Harde en realistische dystopie

Masha Maximow is de beste in haar vak. Ze beveiligt computers en netwerken en doet dat voor Xoth Intelligence, een firma die internationaal opereert en zo terrorisme in de kiem probeert te smoren. Mascha wordt ook vaak op missie gestuurd om twijfelachtige regimes te helpen om dissidente inwoners op te sporen en te volgen. Alleen maar omdat ze het kan, en omdat ze het plezierig vindt, helpt ze soms stiekem diegenen tegen wie ze het regime in kwestie hoort te beschermen. Als tiener en wizzkid stelde ze zich daar geen vragen bij, en ook nu nog vindt ze het vooral spannend. Maar het blijft geen spel. Zo lang alles zich afspeelde in verre landen, kon ze de feiten in een hokje stoppen en ergens diep in haar brein opslaan. Maar wanneer haar beste vriendin in haar eigen thuisstad slachtoffer wordt van de hacks en de spyware die ze zelf helpt ontwerpen, kan ze niet meer doen of haar neus bloedt en wordt ze gedwongen keuzes te maken.

Attack Surface is het vervolg op Little Brother en Homeland met deels dezelfde hoofdpersonages. Marcus Yallow, hoofdpersonage in de beide voorgaande boeken, is nu een nevenpersonage, en Masha Maximow, voormalig nevenpersonage, is nu diegene waar alles om draait. De beide voorgaande boeken waren bedoeld voor een YA-publiek. De personages waren tieners, maar nu zijn ze dertigers en de auteur heeft het doelpubliek van dit nieuwe boek daarom bijgesteld naar volwassenen. Cory Doctorow, niet alleen schrijver maar ook een activist die allerhande inbreuken op onze digitale privacy aankaart via een blog en zijn boeken, probeert zijn lezers met dit boek wakker te schudden en een geweten te schoppen. Het boek is opgedragen aan de zogenaamde klokkenluiders die hun leven riskeren om de wereld duidelijk te maken dat het een voor twaalf is als het over onze privacy en vrijheid gaat. Attack Surface kan dan ook gezien worden als een heel realistische variant op 1984.

Men hoeft de voorgaande boeken niet te hebben gelezen om dit derde boek te kunnen volgen. Het is volledig standalone en referenties naar het verleden worden netjes verwerkt en verklaard. Wat wel nodig is, is een stevige dosis interesse in onze digitale wereld, en toch ook wel wat kennis. Wie als digibeet in dit boek stapt, leest het waarschijnlijk niet eens uit. De acroniemen vliegen je om de oren. Als je bovendien nog nooit van Paranoid Android (het operating systeem, niet de robot) hebt gehoord, of termen als Tor, RFID, virtual box, open source of Raspberry Pi je helemaal niet aan computers doen denken, dan blijf je beter ver weg van dit boek. Dat is jammer, want wat Doctorow verder vertelt, is wel degelijk iets waar iedereen zich bewust van zou moeten zijn. Er bestaan al meerdere non-fictieboeken waarin ons wordt uitgelegd wat er met onze digitale privacy aan de hand is (Het is oorlog, maar niemand die het ziet van Huib Modderkolk is een aanrader), maar Doctorow legt het met fictie uit, wat voor velen beter te behappen is. Met de overvloed aan terminologie maakt hij het boek bijzonder realistisch en een prettig avontuur voor wie bekend is met de materie, maar verkleint hij zijn doelpubliek ook meteen drastisch.

Doctorow viel ironisch genoeg zelf al ten prooi aan pogingen tot censuur en weet daarom waar hij over spreekt. Als voorvechter voor privacy zijn zowat al zijn boeken gratis te downloaden. Toen 20th Century Fox een zogenaamde DMCA request naar Google stuurde om alle illegale downloadlinks te laten verwijderen naar hun serie Homeland, werden per vergissing ook de links naar Doctorows boek met deze titel aan het verzoek toegevoegd. Eenzelfde fout maakte Doctorows eigen uitgever met het boek The Rapture of Nerds zodat links naar Doctorows boek geband werden. Hoewel dit onbedoelde menselijk vergissingen waren, maakte Google de toegang tot deze links toch onmogelijk en blijft het bedrijf sindsdien al jarenlang doof voor pogingen om de links weer toegankelijk te maken. Een beter bewijs dat censuur een probleem is en onze privacy in gevaar, kon Doctorow ons niet bezorgen. Wie zijn digitale leven in handen legt van grote spelers als Google en Facebook, moet ook beseffen dat deze bedrijven steeds meer bepalen wat wel en niet kan in onze wereld. De maatschappij uit 1984 klopt steeds luider aan onze deur.

Het boek is heel technisch en heel dystopisch, vol misantropische spionage, maar Masha’s keuzes en haar levensverhaal (via flashbacks verteld) vormen boeiende lectuur waarin meerdere thema’s aangehaald worden die een mens aan het denken zouden moeten zetten. Doctorow laat Masha groeien en brengt niet alleen onze digitale wereld in het verhaal, maar maakt ook de connectie met de raciale problematiek die momenteel voornamelijk in de VS tot rellen leidt. Masha’s beste vriendin Tanisha is een van boegbeelden van wat in het boek de opvolger is van de #BlackLivesMatter beweging. Doctorow toonde zich hierin visionair aangezien hij dit boek al in 2018 afwerkte. De auteur brengt zoals steeds sciencefiction, maar in Attack Surface zit die fictie ons akelig dicht op de hielen. Een aanrader voor wie niet opziet tegen een technische en harde dystopie en zich wel eens zorgen maakt over onze privacy.