“Een heiligenleven: Dieudonné van Metz”

DE HEILIGE - MARTIN MICHAEL DRIESSEN

Zelden heb ik een tekst op de achterflap zo één op één zien kloppen met de inhoud van een roman als deze synopsis van De Heilige.
Hoewel “schelmenroman” is toch wel erg eufemistisch gezegd. Zeker in de tijd van deze fabel, d.w.z. de Franse Revolutie en de roerige tijd erna. Het bloed vloeit rijkelijk, de koelbloedige moorden, verminkingen en brute roofovervallen zijn niet meer te tellen en over de situatie van de vrouwen zal ik het maar niet hebben, het is MeToo avant la lettre en erger dan dat. Alle mogelijke seksuele uitingen en uitspattingen komen voorbij. Niets is de hoofdpersoon Donatien vreemd.

Wroeging, spijt, mededogen, ware liefde en echte vriendschap zijn woorden en gevoelens die men in dit boek vergeefs zoekt. De hoofdpersoon getuigt van totale ongevoeligheid voor de begrippen goed en kwaad. Wel vindt men alles overstijgende jaloezie, grenzeloos egoïsme en zwendelarij en vooral onmenselijke wraak. Voor sommige van zijn daden is er geen vergiffenis mogelijk, zo blijkt. Ondanks alle ontberingen, mensonterende toestanden, opofferingen en heldendaden en bekering ten spijt, ontgaat Donatien zijn straf niet. Zijn beulen staan klaar om meedogenloos toe te slaan op het moment suprême. Eindelijk bevrijd…

Driessen heeft eens te meer bewezen een geweldige schrijver te zijn. En dat in diverse genres! Ik las zijn twee vorige romans en dit boek is echt heel iets anders. Heel erg knap. Historisch gezien past De Heilige door zijn schrijfstijl zeker in de tijd van eind 18e / begin 19e eeuw. Bovendien lezen we wetenswaardigheden over uitvindingen in die tijd, grote schrijvers, denkers, zeevaarders en ontdekkingsreizigers, het Franse hof blijft niet onbesproken en is goed vertegenwoordigd. (Ik heb genoten van het foutloze, mooie Frans uit die tijd!). En we lezen ook hoe de eenvoudige ambachtslieden hun werk deden. Hoe de smid zijn werk doet, hoe de hoeven van de paarden worden beslagen, hoe fruit en groenten worden geteeld, enzovoorts.

Driessen schrijft een prachtig, kleurrijk proza, soms is het gelijk aan poëzie. Zinnen om van te smullen. Schitterende, lange, beeldende beschrijvingen, maar soms ook hele eenvoudige zinnen die zoveel inhoud hebben, zoals: “Dag na dag werd ingelijfd door het verleden, mijn toekomst slonk.”

De hoofdpersoon, zoals dat meestal het geval is, in een schelmenroman, vertelt zelf zijn verhaal. En daar zit wat mij betreft een behoorlijk minpunt. Donatien schrijft zoals een grote geleerde uit die tijd en niet als de autodidact, de simpele molenaarszoon, die hij eigenlijk was. Hij stijgt Victor Hugo naar de kroon… Hij weet zoveel, het is ongeloofwaardig. Voorbeeldje: Donatien staat fier op de voorplecht met de gedichten van Lord Byron in de hand en citeert daaruit… blz 115. Welke 26-jarige met een defecte schoolopleiding kan dat en doet dat?
Het ware beter geweest als dit “heilige schelmenleven” door een derde onafhankelijk persoon in eenvoudiger stijl zou zijn geschreven. Regelmatig had ik daar mijn irritaties over. Ook dan blijft het een onbetrouwbare verteller, ik weet het. Het is fictie en het is allemaal te gruwelijk en/of te mooi om waar te zijn. Driessen heeft een ongebreidelde fantasie!

Een mooie vondst was overigens het motto uit het evangelie van Mattheus “Celui-ci est mon Fils bien aimé, en qui j’ai mis tout mon affection: écoulez-le!” dat terugkomt in de laatste alinea van het boek: “Maar op dat laatste moment, vernam ik ook, eindelijk, de stem van mijn vader, de hemelse molenaar: “Dit is mijn geliefde zoon.” - Blz 233. Haha, een grapje van de schrijver: Donatien is niet de zoon van een timmerman….
Eenmaal Jezus Christus, altijd Jezus Christus, zeg ik dan. (Her)lees in dit verband ook de biecht van Pater Humbert op blz 168-169 en de gelijkenis die hij ziet). En niet te vergeten op de eerste bladzijde vertelt Donatien al over het kindje Jezus, op de schoot gezeten van zijn moeder, het hoofdje gesierd door een aureool. “Welnu – zo’n kind was ik.”

Toch DRIE STERREN. Wel hele grote…!

Zeist, december 2019