Enthousiasme voor sardines

Bijna vanzelfsprekend is diepzeeleven iets dat ons op een wat ambivalente manier imponeert, of het nou in documentaires of het niet meer voelen van de bodem op het strand is gelegen: het schrikt ons evengoed af als het fascineert. Voor vissen die we van ons bord kennen, zoals sardientjes, geldt dit een stuk minder. Toch speelt deze laatste vis een hoofdrol in Bill François’ De begaafde sardine (oorspronkelijk Eloquence de la sardine). Fransman François, van huis uit natuurkundige, vertelt met aandoenlijke fascinatie over zijn ontmoeting met een verdwaalde sardine op het strand als kind. Het is voor hem de inspiratie geweest om jaren later een boekje te schrijven over zijn levenslange bewondering voor het zeeleven in de meest algemene zin.
Het boek bestaat uit een aaneenrijging van trivia over uiteenlopende vormen van zeeleven, gestructureerd door overkoepelende persoonlijke anekdotes, volksmythes en politiek-filosofisch commentaar op onze omgang met de zee. François’ stijl is, hoewel soms wat kinderlijk, enthousiasmerend en aanstekelijk: zijn beschrijvingen maken het na ieder hoofdstuk onvermijdelijk om foto’s te googelen van al het wonderbaarlijks dat de revue passeert. Meer natuurkundig gekleurde beschrijvingen worden afgewisseld met passages waarin bijvoorbeeld oude (en moderne) mythes worden gebruikt om over bepaalde vissen te oreren (waarbij zowel onbescheiden filosofen uit de oudheid als moderne sensatiebeluste verslaggevers het te verduren krijgen). Ook krachtig zijn de hoofdstukken waarin commentaar wordt geleverd op over-visserij en andere praktijken die de door François zo bewonderde wezentjes miskennen.
Dat wil niet zeggen dat dit overal even goed werkt: hier en daar komt François’ grappig bedoelde commentaar een tikkeltje melig over (was het u opgevallen dat sommige vissen net hipsters zijn?) Ook zijn sommige van de verbindende thema’s (wat zit er allemaal in uw Fruits-de-Mer salade?) minder geslaagd dan anderen: het boek vervalt daardoor in enkele hoofdstukken in los aan elkaar samenhangende lijstjes van wetenswaardigheden. Het zijn echter geen fundamentele aanmerkingen op een verder vlot en enthousiast geschreven boek, waarin Francois ook juist door de losse stijl de verhalen een kleur geeft die ze tot een vermakelijk geheel maakt.