Theorie in de praktijk

Wanneer de striptheoreticus Scott McCloud – auteur van hét beeldverhaalreferentiewerk Understanding Comics en docent visuele communicatie – zich na twintig jaar nog eens aan fictie waagt, zijn de verwachtingen hooggespannen. De spanning bij lezers om het resultaat en de vele jaren volgehouden inspanning door McCloud zijn alvast niet vergeefs gebleken: zijn lijvige graphic novel De beeldhouwer staat er, als een huis, of als een blok graniet. Dat McCloud, net zoals zijn hoofdpersonage dat de gave krijgt om met zijn blote handen uit steen of elk gewenst materiaal beeldhouwwerken te maken, met zorg heeft vormgegeven. En wel volgens de door hemzelf beschreven regels van de kunst, met een uitputtend gebruik van de grafische mogelijkheden die beeldtaal biedt, met een doordachte verhaalopbouw en geloofwaardige personages.

David Smith is de ongelukkige bezitter van een van de meest voorkomende namen in het telefoonboek van New York en naamgenoot van een bekend beeldhouwer. En dat terwijl het zijn droom is om naam te maken met zijn eigen beeldhouwkunst. In tegenstelling tot zijn hoge ambitie is zijn succes laag. Met nog slechts een paar dollar op zak ontmoet hij zijn geliefde maar ook gestórven oudoom Harry, een incarnatie van de Dood, die hem een voorstel doet: een bijzondere gave om zijn beoogde eeuwige roem te bereiken, in ruil voor nog slechts 200 dagen te leven. De deal met de duivel, het klinkt bekend: Faust-meets-Dorian Gray-meets-Pygmalion, maar McCloud geeft er een boeiende en verrassende invulling aan. Je weet als lezer meteen dat hij er spijt van zal krijgen, maar David aarzelt geen moment en gaat akkoord. Je weet als lezer ook meteen hoe het zal aflopen, dát het zal aflopen, maar de vraag wat David op dat moment bereikt zal hebben en in welke gemoedstoestand doet gretig verder lezen. Zeker wanneer David de liefde van zijn leven ontmoet…

De onweerstaanbare, maar ook roekeloze en blijkbaar manisch-depressieve Meg wordt, terwijl Davids dagen onherroepelijk wegtikken, zijn muze en baken van gezond verstand. Na lang twijfelen of hij het haar kan aandoen haar over afzienbare tijd in de steek te moeten laten, onthult hij haar uiteindelijk zijn geheime en dodelijke gave. Waarmee hij tot dan toe niet echt geslaagd was een opmerkelijk of origineel beeldhouwwerk te maken. David kneedt, knijpt en klauwt zich wel een omvangrijk oeuvre bij elkaar, maar beroert er de critici niet mee, zelfs niet wanneer hij als een sculpterende Banksy de stad letterlijk naar zijn hand zet, anoniem maar achtervolgd door de autoriteiten. Voor en met Meg, die een kind van hem verwacht (waarmee hij in feite willens nillens toch ook enige onsterfelijkheid bereikt?), spant hij zich echter meer dan ooit in om het ultieme meesterwerk te maken. Maar ook die poging strandt wanneer Harry de Dood – met wie hij over een spelletje schaak regelmatig van gedachten wisselt over zijn contract en de Kunst – hem een schokkende bekentenis doet die zelfs zijn nageslacht treft. Waarop David, op de hielen gezeten door de overheden, op zijn laatste dag zijn definitieve visitekaartje aan de wereld geeft.

Niet alleen doet De beeldhouwer nadenken over de steen die wij verleggen in de rivier en onze persoonlijke pogingen onze sterfelijkheid te overstijgen met wat we achterlaten, in de vorm van wereldverbeterende of artistieke verwezenlijkingen of in de herinnering van onze kinderen. Ook roept het boek reflecties op over wat kunst is, of beter gezegd wanneer iets kunst is en wanneer niet, over de waan van de dag en de kunstwereld met de soms perfide rol van critici of galerijen. David worstelt met artistieke erkenning, terwijl hij de liefde van zijn naasten (Meg en zijn beste vriend Ollie) veronachtzaamt. Het doet je stilstaan bij wat echt belangrijk is in het leven, of dat nu nog 200 dagen of een leven lang duurt, maar alleszins best geleefd wordt alsof elke dag je laatste is.