Woensdagvoorleestip: je hand op durven steken als alles rood wordt

Rood van Jan De Kinder is sinds de eerste verschijning in 2013 de hele wereld over gevlogen, er zijn maar liefst twintig landen waarin je deze prentenboekklassieker kunt lezen. Het verhaal over snel blozen en gepest worden is gebaseerd op de jeugd van de maker en valt vooral op omdat hij voor een uniek perspectief heeft gekozen. Niet dat van het gepeste kind of de pester, maar een omstander. Een klasgenootje dat het in het begin grappig vindt, maar al snel merkt dat het geen leuke vormen aanneemt. Ze durft niets te zeggen uit angst dat zelf slachtoffer te worden, maar als haar dappere handje tóch omhoogschiet, volgen veel meer kinderen haar voorbeeld. Dat voegt een extra laag toe aan de boodschap, want Jan De Kinder laat zo zien dat je als omstander de macht hebt het verhaal compleet te veranderen. Wat jij doet als je iets ziet gebeuren waar je het niet mee eens bent, maakt verschil en dat betekent dat je daar ook een verantwoordelijkheid in hebt.

De titelkleur is alomtegenwoordig in Rood. Natuurlijk als de duidelijke blosjes op de wangen van de jongen, maar ook spat het op andere plekken van de pagina's. Het rood van de boombladeren, het rood van het klimtoestel, het rood van de gebouwen, het rood van grote gevoelens en het rood van de tekst. De rest van de kleuren zijn grijs en beige, zacht en onopvallend. Behalve wanneer je ineens wat groen ziet, als de pester wordt geconfronteerd met zijn gedrag en erom wordt afgewezen. 'Paul lacht groen. Groen is ook een kleur.' Die van afgunst en jaloezie, maar ook van een nieuw begin, al wordt dat niet expliciet gezegd. Het is een mooie gespreksopener om te polsen hoe je (voorlees)kind in het verhaal staat en op welk niveau het begrepen wordt. Er zit namelijk veel in, waardoor je dit prentenboek lang kunt blijven voorlezen. In elke ontwikkelingsfase worden er nieuwe boodschappen ontsloten die kinderen langzaam maar zeker leren hoe om te gaan met deze complexe sociale situatie.

Bij pesten zijn immers veel emoties gemoeid. Wat het gepeste kind voelt én wat de pester voelt. Over groepsdruk, je mond niet open durven doen, over je eigen grenzen heen gaan en die van een ander. Spijt hebben, iemand een hand toereiken. Over sociale constructies en hiërarchie, wie dat bepaalt en wat je eigen macht binnen dat systeem is. Hoe ouder kinderen worden, hoe meer invloed ze daarop kunnen uitoefenen. De tekst van Jan De Kinder is een fijne mengeling van korte, kordate zinnen en langere zinnen met mooie beeldspraak. De innerlijke monoloog van de hoofdpersoon wordt mooi uitgewerkt, de tweestrijd waarin ze staat. Het sluit aan bij de belevingswereld van kinderen, want onmacht uit zich vaak in fysieke boosheid en er wordt gedacht in uitersten. Kinderen hebben nog niet het referentiekader van volwassenen, waardoor situaties vaak te groot lijken. Gelukkig zijn er boeken zoals Rood, om ze daarmee te helpen.

Thema's

Pesten, blozen, groepsdruk, vriendschap.

Leeftijd

Je kunt Rood al vanaf een jaar of vier voorlezen, wanneer kinderen voor het eerst naar school gaan en te maken krijgen met hiërarchievorming, groepsdruk en pestgedrag. Op dat moment begrijpen ze de eerste verhaallaag prima en kun je ze leren dat het niet leuk is om een ander te pesten. Als ze ouder worden en meer complexe emoties en situaties gaan begrijpen, kun je als voorlezer de diepere lagen aanboren en kinderen laten zien dat ze verantwoordelijkheid hebben, ook als ze niet dader of slachtoffer zijn. En met die verantwoordelijkheid komt de macht om een situatie te verbeteren.

Hoe lees je dit voor?

Rood is een verhaal dat je jarenlang voor kunt lezen. Begin er vroeg mee en pols regelmatig bij je (voorlees)kind hoe zij het verhaal interpreteren, welke emoties en gedachten ze herkennen en wat zij denken dat de boodschap is. Als kinderen ouder worden, kun je het uitdiepen door morele vraagstukken op te werpen. Wat zou jij doen in zo'n situatie, welk gedachteproces maakt de hoofdpersoon door voor ze overgaat tot handelen? En: wat denkt of voelt een pester waardoor die zich zo gedraagt? Kun je daar iets aan doen en móet je daar iets aan doen? Welke verantwoordelijkheid heeft het individu ten opzichte van de groep (en breder: de maatschappij)?

Meer en leuker voorlezen begint bij de mooiste prentenboeken. Elke woensdag tippen Hebban en De Nationale Voorleesdagen een nieuw voorleesboek. Volg het Hebban-account van de Woensdagvoorleestip om niets te missen.