De opwachting van Arkadi Renko

Martin Cruz Smith is zuinig op zijn personage Arkadi Renko. In de loop van twintig jaar verschenen slechts vijf boeken met hem in de hoofdrol. Via het voorlopig laatste, Wolf eet hond, leerde ik dit jaar zowel Renko als de schrijfstijl van Cruz Smith kennen. Dat voorproefje smaakte naar meer en ik was dan ook supergelukkig toen ik in de ramsj drie andere Arkadi-Renko-delen vond.

In Gorki Park maakte Arkadi Renko voor het eerst zijn opwachting. Het boek verscheen in 1981 en speelt zich ook in die tijd af, tijdens de regeerperiode van Brezjnev. Renko is hoofdinspecteur bij de Militie en zijn mannen vinden in het park van de titel drie lijken. De manier waarop ze vermoord en verminkt zijn roept bij Renko associaties op aan onlangs gepleegde executies. Die werden bijna met zekerheid door de KGB uitgevoerd. Hij verwacht dan ook dat het onderzoek hem uit handen genomen zal worden, maar vreemd genoeg gebeurt dat niet. Gesteund door zijn meerdere probeert Renko te achterhalen wie de lijken zijn en waarom ze vermoord werden.

Cruz Smith geeft een beklijvend beeld van de sovjettijd, waar corruptie welig tiert, ronkende ideologische volzinnen de realiteit verbloemen, je vertrouwen in mensen bijna doorlopend geschaad wordt maar waar ook de meest geavanceerde onderzoekstechnieken in gebruik zijn.
Renko houdt zich door zijn intelligentie en intuïtie goed staande. Hij redt zich uit netelige situaties met hoge partijbonzen en voert een hypothetisch gesprek met de man die hij ervan verdenkt de moordenaar te zijn. Dialogen om van te smullen zijn dat, net zoals de liefdesgeschiedenis die in het boek zit. Ergens in het onderzoek duikt Irina op, een intrigerende jonge vrouw. Renko voelt zich vanaf het eerste ogenblik tot haar aangetrokken. Haar haat voor alles wat van de overheid komt, hemzelf incluis, raakt hem dieper dan hij mogelijk geacht had. Misschien heeft dat ook te maken met het einde van zijn huwelijk. Na tien jaar is zijn frigide en partijtrouwe vrouw het beu dat Renko zo weinig ambitieus is en ze ruilt hem in voor een collega die wel uit het goede hout gesneden is.

Kortom, Renko krijgt het op alle vlakken moeilijk. Zijn onwil om concessies te doen aan de waarheid brengt hem in nauwe schoentjes. Hoe dichter de oplossing nabij is, hoe gevaarlijker het voor hemzelf wordt. Hij kent zijn vijand, maar het is moeilijk in te schatten met welke achterliggende organisatie hij rekening moet houden. Dat is niet alleen voor Renko moeilijk, ook als lezer had ik wel eens het gevoel iets niet te begrijpen. In het geheel van dit prachtige boek is dat bijzaak en versterkt het alleen maar het gevoel dat Gorki Park het verdient om nog eens gelezen te worden. Niet voor niks wordt het een klassieker genoemd.