Overleven in een sadistische wereld

Thomas Geve (een pseudoniem), in 1929 geboren in Stettin, leefde vanaf 1939 samen met zijn moeder in Berlijn. Als een van de laatste Joden in de Duitse hoofdstad werden ze met veewagons in 1943 naar Auschwitz-Birkenau getransporteerd. Vervolgens werd Thomas bijna twee jaar in drie concentratiekampen gevangen gehouden. In april 1945 werd hij op vijftienjarige leeftijd uit Buchenwald bevrijd.

Allereerst vind ik in het boek zijn periode in Berlijn interessant waar Thomas als jonge tiener door de stad zwerft, zo komt hij tijdens een van zijn tochtjes onder meer Hitler tegen. Ook werkt hij geregeld op de Weissenseebegraafplaats. In tegenstelling tot veel van zijn Joodse leeftijdsgenoten zit hij niet met zijn neus in de boeken maar leert van het straatleven. Dat komt hem later goed van pas.

Op dertienjarige leeftijd komt hij aan in Birkenau. Bij de selectie na aankomst kiest Thomas om bij de sterke mannen te gaan staan, waardoor hij niet bij de groep komt die meteen vergast wordt. Nadat hij een nummer is geworden maakt het enorme complex van tientallen kampen rond Auschwitz grote indruk op hem.

Het leven in de kampen is onmenselijk hard, vooral voor een tiener. Thomas beschrijft in het boek op duidelijke en soms gedetailleerde wijze alle ellende in het kamp van het schreeuwen van de bewakers, het harde werken, de bizarre nachten, de ziektes, het ongedierte, de honger, de mishandelingen, de straffen, de dreigingen en de pogingen van oudere gevangenen om hem tot hun 'liefje' te maken. Maar ondanks alles wil hij deze sadistische wereld overleven om later weer te kunnen leven.

Naast alle ellende sluit hij, vooral in de metselaarsschool van Auschwitz, vriendschappen. Niet alleen met de jongens op die school maar ook met criminelen en politieke gevangenen. Thomas kijkt bijna altijd met hoop naar de toekomst, en dat is bijzonder knap.

Ik vind dat Thomas Geve zijn leven in Berlijn en zijn overleven in Auschwitz op indrukwekkende manier heeft beschreven. Ikzelf heb ook gezworven door Berlijn en ik doe momenteel onderzoek naar een leeftijdsgenoot van hem die in Auschwitz werd vergast. Hier deed Thomas het na de oorlog voor, om de miljoenen doden een stem te geven. Niet alleen door zijn teksten maar vooral ook door zijn tekeningen die hij in 1945, vlak na zijn bevrijding, maakte. Onder meer als een cadeau voor zijn vader die dan in Londen woont. Geen kunstwerken van een meester maar tekeningen van een jongen van 15 jaar oud. Met in elke tekening handgeschreven teksten in het Duits.

Na Auschwitz volgt een barre tocht naar kamp Gross-Rosen en vervolgens Buchenwald waar Thomas wordt bevrijd. Ook deze hoofdstukken zijn indrukwekkend en met vele emoties beladen, maar ik zal daar niet te veel over schrijven want anders maak ik een soort samenvatting.

Ik mocht het ebook lezen voordat het boek uitkwam. In het ebook komen de tekeningen niet helemaal goed over en in hoofdstuk 15 staat twee keer dezelfde tekening dat als je de bijschriften leest duidelijk niet de bedoeling is. Hopelijk staat dat in het papieren boek goed.

Voor mij als Tweede Wereldoorlog-onderzoeker is dit boek een aanwinst. Ik heb de teksten en de tekeningen meermaals bestudeerd. Voor mensen die weinig met deze geschiedenis te maken hebben kan het nog een lastig boek zijn, denk ik, vooral vanwege de enorme hoeveelheid beschreven en soms niet te bevatten ellende in de kampen. Maar het is een waargebeurd verhaal over het zwartste hoofdstuk uit de geschiedenis, een geschiedenis die wij nooit mogen vergeten. Ik geef 'De jongen die Auschwitz tekende' van Thomas Geve het hoogste cijfer dat ik kan geven.