filmisch, rauw en gelaagd

Naast schrijver was André Platteel in een ver verleden onderzoeker van maatschappelijke trends, en is hij tegenwoordig betrokken bij Credible Messengers, een platform dat ex-crimininele jongeren in staat stelt hun trauma’s te onderzoeken en een rol van betekenis te spelen in de maatschappij. Die interesses en kwaliteiten zie ik terug in zijn boeken.

Platteels boeken hebben altijd een verbinding met grotere maatschappelijke thema's. In dit geval het klimaat dat ingrijpend verandert. Daarnaast lijken conflicten ook altijd een rol te spelen. Ik zie daarin zowel de externe conflicten (zo ging zijn eerste boek over een serie moorden nav , en zijn boek Alleen de Eenzamen over een verscheurde familie), als en interne conflicten ( ziekte, dood, vaderschap, trauma). Overkoepelend daarin: hoe in ogenschijnlijk onoplosbare en donkere conflicten, toch op zoek te gaan naar licht.



Zware kost

De roman Ooit waren wij Vogels gaat onder andere over de vraag: “Hoe met een kind om te gaan als het ernstig ziek is, en de wereld zich in een uitzichtloze positie bevindt? " Dit lijkt zware kost, dat is het wellicht ook. Maar anders dan in een dystopische roman als bijvoorbeeld The Road van McCarthy, krijg je bij Platteel nooit het gevoel dat de situatie uitzichtloos is.

Of, ik zal het anders zeggen, wellicht is de situatie wel uitzichtloos, maar er is altijd een beetje hoop dat nog doorschemert.

Wat mij betreft is Platteels levensdriftige schrijfstijl, die in de stukken over muziek, seks en natuur vooral naar voren komt, daarvan de oorzaak.



Grensoverstijgend

De stijl, thematiek en stem van Platteel vind ik uiterst herkenbare in het Nederlandse literatuurlandschap. Zeker als je ook zijn voorgaande romans hebt gelezen, herken je steeds sterker z’n thematiek. Hoofdpersoon die worstelt met z’n jeugdtrauma’s, maar die al worstelend ook het leven diep tot zich neemt. Cosmopoliet en jongen uit Leidse ‘achterbuurt’. Literatuur, rap, jazz, maar ook poep, pus, natuur, etter, seks en zweet. Zo gezien, heeft die polariteit, die drift, iets Wolkeriaans (iets dat Platteel zelf in interviews ook heeft gezegd). Al vind ik Platteel sterker in het verbinden van de grotere maatschappelijke thema’s aan die doods-/levensdrift, en vind ik de rol van vrouwen in zijn romans interessanter en dieper en zijn dialogen sterker.

Platteel heeft het vermogen om personages in deze dialogen smoel te geven, zonder dat het ongeloofwaardig wordt. Ik denk aan de criminele oom in zijn vorige boek “Alleen de Eenzamen’, die telkens Engelse zinnen door z’n Nederlands weeft. En in dit boek het personage Kid dat in korte zinnetjes met uitroeptekens ‘praat’. Deze zinnetjes trouwens allemaal afkomstig uit rapnummers of andere romans. Kid blijft potent, en wordt geen slapstick. Er blijft drive in die personages zitten. Daarmee bewijst Platteel ook op psychologisch niveau z’n inzicht wat mij betreft.

Ook dat is Platteel steeds meer naarmate z’n schrijverschap groeit: alle literatuur en teksten steeds verder verwevend in zijn groeiende oeuvre. Kunst weer gebruiken om nieuwe kunst te maken. Maar daarbij nooit de koppeling met de mens, het vlees, het lichaam vergeten. Het wordt bij Platteel wat mij betreft niet te intellectueel en ‘hoofdelijk’. In zijn eerste roman kwamen de uitstapjes naar beeldende kunst heel expliciet in de vorm van essays naar voren, in deze roman is dat vloeiend en ongetwijfeld ook verdekter en subtiel. Ik ben geen groot kunstkenner, dus zal wat lagen over het hoofd zien hier. Al moet ik zeggen dat het hoofdstuk waarin alle zinnen uit andere romans zijn samengesteld wellicht minder aankomt als je die romans niet gelezen hebt? De beheersing van dit ‘collageren’ maakt echter wel indruk. En om eerlijk te zijn, door dit hoofdstuk maakt het de leeservaring wel afwisselender, en ben ik nieuwsgierig geworden naar alle romans die hij aanhaalt.

Ik zou het leuk vinden als Platteels volgende roman inzoomt op zijn/jonathans moeder. In de vorige boeken en dit boek zien we vooral hem, broer, vader centraal staan. Moeder is weliswaar een belangrijk personage door haar overlijden, maar ik ben zo langzamerhand wel benieuwd wie deze mysterieuze vrouw was.


Filmisch

Dit boek is van alle Platteels boeken het meest visueel en filmisch. Soms denk ik dat zn boeken geschikter zijn voor de Amerikaanse markt dan het Nederlandse polderlandschap. Ik vind Platteel dan ook geen typisch ‘Nederlandse’ schrijver. Daarvoor is hij te internationaal belezen en maaiveld geneuzel overstijgend. Al is hij wel in staat typisch Hollandse beelden te schetsen. Mn favoriet uit t boek is de scene waarin vader, broertje en Jonathan in de auto op de afsluitdijk rijden. Vader beukt met woorden keihard op Jonathan in, terwijl hij moeite heeft de auto op die dijk recht te houden door de enorme storm. Hij noemt Jonathan een mislukkeling, niet in staat zijn broertje te beschermen tegen agressieve vogels. In deze scene komt veel samen: de vogels/natuur die de mensen/mensheid overrompelen. De hopeloze en harde vader. Jonathan die worstelt met zijn rol als beschermer van z’n broertje, als ongezien kind van z’n vader. Dit alles terwijl de natuur op ze inbeukt, en ze op weg zijn naar een veilige plek, hun huis in Leiden.

Het zijn dit soort scènes die me bij de keel grijpen en wat mij betreft ook zeer geschikt zijn voor een verfilming. Net zoals de beginscène in het zwembad: een verlaten Miami, flikkerend neonlicht (zie ook de prachtige letters op de kaft van het boek), mensen in een zwembad, jazzmuziek, naaktheid, revolvers, een bijna verdrinking.

Geweldige beelden.

Platteel heeft een golvende schrijfstijl, brengt werelden vanaf papier tot leven, en zuigt je mee in aangrijpende conflicten, en dat is wat ik wil als lezer.

Dit boek is zeker een aanrader.