Onwerkelijk, ondenkbaar

In Afrika, Adriaan van Dis
Adriaan van Dis wil naar Zuid Afrika, maar omdat hem voor de zoveelste keer een reisvisum is geweigerd probeert hij het illegaal via Mozambique. Daarbij heeft hij tegelijkertijd de gelegenheid om met eigen ogen te zien welke prijs Mozambique betaalt voor de onafhankelijkheid sinds 1975, waar een jaar later een vreselijke strijd losbarst om de macht.
Van Dis vormt met zijn boek (eerste druk 1991) een documentaire, door verslag te doen van de plekken waar hij in Mozambique is geweest. In Afrika leest goed door de mooie verteltrant die deze schrijver kenmerkt. Daarnaast is het informatief omdat het zonder omwegen de situatie beschrijft nadat Portugal Mozambique heeft verlaten en Mozambique onafhankelijk is geworden. Door de strijd om de macht tussen het Marxistisch-Leninistische Frelimo en het door Zuid Afrika gesteunde Neramo is Mozambique in een hartverscheurende en vernietigende situatie terechtgekomen.
De beeldspraak die van Dis gebruikt is altijd bijzonder, bijvoorbeeld als hij vertelt over de gruwelijkheden van de oorlogen, zoals ‘… het verhaal van de zoon die moest moorden, de brandende hutten, de afgehakte neus en handen. Zelfs het wonder van de geit wordt in haast eendere woorden verteld.’ Van Dis sluit dit fragment af met: Alsof hun ellende folklore is geworden. Hun belevenissen zijn afgestompt tot sjablonen.
Ook tegenstellingen tussen het Christelijke geloof dat via de missiepaters is gebracht en het oorspronkelijke geloof van de stammen doet van Dis uit de doeken als hij in gesprek raakt met de Italiaanse priester, dokter en intellectueel Alessandro, die inmiddels meer Afrikaan is geworden dan Italiaan is gebleven.
Het hoofdstuk Geheim toerisme somt de gruwelijkste verwondingen op die hij ziet bij het bezoek aan een plaatselijk ziekenhuis dat bestierd wordt door één verpleegster. De taferelen zijn onwerkelijk, onmenselijk, ondenkbaar en ondraaglijk. Als je het leest voel je de weerzin van het ziekenhuisbezoek in je lijf en ben je blij dat het hoofdstuk uit is.
Het boek eindigt met het spannende bezoek aan de mijnen van Ressano Garcia, waarbij hij zelfs mét de douane de grens met Zuid Afrika oversteekt en daar dan samen een pilsje drinkt, zonder dat de douanier in de gaten heeft dat het bezoek aan Zuid Afrika illegaal is.
Geweld, corruptie, bureaucratie en politieke intriges vieren hoogtij in dit indringende informatieve verslag van van Dis’ In Afrika.
Hoewel het geen page turner is, wel de waardering van vier sterren.