Op weg naar een betere toekomst

De Joodse Josef wordt wakker in het midden van de nacht. Donkere gedaanten zijn hun appartement binnengevallen. Ze dragen een rode armband met zwart hakenkruis. Het zijn de stormtroepen van Adolf Hitler. Het hele interieur wordt kapot geslagen, zijn vader wordt gevangen meegevoerd naar het concentratiekamp van Dachau. Als hij vrij komt met het bevel Duitsland te verlaten, scheept het gezin in op het cruiseschip de ms St. Louis dat naar Cuba vaart. Daar aangekomen, blijkt dat dit land zijn grenzen sloot voor Joden, ze moeten terug naar Europa, op zoek naar een land waar ze wel welkom zijn.

De Cubaanse bevolking lijdt honger en komt in opstand tegen het regime van president Fidel Castro. Ze betogen en plunderen de winkels in Havana. Isabel ziet hoe haar vader door politieagenten in elkaar wordt geslagen. Hij kan ontsnappen, maar nu dreigt hem een zware gevangenisstraf. Het gezin vlucht, samen met de buren die in het geheim een boot in elkaar knutselden. De tocht over het water richting Miami is gevaarlijk en hallucinant.

Mahmoud leeft in Aleppo, midden in het oorlogsgeweld tussen IS, rebellen en de regeringstroepen van de Syrische president Assad. Als hun appartement wordt weggeblazen door een bombardement, hebben ze maar één keuze: op weg gaan naar Duitsland, een land zonder oorlog, de vrijheid tegemoet.

Deze drie verhalen spelen zich af in een ander land, in een andere tijd, hebben een verschillende achtergrond. Ze zijn ook vergelijkbaar:
De families willen niet vertrekken, ze moeten hun thuis en land verlaten omdat ze er niet meer veilig zijn. De tocht is vol gevaren, onzekerheid, zowel de natuur als andere mensen blijken hun vijand te zijn. De jongeren proberen zich sterk te houden, ze willen maar één ding: het gezin bij elkaar houden en leven op een veilige plaats.

De drie verhalen worden vanuit het perspectief van de jongeren om en om verteld. In korte hoofdstukjes, ingeleid met hun naam, plaats en tijd. Zo kan de lezer goed volgen, door de optellende ‘x’ dagen van huis wordt een spanning opgebouwd.

Josef
Even buiten de haven van Havana – 1939
18 dagen van huis

Deze afwisseling geeft de lezer ook een adempauze, hij krijgt de tijd om de gebeurtenissen te verwerken en wat afstand te nemen. Want vrolijke verhalen zijn het niet. Toch slaagt Gratz erin om een levendig, boeiend vertelsel neer te zetten. Hij gaat de soms wrede werkelijkheid niet uit de weg, maar hij valt ook niet in de kuil van emotionele tranerigheid of overtrokken heldendom. De jongeren zijn angstig, hebben verdriet, maar tonen zich ook sterk. Ze handelen, nemen belangrijke beslissingen en blijven hopen en vertrouwen.

Gratz heeft een prettige schrijfstijl, met korte, actieve zinnen en vele visuele adjectieven schildert hij levendige beelden. De dialogen zijn sprekend, de lezer zit in het verhaal, beleeft het van binnenuit.

Achteraan het boek schetst Gratz in het kort de historische feiten waarop de fictieve verhalen gebaseerd zijn. De keuze om het verhaal van de Syrische vluchtelingen te beschrijven naast de Jodenvervolging in WO II en de gebeurtenissen in Cuba (1994) maakt dit boek universeel en tijdloos. Het laat op indringende manier zien dat de geschiedenis zich jammer genoeg herhaalt, maar toont ook dat vluchtelingen geen aliens zijn, maar gewone mensen met hoop op een toekomst in een vredige wereld.