Een monument voor de jaren ‘60

'Heldere mist' is het – zelfstandig te lezen - vervolg op Yolande Belghazi-Timmans debuut 'Moekoesja’s kus'. Waar we in haar eerste roman het meisje Noor volgen door haar lagere schooltijd, bestrijkt 'Heldere mist' de middelbare schooljaren. Het kind dat de wereld om zich heen voornamelijk interpreteerde vanuit haar innerlijke beleving, wordt nu met de realiteit van die wereld geconfronteerd en er door gevormd. De Duitse term ‘Bildungsroman’ is in dit opzicht veelzeggender dan het Engelse ‘coming of age’.

“Een onzichtbare muur lijkt haar van de anderen te scheiden,” staat in de flaptekst te lezen. Het gevoel alleen op de wereld te staan, beschrijft Yolande Belghazi-Timman even schrijnend als effectief in welgekozen beelden:

“Klimop groeit over betonblokken. Het lijkt de ruïne van een tempel uit de oudheid en tegelijk een modern bouwwerk. Ik betreed een ander soort tijd waarin dingen oeroud en splinternieuw kunnen zijn. Ik ga zitten op een betonbrok, boven me groeit een vlierstruik. Hier voel ik me thuis.”

Afkomstig uit een intellectueel, socialistisch gezin, gaat Noor naar het gymnasium, waar ze wordt geconfronteerd met een ander milieu. Keer op keer wordt haar ingewreven dat ze er niet bij hoort. Haar pogingen om zich aan te passen – ze gaat op hockey en paardrijden – stranden omdat dit soort dingen tegen haar wezen in gaan.
De mensen waar ze zich het meest mee verbonden voelt zijn de onaangepasten, de rebellen. Zoals haar grootmoeder Moekoesja en oom Moenen die vloekt en naar de hoeren gaat en zijn eigen bittere levensstrijd voert.

Vijf jaar lang, van 1963 tot 1968, volgen we Noor thuis, op school en in haar gedachtewereld. Het gezin, waar iedereen knapper lijkt dan zijzelf, haar aan-af vriendschappen met klasgenoten, de eerste verliefdheid met al zijn prangende onzekerheid. Het besef een outsider te zijn kan iemand verlammen of juist innerlijke kracht geven. Dat laatste zien we bij Noor. Op moeilijke momenten vindt ze haar geluk in zichzelf. Zoals tijdens de crematie van haar oma:

“De merel zingt boven ernstige woorden uit, met een ondertoon van verdriet maar zijn hoofdtoon is geluk dat steeds hoger gaat en vanuit dat hoge worden manden met goudspikkeltjes uitgeschud over de plechtige hoofden."

Met dit soort fraaie zinnen staat het boek vol. Yolande Belghazi-Timman beschrijft niet, ze laat de lezer zien en voelen. Haar stijl is beeldend en zintuiglijk. Vooral kleuren hebben een symbolische functie.

Noors ‘Bildung’ vindt in dit verhaal zijn afronding wanneer ze deel gaat nemen aan de protesten tegen de oorlog in Vietnam. Dit is voor haar een zaak die het waard is om voor te vechten, en hier vindt ze gelijkgestemden waartussen ze zich thuis voelt.

Voor iemand die – zoals de recensent – is opgegroeid in dezelfde tijd als Noor roept 'Heldere mist' een overvloed aan herinneringen op. De roman geeft een pakkend en authentiek beeld van de jaren ’60 van de vorige eeuw, toen een verzuilde maatschappij werd opgeschud door fenomenen als rockmuziek, provo’s, studentenprotesten, cannabis, flower power en wat al meer. De songtitels die aan elke scène voorafgaan versterken dit gevoel; ik heb het boek neuriënd en met een glimlach van herkenning gelezen.

'Heldere mist' is meer dan het verhaal over een bijzonder meisje dat opgroeit tot een jonge vrouw, het is een monument voor een bijzonder decennium, waarin oude waarden als nooit tevoren werden uitgedaagd en alles mogelijk leek. En daarmee is het een actueel boek in deze tijd die wel wat hoop kan gebruiken.

Rob Verschuren