘Wel…’ begon Joey aarzelend, ‘simpel gezegd is een overgang in muziek een aanloop naar het hoofdthema van de compositie.’
‘Exact. Zo is het ook met de dood.’

Het interessante aan de ideeën van Pennock in deze novelle is dat ze fantastisch overkomen en tegelijkertijd op zeer wetenschappelijk bewijsmateriaal leunen. Oliver Sacks wordt geciteerd, maar ook de oude Goethe komt er even in voor. Typerend voor de auteur zijn dan ook de volgende regels.

‘Het leven is wetenschappelijk uit te leggen in zijn functioneren, niet waarom het intelligent is. Waarom is ook een onzinnige vraag. Waarom is er leven? Het bewustzijn dat leven creëert is het terrein dat voorbij gaat aan de verkenning van ons intellect en genie.’

Als in gangen en stegen is een prima opvolger van Als gitaren schreeuwen. De verdieping in deze novelle vraagt om aandachtig lezen, maar daarvoor wordt de lezer dan ook ten volle beloond. Het zal een aardige krachttoer voor Glenn Pennock worden in deel drie dit denkniveau te handhaven. Nieuwsgierig naar het vervolg en einde van deze trilogie maakt Als in gangen en stegen mij zeker!