Kanker krijgt altijd iemand anders

Begin november 2018 brak voor Nadja Hüpscher (Nijmegen, 1972) haar 'annus horribilis' aan. Haar man Sander vond een knobbel in het schouderblad; het bleek een uitzaaiing van teelbalkanker te zijn. De situatie was ernstig. Om zich staande te houden en alles beter te begrijpen, hield ze een dagboek bij. Nu is hij 'schoon, Libelle-taal voor oncologisch complete remissie restafwijking' – een gelukkige afloop. In die periode zocht ze naar getuigenissen van een jong gezin geconfronteerd met kanker, maar vond ze niet. Vandaar dit boek.

Geluk is met een K is een heftig verhaal, en het gaat ook snel: van de onschuldige ochtendlijke badkamerscène waar iedereen chaotisch druk is, de ontdekking van de knobbel en medische onderzoeken tot hèt gesprek met het slechte nieuws:

'"We hebben de uitslagen binnen. De punctie toont aan dat de tumor kwaadaardig is." Dat zegt ze, zakelijk maar toch meelevend.'

Ineens belandt het gezin in een nieuwe realiteit: afspraken worden afgezegd, operatie, chemo, braken, haaruitval…maar het gewone leven gaat ook door. De kinderen gaan naar school, de auteur naar haar werk. De levendige jongens Rein van 7 en Benjamin van 6, midden in hun pies-en kakperiode, reageren onuitstaanbaar druk bij het ziekenhuisbezoek. Zijn ze altijd zo hyper en is de tolerantiedrempel van de ouders nu veel lager, of reageren ze op de onderhuidse spanning en angst? Hun moeder vertelt ze alles eerlijk, in kindertaal. Eenmaal jokt ze:

'"Gaat papa nu dood?" vraagt Rein.
"Nee."
"Mam?"
"Hij gaat niet dood."
"Weet je het zeker?"
"Ja, ik weet het zeker."'

Doodgaan komt niet over haar lippen, 'kanker' kan ze na een tijdje wel zeggen. Alles went.

Collega’s, vrienden, buren reageren quasi-stereotype: het is erg, ze kennen ook iemand met kanker, het was heftig, nu is die persoon compleet veranderd. Google leert hoe de kanker te overwinnen door een gezond dieet en sterke meditatie. Haar ouders willen helpen, weten niet hoe.

'Waarom belt mijn moeder niet, vraag ik me af. Ik bel haar.'

Na enkele maanden komt het goede nieuws dat de kanker weg is. Feest en taart, juichen en vakantie. Tot er weer een knobbel zit. Sander gaat voor een loodzware experimentele Tiger Trial, hij verandert in een wrak, kan nauwelijks bewegen, heeft veel pijn. De auteur neemt slaappillen, is fel vermagerd, gaat dapper door.

'Ik huil in een tissue en maak de achteruitkijkspiegels ermee schoon. Aan mij zie je niks.
Ik moet er voor hem zijn.'

Tot ze zich opmaakt, naar de supermarkt trekt, op zoek naar positieve aandacht en een flirt. De intense spanning tussen steeds doorgaan, positiviteit uitstralen, zorgen voor en de grote angst voor 'wat als… (hij doodgaat)' eist zijn tol. Het feitelijke thema van het boek is dan ook eenzaamheid: kanker heb je alleen, je kunt elkaar niet helpen. Ook sterke koppels niet.

Het boek telt eenenvijftig hoofdstukjes, chronologische dagboekfragmenten over een gebeurtenis, een bespiegeling. Korte dialogen ook; ze maken het verhaal zowel levendig als afstandelijk, het heeft zo meer weg van een roman dan van een journaal. Mails van vrienden, internetteksten. Af en toe een kindertekening van een galgje.

Hüpscher is actrice en scenarioschrijfster, het is duidelijk dat ze gewend is naar een (lezers)publiek toe te schrijven. Ze beschrijft haar observaties heel plastisch, herkenbare huistaferelen doen glimlachen.

'Benjamin was de hele nacht al wakker omdat hij de tandenfee wilde betrappen. Helaas was ze het vergeten.'

De sterkte van het boekje zit in het eenvoudige: door gewoon te vertellen, niet te duiden, komt het verhaal open en beleef je mee van dag tot dag. De schrijfster introspecteert, zeker, maar de conclusies liggen bij de lezer. Natuurlijk is het een open deur dat de psycholoog zegt meer aan jezelf te moeten denken, en natuurlijk komt iedereen met horrorverhalen over kanker. Het zijn herkenbare clichés die ineens een confrontatie worden: hoe zou ik reageren? Kim Van Kooten zei het zo:

'Een goudeerlijk, ontroerend en zwaar geestig boek, net zo kwetsbaar als het leven zelf.'