Graphic SF-novel over gevaren én kansen van artificiële intelligentie

Met deze graphic novel over hoe de mens er feilloos in slaagt zichzelf te ontmenselijken, bevestigt de jonge Franse filmmaker en tekenaar Ugo Bienvenu zijn grote talent en zijn morbide voorkeur voor zware, donkere thema’s die zijn lezers niet onbewogen laten. Systeemvoorkeuren won vorig jaar dan ook op het belangrijkste stripfestival ter wereld, in Angoulême, terecht de persprijs.

Zeven jaar geleden gaf Bienvenu stripliefhebbers al een flinke uppercut met Sukkwan Island, de verstripping van een roman van David Vann. De tekenaar was bij zijn debuut amper 26, maar gaf meteen een sterk visitekaartje af met een duister en tragisch verhaal over een vader en zijn zoon. Het viel dus te verwachten dat Systeemvoorkeuren – het tweede album dat uitgeverij Scratch van hem in vertaling uitgeeft – niet meteen een luchtig en vrolijk werkstuk zou zijn. En inderdaad.

Het begint nochtans mooi: felle kleuren, een gezin in blijde verwachting – al is het de huisrobot die zwanger is, want in de toekomst laten we die zware klus blijkbaar aan het artificieel intelligente personeel over. Ook de job van toekomstige vader Yves stemt de lezer meteen tot nadenken. In Bienvenu’s vrolijke toekomstbeeld zijn we als mensheid zover gekomen in onze digitale consumptiemaatschappij dat er voortdurend een gigantische hoeveelheid dataruimte vrijgemaakt moet worden. En wel door niet langer bekeken cinematografische of gelezen literaire meesterwerken volledig te deleten. 2001, A Space Odyssey: weg ermee. Het hele oeuvre van W.H. Auden: huppekee! 'Als John-Streamy zijn video’s wil blijven delen op YouTube, als Kamelia-72 haar vakantiefoto’s wil blijven posten, kunnen we niet anders,' zegt de cynische rechter die over het al dan niet uitwissen van zulke data beslist. Yves heeft het daar echter moeilijk mee en smokkelt af en toe verdoemde data naar buiten, om ze van de vergetelheid te redden. Idealistisch, maar illegaal, en uiteraard blijft dat niet onopgemerkt. Yves, zijn vrouw en hun zwangere robot Mikki slaan op de vlucht…

Toch is deze aanklacht op onze ongebreidelde dataverslaving mét bijbehorend verlies aan wat écht de moeite is niet eens het belangrijkste thema van deze sciencefictionroman. Onze afhankelijkheid van technologie, die ons zo ontmenselijkt, maakt ons niet alleen oppervlakkiger, maar ook compleet hulpeloos. Toch is het de technologie die redding brengt, althans voor Isi, die na haar geboorte tien jaar lang door Mikki opgevoed wordt én gevoed met de door haar vader in de robot opgeslagen films en gedichten. Als een nieuwe Eva draagt het meisje de kiemen in zich van een herboren mensheid.

Bienvenu schetst een krankzinnig tot duister wereldbeeld, maar laat plaats voor hoop. In die zin is Systeemvoorkeuren een minder fatalistisch boek geworden dan Sukkwan Island, maar vrolijk word je er toch niet van. De vraag hoe ver we bijvoorbeeld moeten gaan met AI beantwoordt hij niet, maar de waarschuwing is duidelijk en wordt gebracht in een geloofwaardig en zelfs realistisch verhaal. Bienvenu’s realistische tekenstijl draagt uiteraard hieraan bij. Zijn tekenwerk is sterk – zelfs de robots overtuigen. De auteur neemt ook zijn tijd voor het verhaal en schuwt niet pagina’s lang woordloze kaders te brengen, die echter net zo veelzeggend zijn als volzinnen. Details uit de zichzelf vernieuwende natuur contrasteren zo nog het sterkst met de falende mensheid. Met natuurbeelden én poëzie van Auden neemt de auteur fijntjes wraak op de mens die zichzelf vergeet. Systeemvoorkeuren, dat flink wat actie en spanning bevat, is hierdoor allerminst een vrijblijvend SF-verhaaltje, maar een confronterende en beklijvende spiegel die ons voorgehouden wordt.