Stof tot nadenken voor producenten

Boeken over de noodzaak van milieu- en klimaatmaatregelen zijn er volop. Het thema is belangrijk en urgent genoeg om te bespreken en complex genoeg om er boeken vol over vol te schrijven. Ondanks deze overdaad weet Material Matters op te vallen, zijn steentje bij te dragen zonder te herkauwen wat tientallen auteurs al eerder hebben geschreven.

De schrijvers zijn de ondernemer en architect Thomas Rau en bedrijfseconoom Sabine Oberhuber. Zij zijn geen activisten of ecologen, maar mensen uit het bedrijfsleven die vanuit hun kant van het verhaal nadenken over oplossingen. In dit boek vind je geen pleidooi voor veganistisch eten of besparingstips in huis, maar een hervormingsmodel van de economie waar de aarde beter van wordt, zonder dat burgers zichzelf van alles moeten ontzeggen of bedrijven drastisch moeten inkrimpen.

Material Matters richt zich namelijk op een enkel specifiek deel van het probleem: de lineaire economie. Producenten produceren hun producten van grondstoffen die niet onuitputtelijk zijn, consumenten consumeren deze producten totdat ze oud of kapot zijn en gooien ze vervolgens weg, waarmee de grondstoffen verloren gaan. We leven in een maatschappij die het materiaal dat de aarde ons biedt, beschouwt als een eindeloze toestroom, waardoor we roofbouw plegen op de planeet en drie aardes per jaar nodig hebben om dit nog veel langer te kunnen volhouden.

Dat we zuiniger om moeten gaan met onze materialen, is niets nieuws. Rau en Oberhuber hebben echter een model verzonnen om recycling en kringloopwinkels een stap voor te zijn. Consumenten worden geen eigenaar meer van de spullen die ze kopen, maar slechts gebruikers van de service die de producten hen leveren. De producent blijft zelf eigenaar, waardoor de verantwoordelijkheid voor het product bij hem blijft en hij er juist baat bij heeft om met zo min mogelijk materiaal zo veel mogelijk service te kunnen verlenen. Dit klinkt ingewikkeld, maar aan de hand van voorbeelden maken Rau en Oberhuber dit model inzichtelijk. Een klant koopt bijvoorbeeld geen lamp, maar licht. Het is dan in het voordeel van de producent om lampen te maken die met zo min mogelijk materiaal en energie zo veel mogelijk licht geven.

Naarmate het boek vordert, wordt de oplossing van Rau en Oberhuber steeds drastischer. Ze pleiten voor een materialenpaspoort, dat vastlegt hoe een materiaal gebruikt wordt en wie ervoor verantwoordelijk is. Door een materiaal op deze manier te volgen, voorkomen we dat een materiaal in de anonimiteit belandt, en daardoor voortijdig op de vuilnisbelt verloren gaat. De schrijvers willen zelfs een universele verklaring voor de rechten van het materiaal.

Material Matters is een aantrekkelijk uitgegeven boek met heldere tekst en mooie kleurenfoto’s. Het zou misschien nog wat meer concrete voorbeelden mogen bevatten om meer als praktische gids te kunnen dienen. Hoe ga je bijvoorbeeld om met grondstoffen die niet oneindig recyclebaar zijn en die zich lastig laten omvormen als je ze eenmaal gebruikt hebt? Voor het idee is dit boek echter zeer de moeite waard. Rau en Oberhuber behandelen belangrijke, maar abstracte materie op een inzichtelijke manier, die ‘gewone burgers’ ontziet en die vooral producenten en bedrijven stof tot nadenken geeft.