Boeiende roman over echt gebeurd financieel misbruik van man met dementie

Hoe vertrouwen ontaardt in financieel misbruik

Ik kocht het boek ‘Als ik jou niet had’ nadat ik de auteur Annelies Scheepens had horen spreken bij 4boeken. Ik las het in twee dagen uit. Door die presentatie wist ik dat de roman is gebaseerd op een echt gebeurd verhaal over financieel misbruik van een oudere man. Dat maakte me nieuwsgierig.

Want hoe vertaal je iets dat in je persoonlijke omgeving is gebeurd en waarbij je emotioneel zo betrokken was, naar een geloofwaardige en leeswaardige roman? Lang verhaal kort: daarin is Scheepens geslaagd, anders zou ik het niet zo graag hebben gelezen.

Ik las het niet alleen graag maar ook snel, want ik wilde weten hoe het afliep. Tegelijkertijd maakte ik me (tijdens het lezen dus) zorgen over die afloop. Want hoe kun je een verhaal over een oudere, dementerende man die emotioneel, lichamelijk en financieel mishandeld wordt op een goede manier afronden? Dat moet haast wel uitlopen op eenzaam en berooid sterven en dat is weinig hoopvol. Uiteraard hier geen spoiler, maar ik kon het boek dichtslaan zonder zelf depressief te worden. Goed gedaan!

Financieel misbruik van ouderen is iets dat veel vaker voorkomt dan algemeen bekend is en waarvoor de daders zelden worden gepakt. Het blijkt een misdaad waarmee je weg kunt komen. In de roman beleef je het verhaal door de ogen van de verschillende personages. Dus je kruipt niet alleen in de huid van het slachtoffer, maar ook in de huid van daders en omstanders.

Ook bínnen de personages is het perspectief meervoudig. De auteur heeft de verleiding weerstaan om de betrokkenen zwartwit af te schilderen en dat maakt het boek interessant om te lezen. Ik geef een voorbeeld van een klein detail, omdat een groter voorbeeld te veel zou weggeven: jongere familieleden van de hoofdpersoon hebben het beste voor met hun oom, maar komen er nauwelijks over de vloer en denken stiekem ook wel eens aan een mogelijke, flinke erfenis. Mensen kunnen tegelijkertijd slecht en goed zijn. Wijzelf dus ook, en dat is iets wat we liever niet willen weten.

Waar we ook graag onze ogen voor sluiten is dat er (veel!) oudere mensen zijn die graag thuis willen blijven wonen, die zorg nodig hebben, die geld hebben (of bezittingen zoals kunst, huis of land) maar geen familie. Deze ouderen zijn bijzonder kwetsbaar voor harteloze oplichters. Het zijn kennissen, huishoudelijke hulpen en andere ‘mantelzorgers’ die fulltime bezig zijn om zichzelf te verrijken. Vrijwel zonder risico, want ze worden niet gepakt of gestraft.

Een op de tien ouderen loopt risico op financieel misbruik. Degenen die het overkomt hoor je er niet over omdat ze het niet kunnen of willen vertellen. Ik hoop dat het boek van Scheepens niet alleen door veel mensen gelezen wordt, maar ook de ogen opent voor deze misstanden. En dat gemeenten eindelijk eens werk gaan maken van de allianties tegen financieel misbruik van ouderen. De Nederlandse gemeenten kregen al in 2015 opdracht van het Kabinet om lokale allianties tegen financieel misbruik op te richten. Op dit moment hebben slechts 40 van de 342 gemeenten zo’n alliantie. Hoe is dat in jouw gemeente?!

Recensie door Loes Vork, neerlandicus, auteur en medeoprichter van Bestelbijdeauteur.nl

Trefwoorden: dementie, mantelzorg, homofilie, thuiszorg, financieel misbruik, erfenis, curator, tuinderij, Veilig Thuis, wilsonbekwaam, maatschappelijk werker, ouder worden, alliantie tegen financieel misbruik van ouderen.